W kolekcji Nacionalni muzej moderne umjetnosti w Zagrzebiu znajdują się dwie prace Stanisława Czajkowskiego (1878-1955), polskiego malarza będącego spadkobiercą tradycji symbolistów, głęboko zakorzenionego w motywach rodzimego krajobrazu. Artysta ten, w duchu rad Jana Stanisławskiego, jednego z jego mistrzów, oddawał na płótnie zmieniający się i uciekający świat polskiej wsi.

Edukację artystyczną Czajkowski rozpoczął w szkole Gersona w Warszawie, kontynuował studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem takich artystów jak: Jacek Malczewski, Józef Mehoffer czy Leon Wyczółkowski, aby później przenieść się do Monachium. Rozczarowany tamtejszą akademią, wybrał naukę w prywatnej szkole Stanisława Grocholskiego, a następnie, za namową brata, przeniósł się do Paryża, gdzie rozpoczął naukę w Académie Julian. Po powrocie do kraju od roku 1908 związał się z Towarzystwem „Sztuka”, dużo podróżował, a także pracował jako asystent Tadeusza Pruszkowskiego na warszawskiej ASP, gdzie prowadził zajęcia plenerowe. Po II wojnie światowej osiadł w Milanówku, dzieląc na jakiś czas mieszkanie z rzeźbiarzem Henrykiem Kuną i jego małżonką. W wieku 72 lat Czajkowski został powołany na profesora rysunku i malarstwa na warszawskiej ASP i zmarł w Sandomierzu, podczas pleneru ze studentami.

Obraz „Żniwa”, który jest częścią zagrzebskiej kolekcji, reprezentuje wczesny okres twórczości Czajkowskiego. Płótno to ukazuje scenę z życia wsi bezpośrednio po żniwach, z charakterystycznymi snopami zboża ustawionymi na polu. Artysta wybrał szeroką panoramę, która zanurza widza w łagodnym, rodzimym krajobrazie. Horyzontalny układ kompozycji z wysoko poprowadzoną linią horyzontu pozwala skupić się na dwóch głównych elementach – polu i niebie. Jej statyczność oraz rozciągnięte linie krajobrazu sprawiają wrażenie, jakby scena zastygła w letnim, gorącym powietrzu. Paleta barw obfituje w odcienie brązu, beżu i zieleni, co podkreśla naturalność przedstawionej sceny. Ciężkie chmury nad polami nie tylko stanowią kontrapunkt dla kompozycji, ale również są odpowiedzialne za specyficzne rozproszenie światła, co świadczy o umiejętności artysty w wykorzystaniu światła i koloru do bezpośredniego oddania doświadczenia pejzażu.

Malarstwo Czajkowskiego, utrzymane w realistycznej manierze, wskazuje na konsekwencję w artystycznych poszukiwaniach, która charakteryzowała go przez całe życie. Chociaż z czasem jego prace ewoluowały w kierunku pewnej syntetyczności i skrótowości form, widocznej zwłaszcza po podróży do Holandii, na co zwracali uwagę krytycy sztuki, artysta nigdy nie uległ wpływom artystycznych nowinek. Zamiast tego konsekwentnie „wgryzał się” w strukturę obrazu, dążąc do wewnętrznej harmonii. Jego eksperymenty, choć mogą wydawać się konserwatywne i staroświeckie, nie świadczą o zatrzymaniu się w XIX wieku. Czajkowski, będąc tradycjonalistą, konsekwentnie analizował malarską strukturę obrazu, dążąc do malarskiej syntezy, która najpełniej oddawałaby rodzimy krajobraz.

olej, płótno, 72,2 x 98,3 cm, nr inw. MG-1193, Nacionalni muzej moderne umjetnosti, Zagrzeb