Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001334-P/134982

Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie

Identyfikator: POL-001334-P/134982

Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie

To największe dzieło mieszkającego w Berlinie rzeźbiarza i jedna z najbardziej udanych kompozycji martyrologicznych we współczesnej sztuce europejskiej, pozostaje nadal niedocenione, zarówno w Polsce, jak i na świecie. Pomnik znajduje się na lokalnej stacji kolejowej w zachodniej części Berlina, stacji, z której dokonywano od 1941 r. wywózek ludności żydowskiej. Zlecony został przez Senat miasta Berlina i władze dzielnicy Wilmersdorf. Autor posłużył się rozwiązaniami występującymi często w pomnikach upamiętniających ofiary wojny i Holocaustu: zakonserwowanymi elementami zastanymi w miejscu kaźni (tu rampa kolejowa, por. podobny zabieg w pomniku w obozie koncentracyjnym Treblinka) oraz dyskretnie zastosowanym elementem figuralnym - ślady, odciski sylwetek ludzkich.

„Jeszcze trudniejsze do oddania w jakimkolwiek materiale okazały się anonimowe już teraz postaci, które odjechały w nicość ze stacji kolejowej Grunewald na przedmieściach Berlina. Zostało tylko puste miejsce - pamięć nieobecności. Puste miejsca po odesłanych z Bahnhof Grunewald zostały utrwalone w betonie muru jako bezforemne uszczerbki i dziury wyzierające z lica ściany. Przy określonym oświetleniu można je pomylić z cieniami ludzkich sylwetek.”
(Anda Rottenberg w katalogu „Karol Broniatowski. Prace z lat 1969-1999”, Warszawa 1999).

Motyw negatywowego odcisku, śladu po figurze, pojawia się poszukiwaniach różnych artystów drugiej połowy XX w., także polskich (np. Władysław Hasior, Alina Szapocznikow). Analogie do koncepcji pomnika w Grunewaldzie można zaś dostrzec w „bezforemnych” figurach, pojawiających się w rzeźbie Broniatowskiego od lat 80., a także w wykonywanych tuszem i gwaszem jego rysunkach-monotypiach (a więc wykonywanych metodą odcisku).

Napis na pomniku głosi: „Zur Mahnung an uns, jeder Missachtung des Lebens und der Würde des Menschen mutig und ohne Zögern entgegenzutreten” (Ku naszej przestrodze, aby odważnie i bez wahania przeciwstawiać się każdemu pogwałceniu życia i godności ludzkiej).

Osoby powiązane:

Czas powstania:

projekt 1989, wykonanie 1991

Twórcy:

Karol Broniatowski (rzeźbiarz; Polska, Niemcy)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Karol Broniatowski. Prace z lat 1969-1999, kat. wyst. w Narodowej Galerii Zachęta w Warszawie, Warszawa 1999, s. 2, 10-14, 70.
  • https://www.porta-polonica.de/pl/atlas-miejsc-pami%C4%99ci/karol-broniatowski-obecnosc-i-nieobecnosc-rzezby.
  • „Obok. Polska i Niemcy. 1000 lat historii w sztuce”, kat. wyst. w Berliner Festspiele – Martin Gropius Bau w Berlinie, red. M. Omilanowska, Köln 2011, s. 663.

Słowa kluczowe:

Opracowanie:

prof. Andrzej Pieńkos
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Galeria obiektu +4
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Galeria obiektu +4
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Galeria obiektu +4
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Galeria obiektu +4
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014
Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Fotografia przedstawiająca Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich Karola Broniatowskiego w Berlinie Galeria obiektu +4
Karol Broniatowski, Pomnik Deportowanych Żydów Berlińskich, projekt 1989; wykonanie 1991, mur betonowy i rampa kolejowa, Berlin, dworzec kolejki Berlin-Grunewald, fot. Andrzej Pieńkos, 2014

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz