Przejdź do treści
Kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela w Podbużu, fot. Shtukatulka, 2016
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela w Podbużu
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002067-P

Kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela w Podbużu

Identyfikator: POL-002067-P

Kościół parafialny pw. Jana Chrzciciela w Podbużu

Warianty nazwy:
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego w Podbużu

Zarys historyczny
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu króla Władysława Warneńczyka z roku 1439. Wieś od początku należała do parafii w Dublanach. Później, w latach 1747-1794, podlegała pod Winniki. Przysłowiowe szczęście w nieszczęściu polegało na tym, że parafia w tej miejscowości została mocno ograniczona przez kasatę opiekującego się nią zakonu pijarów. Wprawdzie na początku XIX wieku próbowano ją reaktywować, ale nie doszło to do skutku. Mijały lata i w drugiej połowie stulecia znów podjęto starania o utworzenie jednostki, która mogłaby zapewnić opiekę duszpasterską dla okolicy i tym razem padło na Podbuż.

Już w roku 1859 udało się w miejscowości utworzyć ekspozyturę. W praktyce oznaczało to zalążek parafii. Pod koniec XIX wieku należało do niej 19 wsi takich jak: Bystrzyca, Dołhe, Kropiwnik Nowy i Stary, Łopuszna (Łopuszanka), Łukawica, Majdan, Malmanstal (Mallmansthal), Mokrzany, Nahujowice, Opaka, Podbuż, Podmanasterek (Podmanasterz), Rybnik, Smolna, Uroż, Winniki, Załokieć i Zdzianna.

Nabożeństwa początkowo odbywały się w cerkwi greckokatolickiej. Jednak równolegle z utworzeniem ekspozytury jeden z wiernych o nazwisku Lesiewicz przekazał parcelę pod budowę pełnoprawnego kościoła. Ostatecznie podjęto decyzję o realizacji projektu na nieruchomości podarowanej przez innego parafianina - Dubrawskiego. Na początku lat 60. XIX wieku zaczęto gromadzić środki, a w roku 1864 powstał projekt kościoła. Budowę zrealizowano bardzo sprawnie, bo już rok później Podbuż miał swoją pierwszą murowaną rzymskokatolicką świątynię. Wprawdzie w źródłach znaleźć można informacje, że była to budowla nad wyraz prosta i skromna, ale z pewnością stanowiła dumę mieszkańców. Poświęcona została w roku 1869.

Obiekt to jedno. Parafia to osobny rozdział. Procedury były mocno utrudnione nie tylko przez biurokrację piętrzoną przez zaborców, ale również ze względów strukturalnych. Wszak parafia w Podbużu miała obejmować wiele miejscowości w okolicy. Przekształcenie szerokiej dokumentacji zajęło sporo czasu. Samodzielna parafia w Podbużu została utworzona w roku 1910, a dopiero osiemnaście lat później podniesiono ją do rangi parafii nieusuwalnej.

W roku 1914 kościół uległ znacznemu uszkodzeniu. Dodatkowo władze austriackie zarekwirowały największy dzwon. Prace renowacyjne zaczęły się dopiero w roku 1923 z inicjatywy księdza Władysława Bachoty i rozciągnęły na wiele lat z powodu braku środków. Aż do roku 1929 msze odprawiono w miejscowej cerkwi greckokatolickiej. Przełom nastąpił na początku lat 30., kiedy to kościół nie tylko zyskał odświeżony wygląd, ale również znacząco wzbogacił się o wyposażenie liturgiczne. W roku 1933 odnowiono organy.

Zmiany jakie przyniosła II wojna światowa, doprowadziły do wysiedlenia się ze wsi Polaków. Parafię zlikwidowano na początku 1945 roku. Opuszczony obiekt został przebudowany i w czasach ZSRR pełnił różne funkcje. W latach 90. XX wieku mieścił się w nim warsztat malarski i siedziba chóru cerkwi greckokatolickiej. Obecnie jest to prawosławny Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego, nazywany również czasem kaplicą przez wzgląd na niezbyt duże rozmiary.

Architektura
Obiekt znajduje się w południowej części wsi niedaleko ulicy Iwana Franka, na placyku otoczonym metalowym ogrodzeniem. Składa się z prostokątnej, trójprzęsłowej nawy z wieżą od frontu oraz węższego, jednoprzęsłowego zakończonego trójbocznie prezbiterium skierowanego na południowy zachód do którego boków przylegają kwadratowe aneksy zakrystii i skarbca. Elewacje boczne nawy opięte są dwuuskokowymi przyporami. Obiekt przykryto dwuspadowym dachem krytym blachą. Prezbiterium wieńczy dach wielospadowy. Dach na kościele dwuspadowy, nad zakończeniem prezbiterium opadający wielopołaciowo, kryty blachą.

Przekształcenia, jakie zostały przeprowadzone po II wojnie światowej oraz brak odpowiedniej dokumentacji, uniemożliwiają odtworzenie pełnej artystycznej wizji projektu. Z całą pewnością jednak można stwierdzić, że architektura była skromna, a cechy stylowe mało wyraziste. Źródła mówią o neogotyckim charakterze obiektu, ale dziś mało które elementy mogą o tym świadczyć.

Czas powstania:
1865
Bibliografia i archiwalia:
  • Rafał Quirini-Popławski „Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Podbużu.” W: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.” Cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego” T. 6. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1998, s. 145-150.
Publikacja:
19.07.2024
Ostatnia aktualizacja:
19.07.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
Serwis wykorzystuje pliki cookies. Korzystając ze strony wyrażasz zgodę na wykorzystywanie plików cookies.  Dowiedz się więcej