Przejdź do treści
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego, fot. Katarzyna Węglicka, 2018
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002237-P

Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego

Świętobrość
lit. Šventybrastis; inna nazwa: Świętobrodzie
Identyfikator: POL-002237-P

Świętobrość - kościół pw. Przemienienia Pańskiego

Świętobrość
lit. Šventybrastis; inna nazwa: Świętobrodzie

„Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” pisze o Świętobrości jako o wsi kościelnej zwanej miasteczkiem leżącym nad Niewiażą w powiecie kowieńskim. Miejscowość zawdzięcza swoją nazwę rzece Brasta, co po litewsku oznacza bród płynący dawniej przy pogańskim świętym gaju, który jakoby istniał na tym terenie.

Nad głęboką w tym miejscu doliną rzeki Niewiaży góruje drewniany kościółek pw. Przemienienia Pańskiego (filia parafii w Opitołokach) z 1744 r. Miejscowa legenda głosi, że w miejscu, na którym wzniesiono świątynię, w czasach poprzedzających chrzest Litwy płonął święty ogień, a w pogańskim chramie oddawano część bogom. Faktem jest, że kościół ufundował Ignacy Zawisza, właściciel pobliskiego majątku Zawiszyn. W 1880 r. niejaki Janowski do świątyni dobudował murowane boczne skrzydło. Starsza część jest drewniana. Nad wejściem wznosi się wieża, a blaszany dach wieńczą cztery krzyże: dwa górują nad dwiema murowanymi przybudówkami, a dwa pięknie zdobione wznoszą się nad starą, drewnianą częścią kościoła. Kościół oświetlają wysokie, łukowato zakończone okna. Do świątyni prowadzą wysokie schody.

Obok zachowała się drewniana czworoboczna, dwukondygnacyjna dzwonnica z 1873 r. Dwa stare dzwony zostały w 1915 r. wywiezione w nieznanym kierunku przez Rosjan.

Wewnątrz zachował się XIX-wieczny obraz św. Barbary i kopia wizerunku Matki Boskiej Ostrobramskiej, a także XVIII-wieczne cynkowe naczynie na święconą wodę. W bocznej kaplicy znajduje się zejście do krypty przykryte drewnianą kratą. W wyłożonych cegłami podziemiach są widoczne, wmurowane w ścianę, tabliczki poświadczające pochówek miejscowych gospodarzy.

W tym kościele 18 października 1911 r. (według kalendarza juliańskiego), ksiądz Juliusz Narkiewicz ochrzcił przyszłego poetę. Mimo że w swoim poemacie „Gdzie słońce wschodzi i kędy zapada” wcześniej pisał, że przyjął chrzest w parafii w Opitołokach, okazało się, że jednak ochrzczono go w kościółku filialnym, a jedynie metrykę wystawiono w kościele parafialnym. Jako mały chłopiec Czesław Miłosz bywał na nabożeństwach w Świętobrości położonej niedaleko rodzinnego majątku w Szetejniach.

Nad rzeczką Brastą stoi też budynek starej plebanii, od wielu lat już nieużytkowanej, podobnie jak niewielki budynek nowej, obecnie również pustej. Przy starej stoi zapadnięty świron, stara studnia i ławka. W nowej, w czasach sowieckich, mieściła się wiejska szkoła. Później przywrócono jej dawną funkcję. Ostatni proboszcz mieszkał tu do 2006 r.

Obok świątyni znajduje się stary cmentarz. Na wysokiej skarpie, otoczony żelaznym płotem, w cieniu dębu pochowano dziadka poety Zygmunta Kunata, a także stoi nagrobek w formie obelisku Szymona Syrucia (1809-1870), syna Michała i Józefy z książąt Druckich-Sokolińskich, właściciela Szetejń i pobliskich Syrutyszek, który był pradziadem Czesława Miłosza. Pochowano tam także jego pierwszą żonę Eufrozynę z hr. Kossakowskich (1815-1845), która zmarła w młodym wieku. Na nagrobku wyryto:

„Mąż dla naylepszey żony Eufrozyny z hrabiów Kossakowskich Szymonowey Skiruciowey”

Miłosz pamiętał, jak w dzieciństwie w dni świąteczne chodził, zazwyczaj pieszo, około trzy kilometry z Szetejń do kościoła w Świętobrości. Stara droga wzdłuż Niewiaży za czasów Wielkiego Księstwa Litewskiego była szlakiem handlowym, prowadzącym z Rygi do Kowna i dalej w kierunku Królewca, zabudowanym przydrożnymi karczmami i gospodami.

Poniżej cmentarza znajduje się mogiła powstańców z 1863 r. Spoczywają tu żołnierze z połączonych oddziałów Pawła Staniewicza, Medarda Kończy i księdza Antoniego Mackiewicza, poległych w bitwie w Daniliszkach koło Świętobrości w październiku 1863 r. Zostali zaskoczeni przez kolumnę rosyjskich wojsk i rozbici. Zginął tu dowódca Paweł Staniewicz. Jedenastu żołnierzy zostało rannych, a ośmiu wzięto do niewoli, zaś poległo dwudziestu pięciu. Nad brzegiem Brasty, na przykościelnym cmentarzu, spoczywa siedemdziesięciu powstańców. Na powstańczej mogile stoi betonowy (zastąpił wcześniej istniejący drewniany) pomnik z 1938 r., postawiony dzięki staraniom księdza Vincentasa Švambarysa, na którym w języku litewskim wyryto następujące słowa:

„Zabitym powstańcom 1863 roku - chwała zwyciężonym”

Na pomniku umieszczono krzyż, a w pobliżu stoją cztery pomnikowe dęby. Najprawdopodobniej władze carskie nie pozwoliły pochować zabitych na istniejącym obok cmentarzu. Jednak po latach, kiedy cmentarz objął większy obszar i pomnik znalazł się na jego terenie.

Ważnym elementem krajobrazu Świętobrości są, porastające zbocze, stare dęby, które zapewne są pozostałością po świętym gaju. Drzewa te były otaczane wielką czcią na Litwie, a i sam Czesław Miłosz wspominał, że właśnie owe prastare dęby stanowią jego ulubione drzewa.

W swojej powieści zatytułowanej „Dolinia Issy” noblista nadał Świętobrości nazwę Ginie, która kojarzy się z wioską Ginejty leżącą koło Szetejń, a niedaleko Kowna przez wieś Pagynė przepływa rzeczka Gynia. Świętobrość i jej okolice to wszak „kraj lat dziecinnych” poety.

Czas powstania:
1744
Bibliografia i archiwalia:
  • Jędrzejewski Tomasz, „Strony rodzinne Czesława Miłosza. 7 spacerów”, Warszawa 2011, s. 104-132.
Bibliografia uzupełniająca:

Kałuszko J., „Śladami Miłosza”. W dolinie Niewiaży, Gazeta.pl Turystyka https://archive.is/01KMT [dostęp: 10.08.2024].

Ojczyzna Czesława Miłosza https://www.kedainiutvic.lt/turystyka/pl/ciekawostki/ojczyzna-czeslawa-milosza [dostęp: 10.08.2024].

Publikacja:
11.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
11.10.2024
Opracowanie:
Katarzyna Węglicka
rozwiń

Obiekty powiązane

1
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1