Puszyste króliki, kolorowe ptaszki, realistyczny portret Eskimosa. Delikatne, ckliwe, spokojne – tworzą niezwykłą kolekcję porcelanowych prac. Cybis Porcelain Art Studio to miejsce, które powstało, aby dać przestrzeń do eksperymentów dwójce polskich artystów. Finansowe wsparcie i sławę przyniosły im produkty powstające w Cordey China Company. Choć energia zgasła wraz ze śmiercią właścicieli, to produkty firm Marii i Bolesława Cybisów nadal znajdują swoich nabywców.
 
Bolesław i Maria Cybisowie – biografia
Bolesław Cybis urodził się w Massandrze opodal Jałty na Krymie (1895), zmarł zaś w Stanach Zjednoczonych Ameryki w Trenton (1957). Był malarzem, rzeźbiarzem, rysownikiem, grafikiem, projektantem i wykonawcą scenografii teatralnych. Ukończył Szkołę Realną w Charkowie (1915) i podjął studia artystyczne w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych. Po rewolucji bolszewickiej i wojnie domowej uciekł z Ukrainy do Stambułu (1920). W Turcji pozostał kilka lat, imając się różnych zajęć, m.in. malował szyldy sklepowe i robił scenografie teatralne.
 
W Warszawie Cybis uczył się w Szkole Sztuk Pięknych (1923‒1926). Poznał tutaj swojego nauczyciela, mentora i przyjaciela – Tadeusza Pruszkowskiego. Nieomal naturalnie dołączył też do Bractwa św. Łukasza, grupy założonej przez studentów tego artysty. Kilka lat później Bolesław Cybis uzupełnił studia artystyczne w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1933‒1934), gdzie później był wykładowcą rysunku. Jak wspomina Irena Kossowska, w swoich warszawskich działaniach odnotował praktyki w tutejszym Zakładzie Ceramicznym inż. Andrzeja Wojnackiego i Kazimierza Czechowskiego.
 
Prawdopodobnie podczas studiów poznał swoją przyszłą żonę Marię Tym, którą poślubił (1925 lub 1926). Podobno zamieszkali wspólnie w jednym z przęseł Mostu Poniatowskiego.
 
W sztuce fascynowały go malarstwo i rzeźba. Oprócz kilku znanych dzieł malarskich, jak obraz „Chinka” (ok. 1928 r., olej/deska, technika własna), „Marynarz, kobieta i dziecko” (1920‒1922, akwarela, tusz, gwasz/papier) czy „Postać kobiety w żółtym berecie” (1932‒1935, olej/płótno), Bolesław Cybis zajmował się dziełami monumentalnymi. W gmachu Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie wraz z Janem Zamoyskim wykonał fresk „Bolesław Chrobry wytyczający granice Polski na Odrze” (1934‒1937), był również autorem malowidła „Obfitość” umieszczonego w plafonie polskiego pawilonu na wystawie światowej „Sztuka i Technika” w Paryżu (1937). Rok wcześniej zaprojektował i wykonał dekoracje do baru na statku m/s Batory. 
 
Maria Cybis z domu Tym (1906‒1958) była studentką Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (prawdopodobnie w latach 1924‒1926).. Wraz z mężem współtworzyła przypisywane mu freski oraz rzeźby. Oddano jej autorstwo trzech i współautorstwo ponad dwudziestu kamiennych rzeźb i dekoracji, które Cybisowie umieścili w swoim warszawskim, przydomowym ogrodzie (obecnie w zbiorach Królikarni, oddziale Muzeum Narodowego w Warszawie). Wymieniana była także w składzie ekip tworzących freski do polskich pawilonów na wystawach światowych, w tym nowojorskiej. Była autorką technik wykorzystywanych w tworzeniu porcelanowych dzieł, współtwórczynią i współwłaścicielką amerykańskich firm, które małżeństwo założyło, oraz twórczynią wielu projektów i dzieł porcelanowych opatrzonych nazwą „Cybis”. Zmarła w Stanach Zjednoczonych w Trenton.
 
Freski Cybisów w Nowym Jorku na wystawie światowej
Maria i Bolesław Cybisowie wyjechali wiosną 1939 r. do Nowego Jorku na zlecenie rządu polskiego, dla którego przygotowywali freski zdobiące polski pawilon na wystawie światowej. Wśród prac przypisywanych Cybisom znalazły się freski „Polacy walczący o niepodległość Ameryki” oraz „Centralny Okręg Przemysłowy i Gdynia”. Bolesław Cybis był także współtwórcą cyklu siedmiu obrazów stworzonych przez braci z Bractwa św. Łukasza (m.in.: „Bolesław Chrobry witający Ottona III pielgrzymującego do grobu św. Wojciecha w Gnieźnie”; „Chrzest Litwy”; „Unia Lubelska”; „Odsiecz Wiednia”; „Konstytucja 3 Maja”). Obrazy powstały w willi Tadeusza Pruszkowskiego w Kazimierzu Dolnym i zostały przewiezione wraz z innymi obiektami do Stanów Zjednoczonych. Obecnie prace Łukaszowców znajdują się w zbiorach Le Moyne College w Syracuse, gdzie zostały zdeponowane z powodu trwającej wówczas w Europie wojny.
 
Manufaktury porcelany Cybisów w USA
Wybuch drugiej wojny światowej zablokował Cybisom możliwość powrotu do Polski. Pozostali zatem w Nowym Jorku i na zawsze związali swoje życie ze Stanami Zjednoczonymi. Zajęli się tworzeniem porcelany. Pierwszą pracownię powołali do życia w Astorii, w dzielnicy Queens w Nowym Jorku. Kiedy już skala produkcji była ogromna, przenieśli firmę do Trenton w stanie New Jersey. Fabryka wytwarzająca produkcję masową projektów Cybisów nosiła nazwę Cordey China Inc.
 
Niemniej małżeństwo nie porzuciło artystycznych ambicji i w tym celu powołało eksperymentalne studio Cybis Porcelain Art. Z metkami firm pojawiały się kolorowe i słodkie zwierzątka (króliki, ptaki, konie), romantyczne anioły i księżniczki, ale i naturalistycznie oddane portrety Eskimosów czy Indian. Firma produkowała również podstawy do lamp.
 
Cybis ‒ synonim szlachetnej porcelany
W specjalnym artykule opublikowanym na łamach „The New York Times” (1975) Michael Goodwin stwierdzał, że nazwisko Bolesława Cybisa jest „synonimem szlachetnej porcelany”. Do dzisiaj prace artystów pojawiają się na profesjonalnych aukcjach i w ofertach internetowych portali sprzedających różności. Dzieł, które wyszły spod ręki Marii i Bolesława Cybisów, poszukują kolekcjonerzy, wielbiciele ładnych bibelotów oraz zarządzający kolekcjami muzealnymi. Porcelanowe prace sygnowane nazwiskiem polskich artystów znajdują się w wielu zakątkach świata, m.in. w ponad 80 kolekcjach w Stanach Zjednoczonych i Europie.
 
Tuż przed śmiercią Cybisowie sprzedali swoją dobrze prosperującą firmę, która kontynuowała produkcję – zwłaszcza podstaw do lamp. Produkcję porcelany artystycznej i projekty tworzone przez studio Cybis Porcelain Art przejęła jedna z pracownic.
 
We wspomnianym artykule z nowojorskiego dziennika przytoczona została historia jednego z największych zleceń w dziejach firmy, które związane było z planowaną wizytą prezydenta Richarda Nixona w sowieckiej Rosji (1972). Administracja amerykańska poszukiwała stosownego prezentu dla Leonida Breżniewa. Biały Dom skontaktował się z manufakturą w Trenton. „Po długich dyskusjach obie strony uzgodniły, że idealnym prezentem byłby zestaw szachowy, biorąc pod uwagę zamiłowanie Rosjan do gry” – stwierdza dziennik. Dzieła wyprodukowane w firmach Cybisów otrzymali w prezencie także królowa Elżbieta, szach Iranu czy prezydent Meksyku. Obecnie w sieci można znaleźć stronę internetową opowiadającą historię firmy Cybisów oraz wyprodukowanych przez nią porcelanowych cudeniek.
 
Choć Maria Cybis jest pomijana w opracowaniach, to Bolesław Cybis znalazł miejsce w historii sztuki. Przed kilkunastu laty Muzeum Narodowe w Warszawie zorganizowało monograficzną wystawę artysty „Bolesław Cybis 1895‒1957. Malarstwo, rysunek, rzeźba. Twórczość lat dwudziestych i trzydziestych” (Muzeum Narodowe w Warszawie, 20 września – 3 listopada 2002).

 

1942‒1958

Bolesław Cybis(podgląd), Maria Cybis(podgląd)

Anna Rudek-Śmiechowska