Początki związków Fryderyka Chopina z kulturą czeską sięgają wczesnych lat jego życia, kiedy to jego talent muzyczny kształtowany był m.in. przez nauczycieli o czeskich korzeniach. Już jako dziecko, Chopin uczył się muzyki pod okiem Wojciecha Żywego (Vojtěc Živný 1757-1842)., który, choć przez wiele lat związany z Polską, pochodził z Czech. 

W dalszej części swojej edukacji muzycznej, w Konserwatorium Warszawskim, Chopin miał okazję studiować pod kierunkiem Václava Viléma Würfla (1790-1832), cenionego czeskiego kompozytora i pianisty. Chopin dedykował Würflowi swój IV Koncert fortepianowy F-dur. Ponadto, w latach 20. XIX wieku, Józef Javurek (1756-1840), również czeski pianista, udzielał Chopinowi lekcji gry na fortepianie. Chopin, już jako dziecko, wykonywał również dzieła czeskich kompozytorów, takich jak Vojtěch Jírovec. W dorosłym życiu Chopin utrzymywał kontakty z wybitnymi czeskimi muzykami, takimi jak Josef Slavík (1806-1833) czy Josef Dessauer (1798-1876)

Fryderyk Chopin miał okazję odwiedzić Czechy cztery razy w latach 1829, 1830, 1835 i 1836. Podczas tych podróży zwiedził miasta i regiony takie jak Praga, Cieplice (cz. Teplice), Duchcov, a także uzdrowiska w Karlowych Warach i Mariańskich Łaźniach. Jego pierwsze wizyty w Pradze, będące częścią podróży do Wiednia, zostały udokumentowane dzięki wpisom w „Prager Zeitung" z 23 sierpnia 1829 i 23 listopada 1830 roku.

Jednym z pierwszych czeskich miast, które Chopin odwiedził, były Cieplice, gdzie 25 sierpnia 1829 roku, na prośbę rodziny Aldringenów, właścicieli miejscowego zamku, zagrał improwizowany koncert. Chopin powrócił do Cieplic w trakcie swoich kolejnych podróży, podkreślając swoje zainteresowanie tym uzdrowiskiem.

Kompozytor miał również okazję odwiedzić historyczne miejsca, takie jak zamek Loket oraz zamek Děčín należący do hrabiego Franciszka Antonína Thuna, z którym Chopin zaprzyjaźnił się w 1834 roku. Wizyta miała miejsce we wrześniu 1835 roku i zaowocowała powstaniem Walczyka Děčínskiego, a w zamku poświęcono kompozytorowi jedną z sal.

Jednak to Karlowe Wary stały się sceną dla jednego z najbardziej romantycznych epizodów w życiu Chopina, kiedy to w tym mieście w 1836 roku rodziła się jego miłość do Marii Wodzińskiej. Wtedy tez powstały jej szkice i portrety przedstawiające kompozytora.

Wizyty Chopina w Czechach były nie tylko okazjami do odpoczynku i spotkań towarzyskich, ale również istotnymi momentami w jego życiu artystycznym i osobistym, które pozostawiły trwały ślad zarówno w jego twórczości, jak i w pamięci miejsc, które odwiedził. Przede wszystkim jednak do Czech dotarła muzyka Chopina i stała się tam popularna. Już w roku 1836 w Pradze, dzięki wybitnemu pianiście Alexanderowi Dreyšokowi, który wykonał koncert e-moll Chopina. Eksperci zwracają uwagę na wpływ, jaki twórczość Chopina mogła wywrzeć na dzieła Bedřicha Smetany, uznanego za ojca narodowej muzyki czeskiej.

Związki Chopina z Czechami, a przede wszystkim romantyczny wątek jego uczucia do Marianny Wodzińskiej znalazły odzwierciedlenie w literaturze, zarówno polskiej, jak i czeskiej. Jarosław Iwaszkiewicz, Jerzy Broszkiewicz oraz Juliusz Kaden-Bandrowski, to tylko niektórzy z autorów, którzy odnieśli się do życia i twórczości Chopina w swoich dziełach. Z kolei w Czechach był to m.in. Kamil Bednář, który w swojej książce „Chopin v Mariánských Lázních" z 1962 roku, przybliża historię pobytu Chopina w Mariańskich Łaźniach, co zostało uzupełnione ilustracjami Ludmiły Jiřincovej przedstawiającymi między innymi postać samego kompozytora.

Dziedzictwo Fryderyka Chopina w Czechach wciąż pozostaje żywe i doceniane, dzięki różnorodnym inicjatywom i miejscom, które kontynuują jego muzyczną spuściznę. Jednym z najbardziej znaczących wydarzeń jest festiwal muzyki chopinowskiej organizowany w Mariańskich Łaźniach, który przyciąga miłośników twórczości Chopina z całego świata. Ponadto Mariańskie Łaźnie mogą pochwalić się Muzeum Fryderyka Chopina, które stanowi hołd dla kompozytora i jego związku z tym miejscem.

W Czechach znajdują się również pamiątkowe tablice, które upamiętniają różne etapy życia i twórczości Chopina. W Pradze, w Muzeum Narodowym, przechowywany jest oryginał „Praskiego mazurka G-dur" z 1829 roku, co jest bezcennym świadectwem jego pobytu w tym mieście. W Cieplicach z kolei można znaleźć tabliczkę na fortepianie, na którym Chopin występował w 1829 roku, dodającą miejscu historycznego wymiaru.

Niestety, nie wszystkie artefakty związane z Chopinem przetrwały próbę czasu. W 1945 roku, podczas ewakuacji w Děčín, zaginął zarówno fortepian, na którym Chopin koncertował, jak i rękopis walczyka Děčínskiego, co stanowi stratę dla dziedzictwa kulturowego.

Historia pobytów Chopina w Czechach została szczegółowo opisana w tekście „Zabytki chopinowskie w Czechach" autorstwa Witolda Strausa opublikowanym na stronie chopin.pl.

Obiekty związane z Fryderykiem Chopinem w Czechach

1. Tablica upamiętniająca pobyt Chopina w Karlowych Warach

Data odsłonięcia: 4 lipca 1908 r. (zdjęta w latach 70. XX w., ze względu na zły stan zachowania i ponownie umieszczona prawdopodobnie w latach 90., w 2003 roku została skradziona i zastąpiona repliką w 2007 roku)

Twórca: Antoni Popiel, autorzy repliki Marcel Hron oraz rzeźbiarka Michaela Absolonov

Napis: FRYDERYK CHOPIN / 1835 //.

Opis: marmurowa tablica z płaskorzeźbionym medalionem portretowym z popiersiem Chopina. Prostokątna w górnej części zwężająca się, zamknięta dwuspadowo. Po bokach i u dołu z prostokątnymi wycięciami, wycięcie u dołu dekorowane fryzem kostkowym. U góry w tablicę wpisany zgeometryzowany kształt liry. Na środku wpisany w nią brązowy medalion ujęty wieńcem laurowym, z przedstawieniem popiersie Chopina ukazanym z lewego profilu. Wieniec wykonany w reliefie wypukłym, popiersie w reliefie płaskim. Poniżej medalionu na tablicy wyryta inskrypcja, litery wypełnione złotą farbą. Na tablicy znajdują się cztery miedziane guzy. Pomnik znajduje się w lesie zdrojowym przy „szlaku chopinowskim”.

Informacje dodatkowe: tablica powstała z inicjatywy posła wiedeńskiego Włodzimierza Gniewoskiego, który założył komitet budowy pomników Chopina i Mickiewicza i rozpoczął zbiórkę na ten cel. Pierwotnie popiersie miało znaleźć się na domu „Pod Złotą Różą” nr 141 przy ulicy Vřídelní, gdzie w 1835 roku mieszkał Chopin. 

2. Tablica w miejscu, gdzie znajdował Hotel „Czarny Koń" („Černý kůň"), w którym przebywał Chopin w 1829 r. i 1830 r.

Lokalizacja: Praga  

Data odsłonięcia: 1961 r.

Twórca: Maria Durasova

Napis: FRYDERYK / CHOPIN / TVŮRCE POLSKÉ NÁRODNÍ HUDBY / BYDLIL V ROCE 1829 A 1830 V DOMĔ / KTERÝ STÁVAL V TĔCHTO MÍSTECH //. (Fryderyk Chopin twórca polskiej muzyki narodowej mieszkał w roku 1829 i 1830 w domu który znajdował się na tym miejscu, rok powstania 1961).

Opis: tablica prostokątna, brązowa, o różnej głębokości, przez co sprawia wrażenie lekko pofalowanej, w górnej części o chropowatym obramieniu. Z frontalnym przedstawieniem popiersia Chopina w młodym wieku wykonanym w głębokim reliefie. Chopin przedstawiony jest z wyrazistymi rysami twarzy, lekko falistymi włosami, na szyi z zawiązaną chustką. Poniżej wykonany w reliefie napis, z polerowanym złotymi literami.

3. Muzeum Chopina w danym pensjonacie „Pod Białym Łabędziem"

Lokalizacja: Mariańskie Łaźnie

Data otwarcia: 1960 r.

31 lipca 1902 roku na budynku odsłonięto dwie tablice wykonane z ciemnego granitu pochodzącego ze Śląska upamiętniającą Chopina z napisami w językach czeskim, polskim i francuskim informującymi, że Chopin mieszkał w tym domu w 1836 roku. I rzeczywiście Chopin spędził w nim kilka tygodni, towarzysząc swojej narzeczonej Marii Wodyńskiej i jej rodzinie. Tablice wykonane zostały w Krakowie. Inicjatorem ich umieszczenia na budynku było Towarzystwo Muzyczne w Warszawie. Tablice powstały ze składek społecznych i umieszczono je po obu stronach wejścia do budynku. Budynek od 1952 jest Domem Chopina, a od 10 czerwca 1959 roku działa w nim jedno z najstarszych Towarzystw Chopinowskich. W roku 1959 przed wejściem umieszczona została brązowa tablica upamiętniająca pobyt Chopina w uzdrowisku, z profilowym przedstawienie głowy Chopina będącym uproszczona wersją przedstawienia Antoniego Popiela w Karlowych Warach oraz napisem: ZDE ŽIL 1836 / FRYDERYK CHOPIN / TVŮRCE POLSKÉ / NÁRODNÍ HUDBY // (Tu mieszkał w 1836 Fryderyk Chopin, twórca polskiej muzyki narodowej). Twórcą tablicy jest rzeźbiarz A. Kuchař. Muzeum otwarte zostało w 1960 a twórcami pierwszej ekspozycji byli Josef Vlčka i malarza Osvald Klapper. Budynek przeszedł renowację w latach 1974-1977 oraz 2021-2023, ponowne otwarcie ekspozycji planowane jest od 2024 roku. W muzeum znajduje się m.in gipsowy odlew lewej ręki kompozytora oraz kopia jego pośmiertnej maski, medalion z popiersiem kompozytora i inne drobne pamiątki. Z działalnością Towarzystwa Chopinowskiego wiąże się jeszcze jeden ważny akcent - plakaty, które towarzyszyły jego kolejnym edycjom, a były projektowane przez znanych czeskich grafików jak np. Osvalda Kappera czy Jiříego Anderlego.

4.  Tablica na szkole Chopina

Lokalizacja: Mariańskie Łaźnie 

Data odsłonięcia 1978

Twórca: Vítězslava Eibla

Napis: LIDOVÁ ŠKOLA UMĚNÍ / F. CHOPINA //.

Opis: kompozycja składa się z dwóch odrębnych tablic. Górnej na której znajduje się popiersie Chopin i dolnej z wykonanym w reliefie płaskim napisem. Obydwie tablice prostokątne, górna ustawiono pionowo, dolna, mniejsza, pozioma, wykonane z brązu. Na górnej wykonane w reliefie płaskim popiersie kompozytora, w lekkim profilu, skierowanym w prawo. Wizerunek charakteryzuje się delikatnymi, ale wyraźnymi rysami, takimi jak dokładnie zarysowane linie twarzy, włosy oraz ubiór. Włosy są średniej długości, układające się w gładkie pasma. Ubranie zdaje się górą surduta, pod szyją widoczna zawiązana mucha.

Informacje dodatkowe: szkoła powstała w 1926 r., w 1978 r. otrzymała imię Fryderyka Chopina

5. Pomnik Fryderyka Chopina

Lokalizacja: Mariańskie Łaźnie

Czas powstania: 1960 r.

Twórca Karl Otáhal

Napisy: FRYDERYK CHOPIN / 1810 – 1849 / K 150. VÝROČÍ NAROZENÍ / GENIÁLNÍHO POLSKÉHO  / SKLADATELE NA PAMĚŤ / JEHO POBYTU V NAŠEM / MĚSTĚ V ROCE 1836 / Z OKAZJI 150 ROCZNICY / URODZIN GENIALNEGO / KOMPOZYTORA / POLSKIEGO NA PAMIĄTKĘ / JEGO POBYTU W NASZYM / MIEŚCIE W ROKU 1836 //.

Poniżej mniejszy napis odnoszący się do renowacji pomnika w 1989 roku, wówczas zastąpiono starą tablicę nową): OBNOVENO PÉČÍ MĚST. N.V. / MARIÁNSKÝCH LÁZNI 1989 //.

Napis na medalionie: FRYDERYK CHOPIN - * 22.2.1810 ŽELAZOWA / WOLA + 17.X. 1849 W PARYZU

Opis: pomnik w formie głazu na cokole. Na głazie od frontu prostokątna tablica metalowa z odlanym napisem. W jej górną część wmontowany medalion wychodzący ponad wysokość tablicy. W medalionie popiersie kompozytora ujęte napisem. Wizerunek przedstawia profil Chopina, zwrócony w prawo. Jego rysy są delikatnie zarysowane.

6 Pomnik Fryderyka Chopina

Lokalizacja: Bohumin

Czas powstania: 1962 r.

Napisy: na plakiecie -  FRYDERYK CHOPIN //, na tablicy - Měst. N.V. – PZKO / 1962 //.

Opis: Pomnik w formie głazu (piaskowiec), od frontu z metalową tablicą z ukazaną w profilu głową Chopina, zwróconą w lewo, poniżej napis. Pod tablicą druga tablica z czarnej skały magmowej (dioryt?) z wyrytą inskrypcją o literach wypełnionych złotą farbą.

Libor Martinek, „Literature reflecting on Frederic Chopin’s visits to the spa towns ofwestern Czechia”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2019, nr 1(52), s. 325-345.

Dita Hradecká, „Chopin w Czechach. Jest tak trochę również nasz”, portal „Wszystko co Najważniejsze”, publ. 26.06.2022, dostęp 30.03.2024, https://wszystkoconajwazniejsze.pl

J. Prochazka, „Fryderyk Chopin v Karlových Varech – Třetí Chopinova cesta do Čech v roce 1835", Karlovy Vary 1952.

I. Grzesiuk-Olszewska, A.K. Olszewski, „Pomniki Fryderyka Chopina”, Warszawa 2017.

Witold Straus, „Zabytki chopinowskie w Czechach", portal Chopin.pl, dostęp 30.03.2024, https://www.chopin.pl