Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” powstał 18 grudnia 2017 roku jako wyspecjalizowana państwowa instytucja kultury, której organizatorem jest Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Instytut prowadzi projekty o charakterze konserwatorskim, naukowo-badawczym, wydawniczym, edukacyjnym i popularyzatorskim.

Dodatkowo Instytut od 2019 roku prowadzi program grantowy „Polskie dziedzictwo kulturowe za granicą - wolontariat”, który wspiera zaangażowanie społeczne w ochronę materialnych śladów polskiego dziedzictwa kulturowego pozostającego poza granicami kraju oraz zarządza Programem Ministra MKiDN „Ochrona dziedzictwa kulturowego za granicą” (od 2020 r.).

Działalność Instytutu Polonika prowadzona jest w ramach programów strategicznych:
Ochrona polskiego dziedzictwa Kulturowego za granicą, Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą, Popularyzacja polskiego dziedzictwa za granicą, Wydawnictwa polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą.

Celem programu Ochrona polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą jest  opieka nad pozostającymi poza granicami kraju szczególnie cennymi obiektami polskiego dziedzictwa kulturowego, tj.- zabytkami nieruchomymi (dzieła architektury i budownictwa, cmentarze, parki i ogrody, miejsca upamiętniające wydarzenia historyczne bądź działalność wybitnych osobistości lub instytucji) oraz zabytkami ruchomymi (dzieła sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, pamiątki historyczne, elementy wyposażenia wnętrz, detale i dekoracje architektoniczne, nagrobki i inne elementy małej architektury, jak kaplice czy krzyże przydrożne).

Instytut w ramach tego programu realizuje również projekty związane z upamiętnianiem osób i wydarzeń ważnych w dziejach Rzeczypospolitej. Zapewnia także pomoc merytoryczną oraz udziela wsparcia instytucjom i organizacjom prowadzącym działalność w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego za granicą, ośrodkom posiadającym kolekcje dzieł sztuki i przedmiotów historycznych, zbiory archiwalne, biblioteczne.

Celem projektów Instytutu realizowanych w ramach programu Badania polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą jest inicjowanie i finansowanie badań historyczno-konserwatorskich oraz dokumentowanie polskiego dziedzictwa kulturowego zlokalizowanego poza granicami obecnej Rzeczypospolitej. Dotyczy to zarówno ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (obecnie w granicach suwerennych państw sąsiadujących z Polską: Białorusi, Litwy, Łotwy, Ukrainy, Słowacji oraz Mołdawii), jak i znajdującego się na całym świecie dziedzictwa wytworzonego przez fale emigracji politycznych oraz zarobkowych od czasu upadku I Rzeczypospolitej.

Projekty realizowane w ramach programu Badania to: prace dokumentacyjne, inwentaryzacyjne i digitalizacyjne obejmujące zabytki ruchome i nieruchome, zbiory archiwalne i biblioteczne, pamiątki historyczne, a także konferencje i sesje naukowe.

Głównym celem programu Popularyzacja polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą jest rozpowszechnianie w kraju i poza nim wiedzy o polskim dziedzictwie kulturowym za granicą. Działania programu skierowane są różnych grup wiekowych - dzieci, młodzieży, dorosłych. Głównymi narzędziami są: wystawy tematyczne, warsztaty, publikacje dla dzieci i młodzieży oraz spotkania edukacyjne na temat spuścizny kulturowej wielonarodowej Rzeczypospolitej. Ważnym aspektem działalności tego programu jest również współpraca z innymi instytucjami kultury, muzeami, archiwami, bibliotekami, placówkami naukowo-badawczymi, a także organizacjami pozarządowymi.

Program strategiczny Wydawnictwa polskiego dziedzictwa kulturowego za granicą to przede wszystkim różnorodne publikacje dotyczące wyników badań nad dziedzictwem polskiej emigracji i wychodźstwa oraz polskich społeczności za granicą. Istnieje na rynku wydawniczym od 2018 r. i jest to wydawnictwo punktowane. Wydawnictwa tworzą:
➨ „Studia i Materiały” - seria publikacji naukowych, które prezentują wraz z pełnym aparatem naukowym efekty badań naukowych prowadzonych w Instytucie Polonika i poza nim;
➨ publikacje popularnonaukowe - albumy, biografie i monografie wzbogacone atrakcyjnym materiałem ilustracyjnym, skierowane do osób, które nie są specjalistami w danej dziedzinie;
➨ varia - materiały popularyzatorskie, w tym katalogi wystaw.

Pełny opis działalności Instytutu Polonika na stronie: www.polonika.pl