Przejdź do treści
Polski cmentarz wojenny, fot. MKiDN, 2018
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. MKiDN, 2018
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. MKiDN, 2018
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
Polski cmentarz wojenny, fot. MKiDN, 2018
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski cmentarz wojenny
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000410-W (UZ-0004)

Polski cmentarz wojenny

Identyfikator: WOJ-000410-W (UZ-0004)

Polski cmentarz wojenny

Na mocy układu Sikorski-Majski na terenie ZSRR rozpoczęto formowanie Polskich Sił Zbrojnych (Armia gen. Andersa). Ostatecznie miejsca tworzenia jednostek wojskowych wyznaczono w sowieckich republikach środkowoazjatyckich. Do miejsc tych masowo napływali też cywile. W Guzar, w Uzbekistanie, ulokowany został Ośrodek Organizacyjny Armii, Ośrodek Zapasowy Pomocniczej Służby Kobiet, szpital polowy, obóz kwarantanny tyfusowej, a w pobliskim Karkin Batasz - Szkoła Młodszych Ochotniczek i sierociniec. Zarówno wśród żołnierzy, jak i cywili wiele osób zmarło, głównie z powodu wycieńczenia organizmu i chorób. Pochówków dokonywano na specjalnie utworzonym w Guzar polskim cmentarzu. Cmentarz wojenny w Guzar jest największą polską nekropolią na terenie Uzbekistanu. Jego powierzchnia wynosi 5520 m2. Przetrwał on czasy sowieckie, chociaż zachowały się jedynie zarysy ok. 550 grobów. Gdy w 1994 r. delegacja Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa odwiedziła ten cmentarz po raz pierwszy, teren otaczało metalowe ogrodzenie, zaś w centralnej części stał obelisk z ufundowaną w latach 1980-1981 marmurową tablicą z gwiazdą i napisem w języku rosyjskim o następującej treści: „1941 1945 Pamięci zmarłych polskich przyjaciół w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej". W 1998 r. władze wilajetu kaszkadaryjskiego dostawiły drugą tablicę z krzyżem oraz następującym dwujęzycznym napisem uzbecko-angielskim: "Pochowani są tu Polscy Przyjaciele”. Bramę wiodącą na cmentarz zwieńczono dodatkowym metalowym krzyżem”. Cmentarz ten został przebudowany przez Radę OPWiM w 2001 r. Rzędy mogił obramowano krawężnikami, a na ich końcach usytuowano betonowe płyty z reliefem krzyża. Na osi wejścia postawiono pomnik, zaś wzdłuż dojścia do niego umieszczono tablice z zestawionymi alfabetycznie 660 nazwiskami żołnierzy, ochotniczek i junaków. Pomnik ma kształt słupa milowego o charakterystycznym, jednolitym dla wszystkich odbudowanych cmentarzy w Azji Centralnej, prostopadłościennym kształcie, zwieńczonego płaskorzeźbą orła. Na pomniku znajduje się napis w języku polskim i uzbeckim: "TU SPOCZYWAJĄ POLACY / 663 ŻOŁNIERZY / ARMII POLSKIEJ / NA WSCHODZIE / GEN. WŁ. ANDERSA / I OSOBY CYWILNE / BYLI JEŃCY / WIĘŹNIOWIE / SOWIECKICH ŁAGRÓW / ZMARLI W 1942 R. / W DRODZE DO OJCZYZNY / CZEŚĆ ICH PAMIĘCI". Wystawione tu wcześniej upamiętnienia zostały zachowane i przeniesione na nowe miejsce przy wejściu. Wyremontowano wówczas także ogrodzenie. Na cmentarzu w późniejszym okresie został ustawiony dodatkowy obelisk ze stylizowaną w formie orła tablicą dziękczynną ufundowaną w 2002 r. przez tych uchodźców, którym udało się przeżyć deportację i tułaczkę. Inskrypcja na tablicy jest w dwóch językach – polskim i uzbeckim: „PANU BOGU W TRÓJCY ŚWIĘTEJ / JEDYNEMU I MATCE NAJŚWIĘTSZEJ / Z WDZIĘCZNOŚCIĄ ZA CUD OCALENIA / Z DOMU NIEWOLI / URATOWANE PRZEZ ARMIĘ GENERAŁA / W. ANDERSA DZIECI Z POLSKICH RODZIN / DEPORTOWANYCH W LATACH 1940-1941 / W GŁĄB ZSRR / 1942-2002” W 2008 r. dopisano na tablicach nazwisko szer. Leona Ostrowskiego, którego rodzina przesłała Radzie OPWiM akt zgonu, wystawiony przez Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie. 14 kwietnia 2007 r. na cmentarzu w Guzar odbyła się uroczystość otwarcia i poświęcenia cmentarza, a także symbolicznie pozostałych nekropolii odbudowanych przez Radę OPWiM w 2001 r. na terytorium Uzbekistanu. Wzięli w niej udział przedstawiciele polskich władz, centralnych i lokalnych władz uzbeckich, Polonia, a także rodziny tych żołnierzy, którzy znaleźli tu miejsce spoczynku. Mszę świętą koncelebrowaną odprawił biskup polowy WP gen. dyw. Tadeusz Płoski wraz z administratorem apostolskim w Uzbekistanie biskupem Jerzym Maculewiczem. W 2014 r. Rada OPWiM dokonała wymiany tablic z nazwiskami w celu ich uczytelnienia (przy tej okazji wykonana została korekta inskrypcji), natomiast w 2016 r. ta sama instytucja wykonała prace remontowe na tym cmentarzu. Po likwidacji Rady OPWiM opiekę nad cmentarzem finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. MKiDN prowadzi również prace badawcze w celu ustalenia spisu osób cywilnych pochowanych na cmentarzach w Azji Środkowej. W 2017 r. MKiDN dokonało wymiany tabliczek informacyjnych przy wejściu (dwie tablice - w języku polskim i uzbeckim). Treść polska jest następująca: „POLSKI / CMENTARZ WOJENNY / GUZAR / OBJĘTY OPIEKĄ / MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA / NARODOWEGO / ODBUDOWANY W 2001 ROKU / STARANIEM RADY OCHRONY PAMIĘCI / WALK I MĘCZEŃSTWA”
Data założenia karty:
21.12.2022
rozwiń

Projekty powiązane

1
Polski cmentarz wojenny
Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies.  Dowiedz się więcej