Dominujący nad placem Mendela gmach bazyliki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny jest najbardziej wysuniętym na południe Europy zachowanym budynkiem z cegły w stylu gotyckim. Inicjatorką budowy kościoła w 1323 r. była królowa Czech i Polski Ryksa Elżbieta, żona Wacława II z Przemyślidów.

Powstanie świątyni 

Akt fundacyjny Ryksy Elżbiety z 1323 r. obejmował również budowę sąsiedniego klasztoru Cysterek, znanego jako Aulae Sanctae Mariae lub Klasztor Królowej (zniszczony podczas oblężenia miasta przez wojska szwedzkie w XVII w.). Po śmierci królowej w 1335 r. jej zwłoki złożono we wnętrzu świątyni. Miejsce pochówku na białej, marmurowej posadzce oznaczono złotą literą „E" w koronie.

Architektura kościoła

Fundatorka pozostawiła po sobie masywną trójnawową świątynię z wieńcem trzech kaplic oraz obszernym, nieregularnym transeptem. Wbrew ówczesnej tradycji kościół wybudowano z palonej cegły, co nadaje mu unikalny charakter.

Dalsze losy kościoła

W 1783 r. na polecenie cesarza Józefa II zlikwidowano wspólnotę cysterek w Brnie, a świątynię i nowy klasztor przejęli augustianie z klasztoru św. Tomasza. Gotycka architektura kościoła zachowała się do dziś w niemal niezmienionym stanie. Chociaż wnętrze zostało poddane barokizacji w XVII w., a arkady między nawami główną i boczną zamurowano w XIX w., budynek wciąż jest uznawany za jedną z najważniejszych gotyckich realizacji sakralnych w Czechach. Renomę budowli zwiększył akt nadania kościołowi tytułu bazyliki mniejszej przez Jana Pawła II w 1987 r.