Osiedle pracy (trudposiołek) Siuźma w rejonie pinieskim w obwodzie archangielskim istniało w latach 1934-1969. W drugiej połowie lat 30. większość mieszkańców stanowili tzw. trudposielency, czyli wywłaszczeni („rozkułaczeni”) chłopi z różnych regionów kraju. Wszyscy pracowali w przedsiębiorstwie „Piniegoles”. W 1940 r. w Siuźmie pojawili się polscy przesiedleńcy specjalni (zesłańcy). Polacy również pracowali przy wyrębie i spławie drewna. Gdy po amnestii ogłoszonej w sierpniu 1941 r. reżim osiedla specjalnego został zniesiony, do 1942 r. rodziny polskie w większości wyjechały.

Cmentarz położony był koło osady. Zmarłych różnych narodowości chowano obok siebie. Od lat 60. XX w., gdy osada prawie całkowicie opustoszała, pozostawał on bez opieki.

Cmentarz został zinwentaryzowany w czerwcu 2013 r. przez grupę polsko-rosyjską, w której skład weszli przedstawiciele Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku oraz Stowarzyszenia „Polonia” w Archangielsku. Na grobie polskiej zesłanki Marii Tipeltowej ustawiono krzyż z tabliczką pamiątkową: „Świętej pamięci Marii Tipeltowej. 1856-1942”. Prace wykonano dzięki staraniom Muzeum i „Polonii” oraz Konsulatowi Generalnemu RP w Petersburgu.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025