Przejdź do treści
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002216-P

Kościół parafialny pw. św. Mateusza Ewangelisty w Krukienicach

Identyfikator: POL-002216-P

Kościół parafialny pw. św. Mateusza Ewangelisty w Krukienicach

Zarys historyczny
Miejscowość położona jest na południe od Mościsk przy trakcie do Sambora. Pierwsze wzmianki o Krukienicach pochodzą już z XV w. Wówczas też powstała tam parafia. Akt fundacyjny datowany jest na rok 1439. Początkowo miasto należało do Rychcickich, następnie do Chyniowskich i Drohojowskich. W XVII w. Krukienice przeszły pod władanie wojewody bełskiego Adama Stadnickiego, później jego syna Jana Kazimierza, który sprzedał miejscowość arcybiskupowi lwowskiemu Stanisławowi Grochowskiemu i jego braciom.

Najstarsze wzmianki dotyczące miejscowego kościoła pochodzą z lat 30. XVII w. Rok 1671 odnotowuje się jako moment znacznego ubogacenia parafii dzięki inicjatywie Mateusza i Anny Grochowskich. Pod koniec XVII w. miasto odziedziczyli w spadku bracia Rybińscy (synowie Anny z Grochowskich). Na początku kolejnego stulecia sprzedali oni dobra Drohojowskim, ale transakcja została podważona przez wierzycieli sprzedających. Proces toczył się dość długo. Finalnie jednak ustalono Drohojowskich jako prawowitych właścicieli. Władali oni miejscowością, najprawdopodobniej, do końca XIX w. Kolejni odnotowani właściciele to Włodzimierz Słotwiński (początek XX w.) i Michał Tiegier (okres międzywojenny).

Kościół parafialny pod wezwaniem św. Mateusza Ewangelisty budowany był dość długo. W latach 20. XVIII w. uznano, że miejscowość potrzebuje nowego obiektu, gdyż stan dotychczasowego pozostawia wiele do życzenia. Budowa zaczęła się przed rokiem 1728 i przeciągnęła przez kilkadziesiąt lat. Wiązało się to, najprawdopodobniej z wojnami, pożarami i epidemiami nękającymi Krukienice w tamtych czasach. Obiekt został konsekrowany w roku 1752, choć przez kolejne lata wymagał poprawek i remontów. Jak podają jednak źródła, najważniejsze prace zamknięte zostały na początku lat 50. XVIII w., czyli tuż przed konsekracją. Kolejną istotną restaurację obiekt przeszedł w roku 1897, jednak już kilka lat później (1905 r.) uznano, że budowla „już długo stać nie może, ks. proboszcz dąży do budowy nowego, murowanego kościoła”. Pierwsza wojna światowa przyniosła niewielkie zniszczenia i konfiskatę dzwonów. Obiekt pełnił funkcje sakralne do końca lat 40. XX wieku. Był wielokrotnie remontowany i konserwowany na różnych poziomach. Potem jednak świątynię zamknięto i urządzono w niej kołchozowy magazyn zboża. Rozebrano go w latach 1987-1989, a drewno sprzedano na opał. W początkach lat 90. XX w Krukienicach powstał nowy, murowany kościół.

Architektura
Zbudowany z dębowego drewna obiekt usytuowany był przy południowej pierzei rynku. Otaczał go przykościelny cmentarz. Jak pisze Piotr Krasny w swoim opracowaniu na temat kościoła, korpus był, prawdopodobnie, trójnawowy, halowy lub pseudobazylikowy. Prezbiterium zbudowane zostało na planie prostokąta, nakryte drewnianą kolebką. Przypuszcza się, że zamknięte było wielobocznie i posiadało dwa prostokątne aneksy mieszczące zakrystię i skarbiec. Przy korpusie funkcjonowały dwie prostokątne kaplice: od północy Św. Antoniego, a od południa Św. Józefa. Część nawową od prezbiterium oddzielała tęczowa belka z krucyfiksem (najprawdopodobniej przeniesiona ze starego kościoła wraz z niektórymi elementami wyposażenia). Chór muzyczny był drewniany i wsparty na dwóch słupach. W części nawowej funkcjonowało dziesięć otworów okiennych, a w zakrystii i skarbcu umieszczono po jednym oknie. Nad korpusem i prezbiterium dachy dwuspadowe, kryte gontem, a na kalenicy korpusu wieżyczka na sygnaturkę.

Niewiele wiadomo na temat obiektu, a jakiekolwiek informacje opierają się na założeniach i przypuszczeniach. Z wyposażenia zachowała się jedynie puszka na komunikanty oraz kapa przekazana w roku 1932 do Muzeum Diecezjalnego w Przemyślu.

Czas powstania:
konsekracja 1752
Bibliografia i archiwalia:
  • Piotr Krasny, „Kościół Parafialny pw. Św. Mateusza Ewangelisty w Krukienicach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 105-117.
Publikacja:
09.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
11.10.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz