Cmentarz w Bielawińcach, fot. 2006
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Bielawińcach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: CM-000008-P/1068

Cmentarz w Bielawińcach

Identyfikator: CM-000008-P/1068

Cmentarz w Bielawińcach

Cmentarz w Bielawińcach, na planie wydłużonego prostokąta, należy do jednych z największych i najstarszych na terenie zachodniego Podola. Jego obszar obejmuje ok. 2 ha. Położony jest przy drodze, u wjazdu do wsi, obok cerkwi greckokatolickiej wybudowanej na początku XX w. Pierwotnie znajdował się poza miejscowością. W czasie inwentaryzacji odnaleziono na nim 107 polskich pomników oraz destruktów. Cmentarz erygowano prawdopodobnie na początku lat 80. XVIII w., na co wskazuje najstarszy zachowany pomnik Konstancji 1o voto Bielskiej 2o voto Rogalińskiej, zmarłej w 1786 r. oraz późniejsze pomniki z początku XIX w. Konstancję upamiętnia klasycystyczny nagrobek o wysokiej klasie artystycznej, ufundowany w 1808 r. przez córkę zmarłej – Elżbietę Kalinowską. Pomnik nieznany dotąd w literaturze atrybuować należy wybitnemu lwowskiemu rzeźbiarzowi Hartmanowi Witwerowi (1774‒1825), na co wskazuje schemat nagrobka jak i cechy stylistyczne rzeźby. Monument wzniesiony z piaskowca polańskiego ma kształt urny na cokole i dwustopniowej podstawie, na której znajduje się figura płaczki oraz postać putta prezentującego medalion z herbami fundatorki. W czasie inwentaryzacji udało się także odnaleźć nagrobek w formie monumentalnego krzyża, upamiętniający zmarłego w 1822 r., nieznanego z imienia potomka rodu Kalinowskich, fundowany również przez Elżbietę Kalinowską. Pomnik ten, co ważne, posiada sygnaturę [Ka]wie[c]. Na uwagę zasługuje również fakt, że na cmentarzu znajduje się nagrobek upamiętniający Litwina Michała Endziłlewicza, zmarłego prawdopodobnie u schyłku XIX w., na co wskazuje forma pomnika. Zachowały się także groby osób pochodzących z innych miejscowości: Jana Upaczuka (zm. 1879) z pobliskich Osowiec, Karola Grubizny (zm. 1886) z Petlikowiec Nowych, Łucji (zm. 1887) i Piotra (zm. 1867) Boklag z Bobuliniec, czy Mikołaja Skomorowskiego (zm. 1928) określonego w inskrypcji jako kolonista z Kurdwanówki. Ze względu na nietypową inskrypcję uwagę zwraca pomnik Józefa Adama (zm. 1899), fundowany przez małżonkę podpisaną jako Wierna żona poza grobem / najukochańszemu mężowi. Napis dedykowany zmarłemu głosi: Praca twoim hasłem / Cierpienia nagrodą / Miłość żony i dzieci / Jedyna osłoda. Zawcześnieś / Nas porzucił i ok[…] za tobą / Chociaż jesteś od nas z dala / Duchy nasze z tobą. Odnalezione zostało także miejsce pochówku anonimowej osoby, upamiętnione figurą Immaculaty pochodzącą zapewne z ok. 1800 r. Przy klasycystycznym elemencie dźwigającym – kolumnie postać Matki Boskiej wykonano w zapóźnionej już wówczas stylistyce tzw. szkoły lwowskiego rokoka. Nie można wykluczyć, że autorem pomnika był warsztat z pobliskiego Buczacza. Poza kilkoma wymienionymi wyjątkami, większość nagrobków została zamówiona u anonimowych kamieniarzy z lokalnych warsztatów i reprezentuje przeciętny poziom wykonania. Dominują pomniki w formie krzyży o różnych przekrojach, na cokołach i podstawach. Najczęściej zostały wykonane z betonu, choć w blisko 40 odnalezionych monumentach wykorzystano piaskowiec. Wiele miejsc pochówku upamiętniają także płyty nagrobne. Zdarzają się również krzyże stylizowane na pień drzewa na cokołach w formie stosu skałek. Do rzadkości natomiast należą groby oznaczone figurami. Poza omówionymi wyżej przykładami wyższej klasy pomników, odnaleziono jeden nagrobek z postacią Matki Bożej i jeden z grupą anielską.

Warianty nazwy:

Білявинці

Czas powstania:

lata 80 XVIII w.

Powierzchnia:

ok. 0,6 ha (całość założenia)

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek Konstancji Bielskiej Rogalińskiej

Historia:

Wieś położona jest nad rzeką Strypą, ok. 12 km na północ od Buczacza.

Czynny:

Nie

Informacje dodatkowe:

opis cmentarza za K. Csernak w: „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017

Bibliografia i archiwalia:

  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat buczacki, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
  • „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017, 61-99.

Data wykonania dokumentacji:

2006

Publikacja:

17.12.2021

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski, Kamila Csernak
rozwiń
Cmentarz w Bielawińcach
Cmentarz w Bielawińcach, fot. 2006

Lista obiektów na cmentarzu

107
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
  • Cmentarz w Bielawińcach
    Dokumentacja cmentarzy dawnego powiatu buczackiego Zobacz