Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001565-P

Kościół parafialny pw. Św. Izydora Oracza w Rymaczach

Rymacze | Ukraina | obwód wołyński | rejon kowelski
ukr. Rymaczi (Римачі)
Identyfikator: POL-001565-P

Kościół parafialny pw. Św. Izydora Oracza w Rymaczach

Rymacze | Ukraina | obwód wołyński | rejon kowelski
ukr. Rymaczi (Римачі)

Parafia w Rymaczach
Niepotwierdzone źródłowo informacje podają, że wieś Rymacze założona została jeszcze w XV wieku przez samego Władysława Jagiełłę. Wiemy natomiast, że miejscowość istniała w 1442 roku, gdyż wtedy właśnie Władysław Warneńczyk nadał ją w posiadanie Krystynowi z Wilczypola. Przez wieki wieś ta była stosunkowo niewielka i zamieszkiwało ją niewielu mieszkańców.

Parafia w Rymaczach powstaje w 1925 roku. Wcześniejszy o kilka lat (1921) cenzus potwierdził, że wieś zamieszkiwało wtedy 1233 osoby, w większości narodowości polskiej i wyznania rzymskokatolickiego. Parafii formalnie nigdy nie zlikwidowano, ale wyszła z użytku po tym, gdy w 1944 roku władza Sowiecka przejęła kościół.

Historia kościoła parafialnego pw. Św. Izydora Oracza
Na początku XX wieku w Rymaczach powstaje budynek kapliczki, wybudowanej przez lokalnych gospodarzy, w ukryciu i pod pozorem składu na zboże (w 1927 roku stwierdzono, że miało to miejsce „przed kilkudziesięciu laty”). Przed wybuchem I wojny światowej pojawiły się plany budowy kościoła, władza zaborcza uniemożliwiła je jednak. Odzyskanie niepodległości przez Polskę pozwoliło wkrótce jednak na rozpoczęcie budowy świątyni. W sierpniu 1926 roku związano Komitet Budowy Kościoła, któremu przewodził nadleśniczy Wacław Krasnopolski. Plany zakładały wybudowanie nowej, tymczasowej kaplicy i znalezienie odpowiedniego mieszkania dla proboszcza. Nowa kaplica powstaje na początku 1927 roku i kilka miesięcy później zostaje konsekrowana.

W kolejnym roku aktywnie ruszyły prace nad powstaniem budynku kościoła. Wykonanie projektu i kosztorysu powierzono pochodzącemu z Kowla inżynierowi Tadeuszowi Krafftowi. W czerwcu projekt został przyjęty, a jego realizację polecono innemu inżynierowi pochodzącemu z tego samego miasta - Zygmuntowi Trzeciakowi. Co ciekawe, chociaż już w 1928 roku rozpoczęto budowę fundamentów (pierwotne plany zakładały, że budowa zakończy się do 1929 roku) to budowa ta była prowadzona właściwie nielegalnie, gdyż pozwolenie na budowę uzyskano dopiero w 1930 roku. Wraz z końcem roku 1928 fundamenty i kamień węgielny kościoła zostały poświęcone przez biskupa Stefana Walczykiewicza.

Współpraca z inżynierem Zygmuntem Trzeciakiem zakończyła się w 1931 roku, kościół wtedy wciąż nie był gotowy. Ustalenie następnych kolein powstawania kościoła w Rymaczach jest trudne, gdyż zachowane dokumenty nie tworzą spójnego jej obrazu. Do budowy zaangażowani zostali uczniowie Państwowej Szkoły Rzemiosł Budowlanych w Krzemieńcu pod kierunkiem Michała Pagtasza. Jego uprawnienia zostały jednak zakwestionowane przez Wydział Powiatowego Sejmiku Lubomelskiego w 1931, który nakazał wstrzymanie budowy. Mimo to, w kolejnych latach powstawały kolejne elementy - w 1932 blaszane pokrycie dachu, w roku 1933 lub 1934 wykonano żelazne okna.

Budowę zasadniczej bryły kościoła ukończono w 1933 lub 1934 roku. W 1933 roku kościół poświęcony został przez dziekana lubomelskiego księdza Stefana Jastrzębskiego. Prace nad wykończeniem świątyni wciąż jednak trwały, a pod koniec okresu międzywojnia w kościele wciąż brakowało posadzki, wież i ogrodzenia. Działania nad dokończeniem kościoła w Rymaczach były nieustannie prowadzone, przerwał je jednak wybuch II wojny światowej.

Dzieje kościoła od II wojny światowej
W czasie wojny kościół w Rymaczach został uszkodzony w 1941 roku przez niemiecki pocisk, w tym samym roku jednak udało się odremontować zniszczone sklepienie i dach. Wyposażenie kościoła w tym czasie pozostało na miejscu, wywieziono je dopiero w 1943 roku do Chełma. W czasie wojny kościół używany był jako kaplica garnizonowa przez 43. Pułk Piechoty 27. Wołyńskiej Dywizji AK.

Pod koniec wojny, w 1944 roku kościół został zniszczony i sprofanowany przez armię Sowiecką. Po 1945 roku świątynię przerobiono na klub wiejski i salę taneczną, później zaś na młyn i magazyn paszy. Takie wykorzystanie przyczyniło się do sporych zniszczeń budynku.

Po upadku ZSRR udało się doprowadzić do remontu kościoła. Dosyć podstawowy, ograniczający się do wymiany okien i drzwi, a także pokrycia dachu przeprowadzony został w 1996 roku. Kościół znów zaczął funkcjonować, jednak z racji na brak wiernych w 2011 roku przekazano go Cerkwi prawosławnej, która zmieniła wyznanie na ŚŚ. Piotra i Pawła i doprowadziła do przebudowy, mającej na celu nadanie świątyni charakteru cerkiewnego.

Architektura
Kościół w Rymaczach jest budowlą murowaną, orientowaną, usytuowaną w centrum wsi. Wzniesiony został na kamiennym cokole. Zbudowany na planie krzyża łacińskiego jest kościołem w typie pseudobazyliki o trójnawowym korpusie o trzech przęsłach oraz jednoprzęsłowym prezbiterium. Od zewnątrz zamknięcie prezbiterium jest trójbocznie, a od wewnątrz - półkoliste. Wschodnie przęsło korpusu zostało nieco wydłużone względem pozostałych, a z dodanymi do niego kaplicami tworzy pseudotransept.

Prezbiterium kościoła posiada dwa prostokątne aneksy, a korpus dodatkowy aneks frontowy, w którym znajdują się chór muzyczny, kruchta i wieża przy narożniku. Wnętrze korpusu artykułowane jest toskańskimi pseudopilastrami. Kościół sklepiony został pseudosklepieniem krzyżowym, prócz kaplic transeptowych gdzie odnajdujemy sklepienia kolebkowe. Aneksy i kruchta posiadają stropy Kleina, a przedsionki: stropy płaskie.

Fasada kościoła posiada wyraźną środkową część, odpowiadającą nawie głównej, która zakończona jest trójkątnym szczytem. Posiada rozbudowaną oprawę głównego wejścia w postaci ryzalitu umieszczonym w wysokiej, zamkniętej półkoliście wnęce. Całość wieńczy gzyms i attyka, w której niegdyś znajdowało się malowidło przedstawiające Św. Izydora Oracza, po którym dziś zostały resztki. Kościół posiada kryte blachą dachy.

Kościół w swojej architekturze sięga po różne style historyczne, od romanizmu, poprzez gotyk aż do nowoczesnych rozwiązań ukształtowania wnętrza.

Po przebudowie w 2014 roku kościół nabrał cech cerkwi prawosławnej. Dziś dominującym elementem architektury są trzy kopuły z latarniami wznoszące się nad nawami korpusu, zwieńczone złotymi, prawosławnymi krzyżami.

Wyposażenie kościoła:
Jeszcze przed powstaniem zasadniczej bryły kościoła, w 1926 roku starano się o pozyskanie obrazu ołtarzowego przedstawiającego patrona istniejącej już kaplicy i przyszłego kościoła. Rzeczony obraz, zatytułowany „Modlitwa Św. Izydora oracza”, sygnowany nazwiskiem „A. W. Ziętkiewicz” i datowany na 1927 rok dziś znajduje się w kościele filialnym w Pławanicach. Za sygnaturą najpewniej kryje się Antoni Ziętkiewicz, artysta urodzony w 1875 roku w Jadownikach, który edukację artystyczną odebrał na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Ołtarz, w którym znalazł się obraz, zamówiony został w 1934 roku. Był to ołtarz drewniany autorstwa Waleriana Turewicza, utrzymany w stylistyce neobarokowej. Nie pozostał w kościele w Rymaczach, a przeniesiony został do kościoła parafialnego w Kamieniu koło Chełma. Podobnie, w kościele pw. Św. Izydora oracza niegdyś znajdował się feretron pochodzący z lat XX, przedstawiający z obrazami przedstawiającymi Matkę Boską i św. Walentego. Przeniesiony został do kościoła Narodzenia Najświętszej Panny Marii w Chełmie. Na wyposażeniu kościoła znajdował się także mosiężny i pozłacany relikwiarz św. Stanisława Szczepanowskiego, który przeniesiony został do muzeum przy kościele Rozesłania Apostołów, także w Chełmie. Na wyposażenie kościoła składały się także dwa dzwony wykonane przez zakład Bracia Felczyńscy. Dostarczone w 1929 roku okazały się jednak ogromnym obciążeniem finansowym dla kościoła i do dziś nie wiemy, czy parafia kiedykolwiek uregulowała zaciągnięty na nie dług.

Czas powstania:
1928-ok. 1934
Twórcy:
Tadeusz Krafft (architekt, inżynier; Łomża, Wołyń)(podgląd), Zygmunt Trzeciak (inżynier; Soczi)(podgląd), Walerian Turewicz (rzeźbiarz, malarz; ziemia chełmińska)(podgląd), Antoni Ziętkiewicz (malarz; Polska, ziemia Wołyńska)(podgląd)
Bibliografia i archiwalia:
  • Mateusz Łepkowski, Jan K. Ostrowski, „Kościół parafialny p.w. Św. Izydora Oracza w Rymaczach”, [w:] „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczpospolitej”, cz.1, „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, red. Jan K. Ostrowski, Kraków 2014, t. 22, s. 291-303.
Opracowanie:
Magdalena Puchalska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz