I Dywizja Wojska Polskiego im. Tadeusza Kościuszki została sformowana w 1943 r. w Sielcach nad Oką. W jej skład weszli Polacy deportowani wcześniej przez NKWD w głąb Związku Radzieckiego lub przebywający w więzieniach sowieckich. Polacy zgłaszający się do tej dywizji mieli nadzieję wywalczyć niepodległość swej Ojczyzny i wrócić do kraju. Jednak dowództwo sowieckie miało inne plany - wg nieoficjalnych danych (nie potwierdzonych nigdzie na piśmie) planowano wysłać Polaków na pewną śmierć już podczas pierwszej bitwy. Stało się to pod Lenino, w bitwie z Niemcami w dniach 10-18 października 1943 r. Większość żołnierzy (również oficerów) nie miała doświadczenia bojowego. Natarcie pod Lenino miało być przeprowadzone wg scenariusza wielokrotnie już sprawdzonego w działaniach Armii Czerwonej. Rzeczywistość jednak wyglądała inaczej - źle wykonano rozpoznanie sił wroga, artyleria źle wywiązała się ze swego zadania, szwankował też dowóz amunicji i łączność. Mimo tak niesprzyjających warunków bojowych Polacy odnieśli pewnego rodzaju sukces w tej bitwie - przełamali obronę niemiecką na głębokość od 2,5 do 4 km, nawiązując walki o najważniejsze punkty oporu w miejscowościach Połzuchy i Trygubowo, bez opanowania których dalsze natarcie byłoby niemożliwe. Polacy zabili ok. 1500 żołnierzy hitlerowskich, a 326 wzięli do niewoli. Straty własne były bardzo duże - poległo 496 oficerów i żołnierzy, rannych było 1776, zaginionych - 519 i 116 wziętych do niewoli. Obecnie ocenia się, wbrew dotychczasowej propagandzie sowieckiej, że bitwa ta była nie najlepiej dowodzona, a walka źle koordynowana. W jej wyniku front nie przesuwał się, a sama pozycja nakazana do zdobycia Polakom nie była zbyt ważna z punktu widzenia strategii i taktyki wojennej. Poległych i zmarłych z ran żołnierzy polskich pochowano w 35 miejscach, mogiły zbiorowe ciągnęły się na przestrzeni 12-14 km w rejonie Lenino, wzgórza 215.5 oraz miejscowości: Mojsiejewa, Sysojewa, Bud, Nikolenki, Pusik, Zachwidowa i Słobodki. W toku prac identyfikacyjnych ustalono nazwiska 469 żołnierzy pochowanych w rejonie Lenino. 38 żołnierzy zmarło z ran w szpitalach sowieckich. Niektórych zmarłych z ran polskich żołnierzy pochowano w Moskwie, Gżacku, Mścisławlu, Roslawlu, Smoleńsku, Tarasowie i Żukowie. Po wojnie nie dokonano pełnej ekshumacji żołnierzy. Część mogił zniwelowano w trakcie prowadzonej na Białorusi masowej ekshumacji (m.in. zniwelowano groby w Połzuchach i Mojsijewie. Na terenie toczonych walk urządzono 3 zbiorowe mogiły - żołnierzy polskich, żołnierzy radzieckich i wspólną mogiłę polsko-radziecką. Na jednej z mogił zbiorowych w Lenino, w południowo-zachodniej części miasteczka, w 10 rocznicę bitwy ustawiono obelisk z wyrzeźbionymi sztandarami polskim i sowieckim, datą 10-18 X 1943 oraz dwujęzycznym (polskim i rosyjskim) napisem. W 25 rocznicę bitwy z inicjatywy polskiej uporządkowano mogiłę na wzgórzu 215.5 i wzniesiono pomnik-mauzoleum, w którym umieszczono spis kościuszkowców poległych w bitwie. W mauzoleum umieszczono 2 tysiące eksponatów, w tym sztandary uczestniczących w bitwie polskich i radzieckich jednostek oraz dokumenty uczestników. W miejscowej szkole w Lenino otwarto Izbę Pamięci poświęconą I pułkowi piechoty im. Tadeusza Kościuszki i LWP. Po otwarciu muzeum powstał projekt budowy Alei Przyjaźni łączącej Lenino z miastem Gorki (16, 5 km). 12.10.1976 r. rozpoczęto uroczyście tę budowę z udziałem "Pociągu Przyjaźni" leśników polskich. W prace włączyła się Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, która od tego czasu opiekowała się cmentarzem pod Lenino. W upamiętnianiu tej bitwy udział miały też: Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Ministerstwo Leśnictwa PRL i Ministerstwo Rolnictwa PRL oraz Chorzowski Park Kultury. W 1981 r. akcja współpracy zaczęła wygasać. Cmentarz pod Lenino został zbudowany bez polskich i chrześcijańskich symboli. Dopiero w 1998 r. przystąpiono do uzupełnienia architektonicznego wystroju cmentarza elementami nadającymi mu wygląd zgodny z polską tradycją narodową. Na pomniku ulokowano piastowskiego orła ("kościuszkowskiego"), w narożnikach pomnika umieszczono symbole Krzyża Virtuti Militari i Krzyża Walecznych, na trawnikach symbolizujących wspólne mogiły umieszczono krzyż katolicki i prawosławny oraz gwiazdę Dawida, po obu stronach alejki prowadzącej od ulicy do pomnika wybudowano murki, na których umieszczono tablice z nazwiskami poległych, zmarłych z ran i zaginionych bez wieści; po obu stronach wejścia na cmentarz ustawiono dwa pylony z godłem Wojska Polskiego i napisem w dwóch językach: "Polski cmentarz wojenny - październik 1943". Inskrypcja na pomniku głosi: "Żołnierzom polskim / Pierwszej Dywizji imienia / Tadeusza Kościuszki / którzy polegli w walce / z faszyzmem niemieckim / o wolność i niepodległość / swojej Ojczyzny / Wieczna Chwała". Koncepcję zmiany wystroju cmentarza opracował architekt Jarosław Skrzypczyk z Rady OPWiM. 23.10.2008 r. na cmentarzu odbył się pochówek 4 NN żołnierzy poległych w bitwie pod Lenino, których szczątki odnaleziono w okolicy.