Cmentarz w Bielawińcach, fot. 2006
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Bielawińcach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: CM-000008-P/1068

Cmentarz w Bielawińcach

Identyfikator: CM-000008-P/1068

Cmentarz w Bielawińcach

Cmentarz w Bielawińcach, na planie wydłużonego prostokąta, należy do jednych z największych i najstarszych na terenie zachodniego Podola. Jego obszar obejmuje ok. 2 ha. Położony jest przy drodze, u wjazdu do wsi, obok cerkwi greckokatolickiej wybudowanej na początku XX w. Pierwotnie znajdował się poza miejscowością. W czasie inwentaryzacji odnaleziono na nim 107 polskich pomników oraz destruktów. Cmentarz erygowano prawdopodobnie na początku lat 80. XVIII w., na co wskazuje najstarszy zachowany pomnik Konstancji 1o voto Bielskiej 2o voto Rogalińskiej, zmarłej w 1786 r. oraz późniejsze pomniki z początku XIX w. Konstancję upamiętnia klasycystyczny nagrobek o wysokiej klasie artystycznej, ufundowany w 1808 r. przez córkę zmarłej – Elżbietę Kalinowską. Pomnik nieznany dotąd w literaturze atrybuować należy wybitnemu lwowskiemu rzeźbiarzowi Hartmanowi Witwerowi (1774‒1825), na co wskazuje schemat nagrobka jak i cechy stylistyczne rzeźby. Monument wzniesiony z piaskowca polańskiego ma kształt urny na cokole i dwustopniowej podstawie, na której znajduje się figura płaczki oraz postać putta prezentującego medalion z herbami fundatorki. W czasie inwentaryzacji udało się także odnaleźć nagrobek w formie monumentalnego krzyża, upamiętniający zmarłego w 1822 r., nieznanego z imienia potomka rodu Kalinowskich, fundowany również przez Elżbietę Kalinowską. Pomnik ten, co ważne, posiada sygnaturę [Ka]wie[c]. Na uwagę zasługuje również fakt, że na cmentarzu znajduje się nagrobek upamiętniający Litwina Michała Endziłlewicza, zmarłego prawdopodobnie u schyłku XIX w., na co wskazuje forma pomnika. Zachowały się także groby osób pochodzących z innych miejscowości: Jana Upaczuka (zm. 1879) z pobliskich Osowiec, Karola Grubizny (zm. 1886) z Petlikowiec Nowych, Łucji (zm. 1887) i Piotra (zm. 1867) Boklag z Bobuliniec, czy Mikołaja Skomorowskiego (zm. 1928) określonego w inskrypcji jako kolonista z Kurdwanówki. Ze względu na nietypową inskrypcję uwagę zwraca pomnik Józefa Adama (zm. 1899), fundowany przez małżonkę podpisaną jako Wierna żona poza grobem / najukochańszemu mężowi. Napis dedykowany zmarłemu głosi: Praca twoim hasłem / Cierpienia nagrodą / Miłość żony i dzieci / Jedyna osłoda. Zawcześnieś / Nas porzucił i ok[…] za tobą / Chociaż jesteś od nas z dala / Duchy nasze z tobą. Odnalezione zostało także miejsce pochówku anonimowej osoby, upamiętnione figurą Immaculaty pochodzącą zapewne z ok. 1800 r. Przy klasycystycznym elemencie dźwigającym – kolumnie postać Matki Boskiej wykonano w zapóźnionej już wówczas stylistyce tzw. szkoły lwowskiego rokoka. Nie można wykluczyć, że autorem pomnika był warsztat z pobliskiego Buczacza. Poza kilkoma wymienionymi wyjątkami, większość nagrobków została zamówiona u anonimowych kamieniarzy z lokalnych warsztatów i reprezentuje przeciętny poziom wykonania. Dominują pomniki w formie krzyży o różnych przekrojach, na cokołach i podstawach. Najczęściej zostały wykonane z betonu, choć w blisko 40 odnalezionych monumentach wykorzystano piaskowiec. Wiele miejsc pochówku upamiętniają także płyty nagrobne. Zdarzają się również krzyże stylizowane na pień drzewa na cokołach w formie stosu skałek. Do rzadkości natomiast należą groby oznaczone figurami. Poza omówionymi wyżej przykładami wyższej klasy pomników, odnaleziono jeden nagrobek z postacią Matki Bożej i jeden z grupą anielską.

Warianty nazwy:

Білявинці

Osoby powiązane:

Jakub Adam
Jan Adam
Julia Adam
Józef Adam
Marcela Adam
Konstancja Bielska Rogalińska
Łukcja Boklag
Piotr Boklag
Karolina Byndziak
Eugeniusz Chaczewski
Hieronim Chroczyński
Genowefa Cybulska
Franciszka Dolska
Piotr Domski
Jan Domski
Honorata Domska
Izydor Drozd
Paweł Dumanowski
Antoni Dzie[..]
Michał Endziłlewicz
Franciszka Fajfer
Stanisława Franszczyk
Józefa Gejna
Karol Grubizny
Mateusz Grubizny
Michał Grubizny
Jan Gwoździkowski
Antoni Hreczyński
Maria Hreczyńska
Maria Domska
Piotr Hreczyński
Rozalia Hreczyńska
Franciszek Hreczyński
Karol Hreczyński
Stefan Hreczyński
Bronisława Hryczyńska
Maria Hryczyńska
Michał Hryczyński
Michalina Hryczyńska
Rozalia Hryczyńska
Stanisław Hryczyński
Leon Hryczyński
Michał Hryczyński
Jan Jest[...]y
Marcela Jurysta
Kalinowski
Jan Kobasiewicz
Karol Kubasiewicz
Maria Kubasiewicz
Maria Kubasiewicz
Marcin Kuprewicz
Piotr Kuprewicz
Franciszek Macyszyn
Karol Macyszyn
Katarzyna Macyszyn
Łucja Maryniak
Joanna Mazur
Wiktoria Mucha
Walenty Mularczyk
Wojciech Mularczyk
T[..] Musiał
Anna Osiadacz
Petronela Osiadacz
Hilary Osiadacz
Małgorzata Osiadacz
Jakub Osiadacz
Karol Osiadacz
Karolina Osiadacz
Katarzyna Osiadacz
Rozalia Osiadacz
Karolina Rejt[...]
Petronela Rosiapisz
Bernard Rudkowski
Joanna Rudkowska
Kornelia Rudkowska
Kornelia Rudkowska
Maria Rudkowska
Michał Rujkowski
Tomasz Rutkoski
Maria Rutkoska
Stefania Rybak
józefa Rybicka
Karol Rybicki
S[...] Rybicki
Wincnty Rybicki
Mikołaj Skomorowski
Maria Skotnicka
Jan Skotnicki
Maria Skotnicka
Jan Skotnicki
Genowefa Wąsiak
Karol Skotnicki
Franciszek Szpak
Kasper Szpak
Maciej Trembacz
Agnieszka Trembacz
Karol Trembacz
Maria Trembacz
Włodzimierz Trębacz
Józefa Tytyn
Jan Upaczuk
Anna Wiszniowska
Hilary Wiśniowski
Jan Wybicki
Salomea Wybicka
Franciszek Żyromski
Wojciech Żyromski
Bogumiła [...]
Emilia [...]smański
Hanna [...]ryhlak
Mikołaj [...]ubskij
Franciszka [...]
Julia [...]
Wawrzyniec [...]
N.N.
N.N.
N.N.
N.N.
N.N.
Stefan Wyszniowski
Tomasz Osiadacz
Karolina Osiadacz
Karol Błaszkow
Brygida Błaszkow
Marcin Osiadacz
Dorota Osiadacz
Karol Korasowicz
Antoni Hreczyński
Józef Głowacki
Ludwika Dorczak
Bartłomiej Dominików
Agnieszka Dominików

Czas powstania:

lata 80 XVIII w.

Powierzchnia:

ok. 0,6 ha (całość założenia)

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek Konstancji Bielskiej Rogalińskiej

Historia:

Wieś położona jest nad rzeką Strypą, ok. 12 km na północ od Buczacza.

Czynny:

Nie

Informacje dodatkowe:

opis cmentarza za K. Csernak w: „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017

Informacje o stanie zachowania i dotychczasowych renowacjach:

stan zachowania cmentarza dostateczny

Bibliografia i archiwalia:

  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat buczacki, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa.
  • „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017, 61-99
  • Karta inwentaryzacyjna nagrobka, Archiwum Akt Nowych, sygn. 259

Słowa kluczowe:

Data wykonania dokumentacji:

2006

Publikacja:

17.12.2021

Ostatnia aktualizacja:

13.03.2025

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski, Kamila Csernak, dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
rozwiń
Cmentarz w Bielawińcach
Cmentarz w Bielawińcach, fot. 2006

Lista obiektów na cmentarzu

107
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
  • Cmentarz w Bielawińcach
    Dokumentacja cmentarzy dawnego powiatu buczackiego Zobacz