Przejdź do treści
Autor nieznany, pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil, 1817, piaskowiec, medalion z brązu, obręcz i krzyż żeliwne, fot. Andrzej Pieńkos
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil
Autor nieznany, pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil, 1817, piaskowiec, medalion z brązu, obręcz i krzyż żeliwne, fot. Andrzej Pieńkos
Licencja: CC BY-SA 4.0, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001447-P

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil

Zuchwil | Szwajcaria | kanton Solura | okręg Wasseramt
gsw. Zuchwiu, Zuchu
Identyfikator: POL-001447-P

Pomnik Tadeusza Kościuszki w Zuchwil

Zuchwil | Szwajcaria | kanton Solura | okręg Wasseramt
gsw. Zuchwiu, Zuchu
Warianty nazwy:
Kosciuszko-Denkmal in Zuchwil

Tadeusz Kościuszko zmarł na emigracji w Solurze 15 października 1817 r. i jego zwłoki złożono po zabalsamowaniu w tamtejszym kościele jezuitów. W 1818 r. zostały ekshumowane i przewiezione do Krakowa, wcześniej jednak podzielone dawnym zwyczajem, dotyczącym wielkich osobistości: serce otrzymała zgodnie z testamentem zmarłego jego przyjaciółka Emilia Zeltner (zabrała je w okolice Lugano, gdzie się osiedliła po zamążpójściu, skąd trafiło w 1895 do polskiego muzeum w Rapperswilu i ostatecznie do Warszawy), natomiast jej ojciec Franz Xavier Zeltner (Kościuszko mieszkał u tej rodziny w Solurze) wnętrzności, które pochował 17 października na cmentarzu w pobliskim Zuchwil, obok kościoła katolickiego St. Martin. Zeltner również wzniósł tam oryginalny pomnik, nieznanego projektu, nawiązujący do rozpowszechnionego w XVIII w. klasycystycznego modelu kompozycji elementarnych brył (por. np. koncept J.W. Goethego w jego parku w Weimarze pomnika Dobrej Fortuny, pomniki w duńskim parku Jaegerspris).

Miejsce to szybko stało się celem pielgrzymek polskich emigrantów, w epoce romantyzmu powstała legenda, zgodnie z którą autorem koncepcji pomnika miałby być Andrzej Towiański. O ile z powodów chronologii jest to wykluczone, to mógł on istotnie mieć udział w dodaniu w 1844 r. na froncie cokołu brązowego medalionu Kościuszki, repliki dzieła sławnego francuskiego portrecisty Pierre-Jeana Davida d’Angers. Medalion otacza napis po łacinie: „Fratres patri suo. Die XV Octobris MDCCCXXXXIV” / Bracia-rodacy ojcu swemu w dniu 15 października 1844). Piramidalną kompozycję schodków i czteroczęsciowego cokołu wieńczy kula z krzyżem i promienną złotą gwiazdą. Pod medalionem wykuty napis po łacinie: „Viscera Thaddae Kościuszko deposita die XVII Octobris MDCCCXVII”. Pierwotny stan pomnika i jego otoczenia ukazuje litografia według Zygmunta Vogla z 1824 r. Polscy patrioci gromadzili się przy pomniku przy różnych okazjach, nie tylko związanych z samym Naczelnikiem, łożyli także datki i fundowali wyposażenie sąsiedniej kaplicy (m.in. rodzina Olizar w 1832 r.). Barwna akwatinta Franza Graffa z 1839 ukazuje hołd Polskich emigrantów przy gobie Kościuszki w Zuchwil. W roku powstania styczniowego, 23 września 1863 r., swoje uniesienia patriotyczne spisał Henryk Merzbach w wierszu Na grobie Kościuszki. Pomnik pozostał na swoim miejscu nawet po likwidacji przykościelnego cmentarza. Teren wokół niego zaczęto lokalnie określać jako Polenanlage.

Obok pomnika znajduje się kamienna ława wykuta w 1941 r. przez polskiego żołnierza Pakułę wg projektu Tadeusza Tomaszewskiego, artysty krakowskiego i żołnierza II Dywizji Strzelców Pieszych. Napis na niej określa dzień internowania w Szwajcarii polskich żołnierzy: „18.VI.1940”. Miejsce kultu narodowego wzbogacił postawiony obok pomnik Tadeusza Reytana (inauguracja w 1880 r., w setną rocznicę śmierci, zniesiony ok. 1950 r.), a następnie, w 1942 przebudowa i przekształcenie pobliskiej kaplicy cmentarnej przez polskich artystów-żołnierzy w tzw. Polenkapelle. Prowadzone w XIX w. w gospodzie Birchi księgi wpisów odwiedzających pomnik zostały po 1936 r. przeniesione do Muzeum Kościuszki w Solurze. Na miejscu natomiast trwa tradycja składania pod pomnikiem w pierwszą niedzielę listopada wieńców przez ambasadora RP w Szwajcarii, przedstawicieli Polonii i władz lokalnych. Jedna z uliczek w Zuchwil została nazwana Kosciuszkoweg. W roku 2010 przeprowadzona została konserwacja pomnika i całego otoczenia. Opiekę nad całym założeniem sprawuje Kosciuszko-Gesellschaft z Solury.

Osoby powiązane:
Czas powstania:
1817
Bibliografia i archiwalia:
  • J. Zieliński, Nasza Szwajcaria, Warszawa 1999, s. 191.
  • litogr. Z. Vogla, 1824.
Słowa kluczowe:
Opracowanie:
prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń

Obiekty powiązane

4
Pokaż na stronie:
8 24 72

Projekty powiązane

1
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies.  Dowiedz się więcej