Zamek w Kudryńcach (ukr.: Кудринці) to jedna z najbardziej malowniczych, a zarazem najsłabiej poznanych warowni podolskich. Znajduje się w rejonie borszczowskim obwodu tarnopolskiego na Ukrainie. Miasto uzyskało lokację na prawie magdeburskim w 1518 r., z inicjatywy Herburtów. Nowopowstały organizm miejski nie posiadał fortyfikacji, a z racji położenia narażony był na najazdy tatarskie. Właściciele musieli więc pomyśleć o wzniesieniu w pobliżu zamku, łączące funkcję ich obronnej siedziby i refugium dla miejscowej ludności na wypadek ataku. Przyjmuje się, że dzieła tego dokonał dopiero wojewoda ruski Mikołaj Herburt z Dziedziłowa (†1602).

Zamek, wzniesiony z kamienia, pierwotnie tynkowany, znajduje się na północny-wschód od miasta, w miejscu o znacznych walorach obronnych. Budowla zajęła szczyt wąskiego, skalnego cypla, między Zbruczem a głębokim jarem, którym płynął niewielki ciek wodny. Od strony zachodniej dostępu broniła głęboka, wykuta w skale, fosa. Zamek posadowiono na rzucie nieregularnego czworoboku, zwężającego się w kierunku Zbrucza. Wjazd wiódł przez umiejscowioną w północno-zachodnim narożu murów czworoboczną basztę, do której przylegało niewielkie pomieszczenie mieszkalne dla wrotnego i straży. Zachodni mur obronny, wyposażony był w strzelnice dla broni ręcznej, umieszczone na trzech poziomach. Flankowała go posadowiona w narożu południowo-zachodnim zamku heksagonalna baszta ogniowa ze strzelnicami kluczowymi. Panowała ona zarówno nad wjazdem do warowni, jak też pozwalała kontrolować wspomniany już jar. Ostatnią z baszt zamkowych, obecnie niemal całkowicie zrujnowaną, a pierwotnie najpewniej pięcioboczną, umieszczono w narożu południowo wschodnim. To dzieło obronne flankowało południowy mur obwodowy oraz pokrywało ostrzałem drogę od miasta do zamku. Chroniło też niewielką, sklepioną furtę, wiodącą w stronę rzeki. Od strony Zbrucza, gdzie stoki cypla zamkowego opadały stromo niemal do samej wody, obronę zapewniały jedynie mury kurtynowe - uznano najwidoczniej, że zagrożenie atakiem na tym kierunku będzie niewielkie. Od owej najbezpieczniejszej strony usytuowano też główny dom zamkowy, a więc siedzibę właścicieli na czas ich pobytu w Kudryńcach. Wobec znacznego zniszczenia murów zamkowych niewiele można powiedzieć o architekturze tej budowli. Przytykała ona do północnego muru obronnego, posadowiona była na rzucie czworoboku i, jeśli wierzyć relacji Aleksandra Czołowskiego, posiadała w przyziemiu trzy lokalności. Między tą budowlą a kurtyną wschodnią istniał jeszcze drugi budynek, zapewne o funkcji pomocniczej, także podzielony w przyziemiu na trzy pomieszczenia. Czołowski widział też przy baszcie heksagonalnej lejkowate zapadlisko, które mogło być śladem studni zamkowej. Nic nie wiadomo o rozmieszczeniu zabudowy gospodarczej warowni, zapewne była ona umiejscowiona na podzamczu, od strony zachodniej.

Zarówno dzieje obiektu, jak i przemiany jego architektury, są bardzo słabo poznane i wymagają dalszych badań. Podczas wojny z Imperium Osmańskim z lat 1672-1676 zamek, podobnie jak większość warowni na Podolu, wpadł w ręce tureckie. Walory obronne założenia były już wówczas na tyle nikłe, że zajęcie zamku przez Turków nie pociągnęło za sobą większych zniszczeń. Budowlę obsadzała odtąd załoga turecka, jednakże jej znaczenie strategiczne było niewielkie. Kudrynieckie „castrum” powróciło do Rzeczypospolitej w wyniku kampanii podolskiej kasztelana i wojewody krakowskiego Andrzeja Potockiego. Zamek zaczął wówczas pełnić istotniejszą rolę militarną, jako zaplecze akcji zbrojnych przeciw pozostającemu w rękach osmańskich Kamieńcowi Podolskiemu. Po pokoju karłowickim w 1699 r. Kudryńce utraciły znaczenie strategiczne. W XVIII w. zamek pozostawał w rękach Humieckich herbu Junosza. Choć nie stanowił głównej siedziby tego rodu, utrzymywany był chyba w dobrym stanie. Nie wiadomo, czy Humieccy, poza bieżącymi, niezbędnymi remontami, przeprowadzili na zamku jakiekolwiek prace budowlane czy modernizacyjne. Jeśli tak, nie były one jednak zbyt wielkie, bowiem warownia zachowała do dziś swój surowy, przede wszystkim militarny charakter (już Czołowski zauważył, iż na zamku „napisów i ozdób nie ma śladu”). W połowie XIX w. budowla została opuszczona i poczęła popadać w ruinę. Proces ten przyspieszył w końcu XIX w., kiedy właścicielem ruin był Majer Bartfeld. Rozpoczęto wówczas planową rozbiórkę ruin zamkowych na materiał budowlany. Reszty zniszczenia dokonały czynniki atmosferyczne oraz erozja nie osłoniętych murów zamkowych Na kilka lat przed wizytą Aleksandra Czołowskiego runęła większość murów baszty południowo-wschodniej. Dziedziniec zamkowy był pokryty gruzem „do wysokości prawie pierwszego piętra”. Podczas inwentaryzacji ruin zamku w 1937 r. nie istniała już większość kurtyny północnej, która runęła do Zbrucza na skutek osuwania się zbocza cypla zamkowego.

Obecnie z zamku pozostały relikty murów obwodowych, baszty bramnej oraz heksagonalnej baszty południowo-zachodniej. Z baszty południowo-wschodniej zachowały się dwie ściany od południa. Całkowicie nieczytelna jest zabudowa wewnętrzna zamku. Zabytek podlega dalszej erozji i potrzebuje prac zabezpieczających.

Zamek w Kudryńcach, choć niewielki i o nieskomplikowanym układzie przestrzennym, zasługuje jednakże na uwagę. Niezwykle istotne jest, że jego architektura nie uległa w ciągu wieków poważniejszym przemianą. Daje nam to doskonały wgląd w rozwiązania sztuki fortyfikacyjnej XVI stulecia. Zamek powstał, jak się wydaje, przede wszystkim jako warownia i refugium dla ludności, jego rola rezydencjonalna była natomiast drugoplanowa. Być może wpływ na to miała osoba inicjatora budowy zamku, Mikołaja Herburta. Przez wiele lat służył on jako rotmistrz w wojskach obrony potocznej, nieobce były mu arkana sztuki wojennej. Jednocześnie wielokrotnie wykazywał zainteresowanie kwestią obronności południowo-wschodnich rubieży państwa, musiał więc doceniać znaczenie stałych punktów oporu. Niewątpliwie znaczne walory obronne miało już samo położenie zamku, jednocześnie zapewniające możliwość obserwacji okolicy. Owo usytuowanie budowli zapewne w niemałym stopniu warunkowało ostateczny kształt umocnień. Zamek, a zwłaszcza jego front zachodni, prezentuje cechy systemu basztowego (wysokie i masowane baszty ogniowe, flankujące się nawzajem). System ten, acz w końcu XVI w. już przestarzały, był powszechnie stosowany w zamkach na Podolu (np. Krzywcze, Skała Podolska). W Kudryńcach basztowy system obrony uległ jednakże modyfikacji w duchu starowłoskiej szkoły fortyfikacyjnej - od strony południowo-wschodniej umieszczono bowiem pięcioboczne „puntone”, panujące nad drogą dojazdową do zamku. Świadczy to o poszukiwaniu przez budowniczych (lub może właściciela) zamku nowych, skuteczniejszych dzieł obronnych, co jest charakterystyczne dla większości założeń obronnych, wznoszonych w 2. połowie XVI stulecia.