Polski Cmentarz Wojenny, fot. Ambasada RP w Paryżu, 2023
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski Cmentarz Wojenny
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000727-W/166132 (FR-0008)

Polski Cmentarz Wojenny

Identyfikator: WOJ-000727-W/166132 (FR-0008)

Polski Cmentarz Wojenny

Po wybuchu I wojny światowej została podjęta próba sformowania we Francji Legionu Polskiego. Polaków zgłaszających się do walki u boku armii francuskiej kierowano do dwóch ośrodków szkoleniowych – w Bayonne oraz w Rueil. W końcu do utworzenia polskiego legionu nie doszło, zaś ochotników wcielono do Legii Cudzoziemskiej - Bajończycy w liczbie ok. 200 stanowili w jej strukturach polską kompanię, natomiast ok. 250 Ruelczyków rozproszonych zostało w różnych kompaniach 3 Pułku Cudzoziemskiego. Polska kompania w walkach w okresie 1914/1915 r. została na tyle zdziesiątkowana, że latem 1915 r. oddział ten rozwiązano. Większość pozostałych przy życiu Bajończyków oraz Ruelczyków dołączyła do utworzonej 4.06.1917 r. Armii Polskiej we Francji, tzw. Błękitnej Armii, formowanej z ochotników spośród emigrantów polskich z różnych stron świata, w dużej liczbie ze Stanów Zjednoczonych. Rekrutowano również osadzonych w obozach jenieckich żołnierzy polskiej narodowości z armii niemieckiej, a także austro-węgierskiej. Pierwsze wyszkolone oddziały 1 Dywizji Strzelców Błękitnej Armii brały udział w walkach w Szampanii w okolicach Reims i Saint-Hilaire-le-Grand, a także w Wogezach. Wiosną 1919 r. Błękitna Armia (od 4.10.1918 r. pod dowództwem gen. Józefa Hallera), licząca ponad 68 tys. żołnierzy, została przetransportowana do Polski i wzięła udział w walkach z bolszewikami.

Groby żołnierzy poległych i zmarłych na terenie Francji były rozproszone. W 1923 r. został utworzony Polski Cmentarz Wojenny Auberive, na który w latach 1923-1926 przeniesiono szczątki 129 Hallerczyków pochowanych przede wszystkim na terenie Szampanii (42 spośród nich pierwotnie spoczywało w Saint-Hilaire-le-Grand). Ekshumowano i pochowano w Auberive również jednego Bajończyka - chorążego Władysława Szujskiego, który poległ 29.11.1914 r. i spoczywał w Sillery.

Od jesieni 1939 r. ponownie formowano Armię Polską we Francji, a udział polskich żołnierzy w walkach na jej terenie w 1940 r. spowodował, że liczba grobów na polskim cmentarzu znacznie wzrosła - przeniesiono na niego szczątki 139 żołnierzy 1 Dywizji Grenadierów, 10 Brygady Kawalerii Pancernej, 2 Dywizji Strzelców Pieszych i innych jednostek (m.in. 7 lotników), którzy ponieśli śmierć w trakcie walk we Francji w 1940 r. Na cmentarzu tym znajdują się także groby polskich żołnierzy zmarłych w późniejszym okresie w niewoli niemieckiej.

Łącznie na polskim cmentarzu spoczywa obecnie 395 żołnierzy, pośród nich 31 o nieustalonych personaliach.

Cmentarz ten położony jest ok. 30 km na wschód od m. Reims, przy drodze D 931. Zajmuje on zachodnią część Nekropolii Narodowej „Le Bois du Puits”, na którą składają się też dwa inne cmentarze: żołnierzy francuskich i niemieckich. Nekropolia ta otoczona jest wspólnym ogrodzeniem, od strony szosy ogrodzenie stanowi kamienny murek. Przy bramie wejściowej na polski cmentarz widnieje napis: „CIMETIERE POLONAIS >>LE BOIS DU PUITS<< 1914-1918” (Cmentarz Polski „Le Bois du puits”).

Na grobach ustawiono początkowo drewniane krzyże, lecz w latach trzydziestych zostały one zastąpione betonowymi.

W 1928 r. na cmentarzu polskim wzniesiony został obelisk poświęcony żołnierzom poległym w I wojnie światowej. Znajduje się on po prawej stronie od wejścia na cmentarz. Na umieszczonej na nim tablicy figuruje dwujęzyczny napis: „ŻOŁNIERZOM POLSKIM POLEGŁYM ZA WSPÓLNĄ SPRAWĘ / W LATACH 1914 – 1918 NA ZIEMI FRANCUSKIEJ / POLSKIE TOW. OPIEKI – NAD GROBAMI BOHATERÓW – WARSZAWA 1928 R.”

Na drugiej, mniejszej tablicy napis brzmi: „BOHATEROM RODAKOM POLEGŁYM ZA WOLNOŚĆ NARODÓW / HALLERCZYCY 8-VII-1928”.

25.07.1954 r. w trakcie uroczystości, w której uczestniczył m.in. gen. Józef Haller, odsłonięto centralny pomnik ku czci Polaków zmarłych w I i II wojnie światowej – wysoki obelisk zwieńczony krzyżem. Pomnik ten został ustawiony przez Federację Polskich Obrońców Ojczyzny we Francji, a inskrypcja na nim głosi: „FEDERACJA POL O.O. WE / FRANCJI BOHATEROM / ARMII GEN. HALLERA / I ODRODZONEJ ARMII POLSKIEJ / WE FRANCJI W. R. 1939 / POLEGŁYM ZA WOLNOŚĆ POLSKI / I FRANCJI NA POLACH / CHAMPANJI W.R. 1914-18 i 1939-45”.

W 1991 r. Stowarzyszenie Polskich Kombatantów we Francji odnowiło pomnik, upamiętniając ten akt drugą tabliczką na pomniku centralnym. W 2016 r. dokonano wymiany krzyży - prace te wykonane zostały przez Office national des combattants et des victimes de guerre (Krajowe Biuro ds. Kombatantów i Ofiar Wojny) – francuski urząd, pod którego opieką znajdują się nekropolie narodowe we Francji. Przy tej okazji w 2017 r. przeprowadzono wymianę tabliczek z inskrypcjami. O korektę danych na tabliczkach poproszono stronę polską – prace te wykonał Wydział ds. Miejsc Pamięci Narodowej za Granicą Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Publikacja:

28.11.2024
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Polski Cmentarz Wojenny
Polski Cmentarz Wojenny, fot. Ambasada RP w Paryżu, 2023

Projekty powiązane

1
  • Polski Cmentarz Wojenny
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz