Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarczyk, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Fotografia przedstawiająca Cmentarz Bajkowa

Brama części katolickiej cmentarza Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Brama prowadząca do części katolickiej cmentarza Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarczyk, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarcyk, 2921
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Prześlij dodatkowe informacje

Identyfikator: CM-000001-P/21

Cmentarz Bajkowa

Kijów | Ukraina | obwód kijowski

Identyfikator: CM-000001-P/21

Cmentarz Bajkowa

Kijów | Ukraina | obwód kijowski

Cmentarz Bajkowa jest jedną z 29 kijowskich nekropolii. Założony został wzdłuż rzeki Łybedź, od której obecnie oddzielony jest linią kolejową. Położony jest na wschodnim zboczu Góry Bajkowa. Obecnie znajduje się w przestrzeni zurbanizowanej, o niskiej, jednorodzinnej zabudowie od południa i zachodu. Od północy graniczy z kompleksem medycznym oraz budownictwem biurowym. Cmentarz podzielony jest na dwie części (stary cmentarz i nowy cmentarz), które przedzielone są ulicą Bajkowa (po 1917 nazwa ulicy zmieniona została na Szmidta, do pierwotnej wrócono między 1941 a 1943, za czasów niemieckich). Po obydwu stronach drogi znajdują się polskie (katolickie) kwatery, na których łącznie znajduje się około 650 nagrobków z napisami w języku polskim. Na nowym cmentarzu umiejscowiony jest również sąsiadujący z polską kwaterą kompleks kilkudziesięciu kaplic (50°25'03.2"N 30°30'29.2"E). W głębi cmentarza znajduje się kwatera, w której pochowani zostali polscy legioniści z 1920 roku (kwatera 47a, 50°25'01.0"N 30°30'00.7"E). Pojedyncze polskie groby znajdują się również w innych częściach cmentarza. Obecnie nagrobki współczesne są przemieszane z historycznymi, co powoduje zacierani się pierwotnego podziału na części luterańską, polską i prawosławną (na cmentarzu znajdują się również pochówki innych grób narodowych i etnicznych, jednak nie tworzą większych odrębnych stref), chociaż ogólny ich układ nadal pozostaje czytelny. Założenie nekropolii jest nieregularne, z częściowo czytelnym historycznym układem alej i wyznaczoną główną, reprezentacyjną w nowej części cmentarza, biegnącą od bramy. Jedynie w niektórych regionach cmentarza pojawia się układ regularny lub zbliżony do regularnego (np. w okolicy alei reprezentacyjnej, w części niemiecki nowego cmentarza). Po stronie zachodniej (na nowym cmentarzu) znajduje się krematorium i kolumbarium. Cmentarz jest silnie porośnięty zarówno starodrzewem, jak i późniejszymi samosiejkami. W niektórych miejscach również zarośnięty krzakami. Na cmentarzu znajdowały się drewniana kaplica prawosławna, (po wybudowaniu cerkwi została rozebrana), przypuszczalnie drewniana kaplica cmentarna w części katolickiej starego cmentarza, niezachowana. Istniała również kaplica cmentarna w części luterańskiej. Na temat kaplic polskiej i luterańskiej brak bliższych informacji. Podążając za informacjami w nekrologach stwierdzić można, że była, jednak dość sporadycznie, wykorzystywana przynajmniej do roku 1915.

Warianty nazwy:

cmentarz Nowostrojewski, cmentarz Na Bajkowej Górze, Байкове кладовище, Байковий цвинтар

Czas powstania:

1834

Powierzchnia:

ok. 17 ha

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek Teodozji Kolankowskiej

Historia:

1832–1833 – przygotowania do uruchomienia nowego cmentarza.
ok. 1834 – pierwsze pochówki na cmentarzu Nowostrojewskim (pierwotna nazwa cmentarza Bajkowa).
1841 – poświęcono drewnianą cerkiew pw. św. Dymitra z Rostowa.
1848 – w części luterańskiej wzniesiono kaplicę i niezachowany budynek przeznaczony na potrzeby pracowników cmentarza.
1876 – do cmentarza włączono tereny po drugiej stronie ulicy Bajkowa, znane jako nowy cmentarz. Wydzielono tu również części prawosławną, katolicką i luterańską.
1884–1889 – na nowym cmentarzu prawosławnym zbudowano murowany kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w stylu neobizantyjskim według projektu Władimira Nikołajewa.
Lata 80. XIX wieku – wzniesiono mur z czerwonej cegły odgradzający cmentarz od ulicy Bajkowa.
1900 – administrujący częścią katolicką cmentarza ks. Piotr Żmigrodzki zwrócił się o dodatkowe 10 akrów ziemi, na co uzyskał zgodę w 1901 roku.
1935 – w kwaterze polskich żołnierzy poległych wiosną 1920 roku postawiono pomnik.
1971 – decyzją organu wykonawczego Rady Miejskiej Kijowa cmentarz Bajkowa został zamknięty dla nowych pochówków.
1975 – obok cmentarza zakończono budowę krematorium. Prowadzi do niego „Ściana pamięci”, wzdłuż której artyści Ada Rybaczuk (1931–2010) i Władimir Mielniczenko (ur. 1932) stworzyli betonowy mur o oryginalnej, monumentalnej kompozycji. Prace nad nim trwały blisko 13 lat, jednak w roku 1981 zostały przerwane i uznane za niezgodne z duchem socjalizmu. Mimo że licząca ok. 230 m2 płaskorzeźba była już prawie ukończona, w roku 1982 zdecydowano się na zalanie jej betonem.
2001 – cmentarz Bajkowa został uznany za wybitny zabytek historii Ukrainy.

Czynny:

Nie

Informacje dodatkowe:

Dla cmentarza wykonano spis pomników (obejmujący wszystkie nagrobki uznane za polskie, także powstałe po 1945 roku), łącznie 1342 kart).

Informacje o stanie zachowania i dotychczasowych renowacjach:

Na cmentarzu prowadzone są bieżące prace porządkowe organizowane zarówno przez polskie organizacje, jak i zarząd cmentarza.

Bibliografia i archiwalia:

Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, zasób przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
„Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
Hauser Zbigniew, „Podróże po cmentarzach Ukrainy”, t. I, „Dawna Małopolska Wschodnia. Województwo stanisławowskie", Warszawa 1998.

Data wykonania dokumentacji:

2021

Publikacja:

10.06.2024

Ostatnia aktualizacja:

06.10.2024

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski

Opracowanie / zatwierdzenie:

Bartłomiej Gutowski

rozwiń

+12

Brama części katolickiej cmentarza Bajkowa w Kijowie

+12

Widok pomnika upamiętniającego polskich legionistów w formie krzyża i szerokiego postumentu

+12

Widok z boku na nagrobek w formie wysokiego cokołu. Od frontu pomnika widoczny napis ii miejsce po fotografii. Całość ujęta metalowym ogrodzeniem, w tle drzewa i inne pomniki nagrobne

+12

Widok od frontu wysokiej bramy cmentarnej z czerwonej cegły

+12

Zobacz na mapie zewnętrznej

Udostępnij

Lista obiektów na cmentarzu

653

Pokaż na stronie:

8 24 72

Obiekty powiązane

Pokaż na stronie:

8 24 72

Lista obiektów architektonicznych

Pokaż na stronie:

8 24 72

Plan cmentarza Zobacz

Inwentaryzacja polskich nagrobków, grobowców i kaplic cmentarza Bajkowa w Kijowie Zobacz

07.2021 (prace inwentaryzacyjne), 09-11.2021 (opracowanie kart dokumentacyjnych)

Inwentaryzacja polskich nagrobków, grobowców i kaplic cmentarza Bajkowa w Kijowie
Miejsce przechowywania dokumentacji Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, ul. Madalińskiego 101, 02-549 Warszawa

Dokumentacja cmentarza Bajkowa wykonana w roku 2021 przez zespół w składzie"
Bartłomiej Gutowski (kierownik projektu)
Michalina Chudzińska
Julia Mrozowska
dr Magdalena Olszewska
Daria Przybylińska
Zuzanna Rejewska
na zlecenie Narodowego Instytutu Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA

Plan cmentarza wykonany na podstawie badań pomiarowych wykonanych przez zespół z Politechniki Kijowskiej w ramach projektu "Атлас польських поховань на Байковому цвинтарі в Києві" realizowanego na zlecenie Międzynarodowego Stowarzyszenia Przedsiębiorców Polskich na Ukrainie oraz pomiarów własnych wykonanych w ramach projektu.

W ramach prac prowadzona była współpraca z Kijowskim Narodowościowo-Kulturalnym Stowarzyszeniem Polaków "Zgoda", m.in. udostępnione są karty obiektów znajdujące się w archiwum towarzystwa wykonane w latach 90. XX i po roku 2000 przez Czesławę Raubiszko (udostępnienie kart dzięki uprzejmości p. Wandy Pawłowa).

W ramach projektu wykonano dokumentację obiektów znajdujących się na cmentarzu z napisami polskimi, w których pochowana jest przynajmniej jedna osoba zmarła przed 1945 rokiem (niezależnie od czasu powstania obiektu) oraz obiektów zidentyfikowanych jako polskie na podstawie innych źródeł wskazanych w karcie obiektu. Dokumentacja obejmuje karty katalogowe nagrobków i grobowców oraz dokumentację kaplic. Ponadto opracowywany jest plan cmentarza z lokalizacją obiektów (planowany termin zakończenia kwiecień 2022).

W ramach projektu wykonana została również kwerenda nekrologów Polek i Polaków pochowanych na cmentarzu.

W literaturze ujęto również karty dokumentacyjne wykonane w ramach projektu dokumentacji cmentarza wykonanej w latach 2010-2011 w ramach programu finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (565 kart nagrobków, grobowców i kaplic, którym założono karty). Dokumentacja objęła również obiekty po 1945, które rozpoznano jako polskie). Dokumentacja przechowywana jest w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego (stan na rok 2021). Wykonana została w ramach programów ministra:

nr 4128/10, instytucja realizująca: Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego Księża Pallotyni   Aktualizacja inwentaryzacji grobów polskich na Cm. Bajkowym – I etap
nr 05992/11, instytucja realizująca: Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego Księża Pallotyni   Aktualizacja inwentaryzacji grobów polskich na Cm. Bajkowym – II etap
03155/14       Stowarzyszenie Apostolstwa Katolickiego Księża Pallotyni   Opracowanie katalogu grobów polskich na Cmentarzu Bajkowa w Kijowie (Ukraina)

W literaturze uwzględniono również spis nagrobków z lat 1992/1993 wykonany przez Ludwikę Niżyńską i Marię Siwko
obejmujący 166 nagrobków, mps. w archiwum B. Gutowskiego

Nie uwzględniono wyników inwentaryzacji cmentarza wykonanej w latach 1995-1996 przez zespół pod kierunkiem Tadeusza Rutkowskiego ze względu na brak jego udostępnienia.

Cmentarz Bajkowa

Cmentarz Bajkowa

Warianty nazwy:

Czas powstania:

Powierzchnia:

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Historia:

Czynny:

Informacje dodatkowe:

Informacje o stanie zachowania i dotychczasowych renowacjach:

Bibliografia i archiwalia:

Data wykonania dokumentacji:

Publikacja:

Ostatnia aktualizacja:

Karta założona przez:

Opracowanie / zatwierdzenie:

Udostępnij

Lista obiektów na cmentarzu

Lista osób pochowanych

Obiekty powiązane

Lista obiektów architektonicznych

Załączniki

Projekty powiązane