Dziedzictwo za granicą – baza poloników

Portal DZIEDZICTWO ZA GRANICĄ uruchomiony w 2023 roku tworzony jest przez Instytut Polonika, którego zadaniem jest troska o pozostające poza granicami kraju materialne świadectwo naszych dziejów oraz przywracanie i zachowywanie pamięci o ważnych dla współczesnych Polaków osobach, oraz istotnych faktach historycznych. DZIEDZICTWO ZA GRANICĄ to stopniowo udostępniane w jednym miejscu bazy danych będące źródłem wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym poza granicami kraju. Na serwis składają się zarówno karty dokumentacyjne powstające od lat 90. XX wieku, jak i artykuły publikowane m.in. w ramach serwisu prowadzonego przez Instytut Polonika pt. „Polonik Tygodnia”. W przyszłości portal stanie się również repozytorium projektów konserwatorskich, badawczych i popularyzatorskich realizowanych przez Instytut Polonika. Integralną częścią portalu jest baza grobów i cmentarzy polskich poza granicami kraju, zawierająca informacje o osobach pochowanych na cmentarzach oraz materiały z katalogu cmentarzy wojennych za granicą. Tworzenie katalogu rozpoczęto w latach 90. XX wieku w Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a obecnie jest on aktualizowany i rozwijany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Baza rejestruje obiekty związane z polskim dziedzictwem kulturowym, które znajdują się poza współczesnymi granicami kraju. Kryterium rozstrzygającym jest zaistnienie przynajmniej jednego z poniższych warunków:

➨ obiekt powiązany jest z osobą (będącą np. jego twórcą, właścicielem, osobą której dzieło jest dedykowane lub jest na nim przedstawiona), która może zostać określona jako Polka lub Polak bądź potomek Polaków (kryterium etniczne). W przypadku potomków musi być to osoba, która zachowuje więzi z polskością (np. przez działalność w organizacjach polskich, w swojej działalności odwołuje się do swoich związków z polskością itp.). W przypadku niejednoznacznej identyfikacji obiekt może zostać umieszczony w bazie wyłącznie z wyraźnym zaznaczeniem, tego faktu;

➨ na obiekcie użyty jest język polski w napisie lub jego fragmencie znajdującym, lub treść napisu w innym języku (np. napisy łacińskie) jednoznacznie wskazujące na powiązanie obiektu z Polską historią bądź kulturą (kryterium językowe);

➨ treść, forma lub historia obiektu są jednoznacznie powiązane z Polską np. dzieła zagranicznego twórcy, które przedstawiają widoki polskich miast (kryterium formalne).

W bazie rejestrowane są przede wszystkim obiekty powstałe przed rokiem 1945 oraz współczesne mające istotne znaczenie kulturowe (np. nagrobki zasłużonych osób, wybitne dzieła sztuki, znaczące budowle).

W przypadku obiektów pomników nagrobnych umieszczane są jedynie te obiekty, które w sposób jednoznaczny można powiązać z Polską - jako kryterium przyjęto istnienie napisu bądź jego części w języku polskim, autorstwo polskiego twórcy bądź informacje źródłowe wskazujące, że dana osoba identyfikowała się jako Polak. Polskie brzmienie nazwiska nie jest traktowane jako kryterium rozstrzygające.

Baza co do zasady nie rejestruje wydawnictw zwartych, w zakresie w jakim są one katalogowane przez Bibliotekę Narodową w ramach „Bibliografii Poloników Zagranicznych” oraz dokumentów znajdujących się w zbiorach archiwalnych m.in. Archiwum Głównym Akt Dawnych, gdzie przechowywane są kopie dokumentów z archiwów pochodzących z 23 państw.

W naszej bazie znajdują się informacje o polonikach w 95 państwach!

Baza cały czas rozbudowywana jest o nowe materiały. Obecnie składa się na nią 96 368 wpisów

➨2 612 kart informacyjnych o polonikach w tym m.in.: 

• 395 informacji o polonikach w dawnej prasie, 

➨ kart informacyjnych o działaniach prowadzonych przez Instytut Polonika w tym m.in.:

• 89 kart informacyjnych o prowadzonych pracach konserwatorskich, 

• 15 kart informacyjnych o wystawach,

• 284 kart informacyjnych dotyczących opieki nad polonikami,

➨ 17 013 kart dokumentacyjnych cmentarzy i pomników nagrobnych cywilnych wraz z kartami osobowymi,

➨609 cmentarzy wojennych wraz z  47 868 kartami osobowymi osób na nich pochowanych.

Zachęcamy wszystkich do współpracy, przesyłania informacji, fotografii, artykułów - prosimy o kontakt przez nasz formularz.

Redakcja portalu: Aleksandra Dąbkowska (od 2023 r., koordynatorka projektu), dr Bartłomiej Gutowski (redaktor naczelny, od 2019 r.), Mateusz Franczak (współpraca w roku 2019, redaktor), Marek Płuciniczak (współpraca w latach 2020-2022, redaktor).

Ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego nad częścią bazy obejmującą katalog cmentarzy wojennych opiekę sprawują: Teresa Zachara, Regina Piątek i Aleksandra Wojda z Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Miejsc Pamięci.