Wieś Huta Pieniacka była zamieszkana wyłącznie przez ludność polską. W 1939 r. liczba mieszkańców wynosiła ok. 800 osób.

W czasie II wojny światowej na terenie wsi znajdowało się wielu uciekinierów z Wołynia oraz ze wsi leżących w okolicach Huty Pieniackiej. W sytuacji narastającego zagrożenia ze strony UPA już od połowy 1943 r. we wsi zorganizowano samoobronę. Pod koniec 1943 r. do wsi przybył oddział sowieckiej partyzantki pod dowództwem Borysa Krutikowa oraz kilkunastoosobowa grupa polskich partyzantów z Wołynia. Siły te zapewniały względny spokój mieszkańcom.

23.02.1944 r. w nocy na obrzeża wsi wszedł pododdział ukraińskiej formacji zbrojnej (według niektórych relacji oddział ten rozpoczął rabunek i podpalanie polskich gospodarstw). Samoobrona będąc przekonana, iż to jest napad UPA, otworzyła ogień do intruzów, zabijając kilku z nich i zmuszając do ucieczki. Rano przy zabitych znaleziono dokumenty, na podstawie których ustalono przynależność napastników do SS-Galizien. Po tym fakcie zdano sobie sprawę z grożącego niebezpieczeństwa odwetu ze strony dowództwa niemieckiego. W tym momencie samoobrona była już poważnie osłabiona, ponieważ oddział sowieckiej partyzantki kilka dni wcześniej opuścił Hutę Pieniacką. Dowództwo samoobrony zdecydowało, że ponieważ nie ma żadnej szansy na wygraną w walce z Niemcami, należy broń ukryć i nie stawiać żadnego oporu Niemcom.

Napad na wieś nastąpił 28.02.1944 r. nad ranem. Wieś zaatakowali SS-mani i Ukraińcy. Polaków zapędzono najpierw do kościoła, a stamtąd wyprowadzano ich w grupach po ok. 20 osób, wprowadzano do stodoły i podpalano. Według relacji świadków w ten sposób zginęło ok. 1000 osób, spalono 172 zabudowania polskie. Obecnie wieś nie istnieje. Z dawnych zabudowań pozostały tylko fundamenty kościoła oraz cokół w centrum byłej wsi, na którym niegdyś stała figura Matki Bożej.

Tragedia Huty Pieniackiej została upamiętniona kilka razy. Niektóre z upamiętnień (w szczególności tablice inskrypcyjne) zostały usunięte w latach 90. XX wieku przez tzw. nieznanych sprawców. Do czasów obecnych zachowały się niektóre dawniejsze upamiętnienia (w całości lub pozbawione tablic inskrypcyjnych). Są to: dwa obeliski tablicowe z wyrwanymi tablicami inskrypcyjnymi, kamienna kolumna (stela), ogrodzona metalowymi łańcuchami rozpiętymi między metalowymi słupkami - z lat 60-tych XX w., kapliczka/wiata z dużym głazem narzutowym obok (- z 1989 r., duży drewniany krzyż – wystawiony z inicjatywy Władysława Bąkowskiego w 2000 r. oraz trzy drewniane krzyże z tabliczkami ku czci zamordowanych z rodzin Rysickich, Sierociuków i Muzyczaków.

Głównym obiektem memoratywnym jest upamiętnienie wystawione przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 2005 r. - granitowy krzyż z napisem i po jego bokach dwie tablice granitowe z nazwiskami ofiar; całość została umieszczona na kamiennym podwyższeniu, od boków i tyłu jest otoczona kamiennymi głazami. Inskrypcja głosi: „Pamięci spoczywających tu około 1000 Polaków mieszkańców wsi Huta Pieniacka i okolicznych miejscowości, zamordowanych 28 lutego 1944 roku. Spalona wieś przestała istnieć. Niech spoczywają w pokoju. Rodziny i Rząd Rzeczypospolitej Polskiej 2005”. 8 lub 9 stycznia 2017 r. pomnik odsłonięty w 2005 r. został zniszczony przez "nieznanych sprawców" - granitowy krzyż wysadzono materiałem wybuchowym, tablice z nazwiskami ofiar pomazano farbą - na jednej z nich namalowano flagę ukraińską, a na drugiej - banderowską, pod którą wymalowano też stylizowany znak "SS". Strona polska niezwłocznie zgłosiła protest i podjęła działania w kierunku odbudowania pomnika w jego pierwotnym kształcie i materiale, jednak strona ukraińska nadspodziewanie szybko naprawiła szkody, usuwając zabrudzenia i odbudowując krzyż (został on jednak wykonany z innego materiału i w innej technologii).