Na dalekich przedmieściach Lwowa, w Winnikach, znajduje się ciekawy zabytek architektury sakralnej z połowy XVIII w. – wybudowany wg planów architekta Bernarda Meretyna kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Kościół w Winnikach

Kościół został wybudowany na rozległym tarasie na stoku wzgórza wznoszącego się ponad centrum miasta. Jest to niewielka, zgrabna budowla o cechach stylowych późnego baroku, przy czym pierwotne proporcje kościoła zostały nieco zaburzone przez dobudowę pod koniec XIX w. obszernego przedsionka.

Budowa ciągnęła się przez prawie 30 lat (od około 1738 r. do lat 60. XVIII w.). Autorem projektu był Bernard Meretyn, jeden z najważniejszych architektów polskich XVIII w., działający we Lwowie i na Rusi Czerwonej. Kościół w Winnikach pochodzi z początkowego okresu jego aktywności, kiedy to artysta nie prezentował jeszcze w pełni wykształconej indywidualności artystycznej. Twórczym rozwinięciem rozwiązań przyjętych w Winnikach są późniejsze o kilka lat projekty Meretyna – kościoły w podlwowskiej Nawarii i Hodowicy uznawane za jedne z najważniejszych jego dzieł.
 

Wnętrze kościoła

Kościół słynął z cudownego obrazu Matki Bożej Winnickiej pochodzącego najprawdopodobniej z przełomu XVII i XVIII w. i będącego kopią obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. Obraz ten w 1946 r. został przekazany przez wyjeżdżającego do Polski ostatniego administratora parafii na przechowanie do miejscowej cerkwi greckokatolickiej, w której znajduje się do dzisiaj.

Wnętrze kościoła zdobiły malowidła ścienne z II połowy XVIII w., które zostały silnie przemalowane w 1912 r., a później dodatkowo ucierpiały w czasach sowieckich. Z II połowy XVIII w. pochodziły też ołtarze, ambona i prospekt organowy, które przepadły po II wojnie światowej.

Kościół w Winnikach został zamieniony w czasach sowieckich na magazyn, wiernym  zwrócono go po prawie 50-letnim okresie dewastacji w 1992 r.  W ciągu ostatniego ćwierćwiecza świątynia przeszła remont dachu i ścian zewnętrznych, a w ołtarzu głównym umieszczono kopię obrazu Matki Bożej Winnickiej.

W tym roku rozpoczyna się zaplanowany na kilka lat projekt konserwacji malowideł ściennych, którego celem jest usunięcie skutków wtórnych przemalowań i powojennej dewastacji oraz odtworzenie barokowego wystroju wnętrza kościoła. Prace konserwatorskie będą realizowane przez studentów Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie pod kierownictwem dr. Pawła Bolińskiego z Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Projekt finansuje Instytut POLONIKA.
 

Winniki

Opowiadając o kościele w Winnikach, nie sposób nie wspomnieć o samym mieście. Jest ono malowniczo położone na pograniczu pasma Roztocza Wschodniego, okalającego Lwów od północy i wschodu, oraz płaskiej i żyznej doliny Maruńki, dopływu Pełtwi. Rzeczka ta przedziera się malowniczym przełomem przez pasmo Czartowskiej Skały, a wzdłuż niej przebiega stary szlak łączący Lwów ze Złoczowem i Tarnopolem. Chociaż Winniki oddziela od centrum Lwowa zaledwie kilka kilometrów, to bariera stromych i lesistych wzgórz sprawia, że miasto do dzisiaj zachowało swoją odrębność i nie zlało się z aglomeracją lwowską.

Nazwa miasta pochodzi od winorośli uprawianej tutaj w dawnych wiekach. Tradycja produkcji wina z czasem podupadła, za to mieszkańcy Winnik co najmniej od I połowy XVIII w. zajmowali się uprawą i obróbką tytoniu. Miasto znane jest z tego do dzisiaj – jeszcze w czasach austriackich w dawnym zamku założono fabrykę tytoniową, która funkcjonuje nieprzerwanie i jest głównym miejscem pracy dla mieszkańców Winnik.