Przejdź do treści
Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce, fot. Sakateka, 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce
Wnętrze kościoła parafialnego pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce, fot. Sakateka, 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce
Wnętrze kościoła parafialnego pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce, fot. Sakateka, 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002258-P

Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce

Kowalówka | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Kowałiwka (Ковалівка)
Identyfikator: POL-002258-P

Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce

Kowalówka | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Kowałiwka (Ковалівка)

Zarys historyczny
Miejscowość leży nad rzeką Koropiec, około 5 km na północny wschód od Monasterzysk. Niewiele wiadomo na temat właścicieli majątku. W XIX w. odnotowani są Ponińscy, a od początku XX w. do lat trzydziestych Bronisław Czajkowski.

Potrzeba utworzenia w Kowalówce niezależnej parafii pojawiła się już w początkach XIX w. Wtedy to też rozpoczęto starania związane z budową pełnoprawnego obiektu sakralnego. Na początku lat 60. XIX w. wzniesiono świątynię i ustanowiono ekspozyturę, która czterdzieści lat później została przekształcona w niezależną parafię.

Kościół, który ukończono w roku 1864, powstał w wyniku przebudowy suszarni chmielu ofiarowanej przez hrabiego Artura Ponińskiego. W roku 1862 świątynię poświęcono, a dokładnie dwadzieścia lat później konsekrowano. Pod koniec XIX w. wprowadzono pewne potrzebne zmiany: od frontu dobudowano kruchtę, a po bokach prezbiterium lożę kolatorską i zakrystię.

Obiekt został zamknięty po zakończeniu II wojny światowej. Sowieci zamienili go na magazyn kołchozowy. Początkowo składowano w nim zboże, a później nawozy sztuczne i chemikalia. Od roku 1985 kościół stoi pusty. Obecnie znajduje się w stanie postępującej ruiny.

Architektura
Obiekt znajduje się na północnym krańcu wsi. Usytuowano go na pagórku, a prezbiterium zwrócono na południowy zachód. Wymurowany z cegły i kamienia oraz otynkowany kościół składa się z trójnawowego, pseudobazylikowego, pięcioprzęsłowego korpusu oraz zamkniętej trójbocznie części ołtarzowej flankowanej przez prostokątne aneksy (dobudowane pod koniec XIX w. zakrystia i loża kolatorska). 

Uwagę zwraca front kościoła składający się z przęsła chórowego na przedłużeniu nawy głównej oraz wież na rzucie kwadratu, które wychodzą z przedłużenia naw bocznych. Niestety wieże straciły hełmy i trudno jest określić ich kształt oraz charakter. Wiadomo natomiast na pewno, że prawa pełniła funkcję klatki schodowej, a lewa składziku poprzedzonego przez prostokątną kruchtę. 

Pomiędzy nawami znajdują się kwadratowe filary na cokołach, które wspierają półkoliste arkady. Na kapitelach (czyli w zwieńczeniach) filarów ustawiono lizeny, na których osadzono profilowany gzyms. Analogicznie, od strony zewnętrznej artykulacja ścian bocznych przebiega w oparciu o pilastry podobne do toskańskich. Wnętrze nakryto drewnianymi pseudosklepieniami. Nawa główna i prezbiterium zwieńczona została sklepieniem kolebkowym, a boczne krzyżowymi, które poprzez gurty łączą się ze wspomnianymi wyżej filarami międzynawowymi. W pozostałych pomieszczeniach zastosowano sufity. W obiekcie dominują okna prostokątne zamknięte półkoliście. 

Chór muzyczny wzniesiono w oparciu o konstrukcję drewnianą, którą wsparto na dwóch słupach. 

Artykulacja prezbiterium od zewnątrz nie została poprowadzona za pomocą podziałów pionowych. Część ołtarzową zamknięto dwoma paskami gzymsu, które naśladują belkowanie. Nad korpusem znajduje się dach dwuspadowy. Nad prezbiterium podobny, ale o krótszych i bardziej stromych połaciach, nad zamknięciem przechodzący w wielospadowy. Nad pozostałymi częściami zastosowano dachy pulpitowe. Wszystkie pokryto blachą. Na kalenicy dachu korpusu znajdowała się wieżyczka na sygnaturkę.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem obiektu należały lub cząstkowo należą:

  • Bardzo bogata dekoracja malarska wnętrza, niestety dziś już w fatalnym stanie;
  • Drewniany ołtarz główny m.in. z płaskorzeźbą „Matka Boska z Dzieciątkiem”;
  • Ołtarz Świętej Trójcy o formach klasycyzujących, datowany na XIX w.;
  • Ołtarz z obrazem „Święty Antoni Padewski”;
  • Ołtarz z obrazem „Święty Izydor”;
  • Tablica epitafijna (biały marmur w czarnej profilowanej ramie), a na niej inskrypcja„D(eo) O(ptimo) M(aximo) | Pamięci | FHORENTYNY LANDSDORF z BOCHEŃSKICH | BARONOWEJ z DUBNIC REISKYEJ | zmarłej w Kowalówce d(nia) 21. listopada 1887 r. | SPOKÓJ JEJ DUSZY | O Matko Boża módl się za Matką naszą” ;
  • Dzwonnica (analogicznie do obiektu głównego murowana z cegły i tynkowana), z trzema arkadowymi prześwitami na dzwony.


Piotr Krasny w swoim opracowaniu na temat obiektu pisze: „Kościół w Kowalówce zaskakuje skalą i bogatym programem przestrzennym(…). Interesująco przedstawiał się program malowideł ściennych integrujących kompozycyjnie całość sklepienia prezbiterium i nawy gł., prawdopodobnie służących przy odprawianiu nabożeństw różańcowych. Wspólnota motywów występujących w całym kościele pozwala na datowanie polichromii na okres po dobudowaniu loży kolatorskiej w r. 1897. Dobrą klasę małej architektury i snycerki prezentują dwa zachowane retabula ołtarzowe, utrzymane w tradycji klasycystycznej”.

Czas powstania:
1862, konsekracja 1882
Bibliografia i archiwalia:
  • Piotr Krasny, „Kościół parafialny pw. Macierzyństwa Najświętszej Panny Marii w Kowalówce”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 2010, ISBN 978-83-89273-69-74, t. 18, s. 139-144.
Publikacja:
13.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
13.10.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1