Cmentarz rzymskokatolicki w Druskienikach jest przykładem nekropolii w uzdrowisku na terenach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.
To ważny znak kulturowy na historycznej mapie nie tylko uzdrowiska, ale i dawnej Rzeczypospolitej, jest świadectwem istnienia tam dominującego przez dziesięciolecia żywiołu polskiego i dokonań jego przedstawicieli w rozwoju kurortu. Liczne znajdujące się na nim polskie nagrobki przedstawiają wartość historyczną i kulturową ze względu na pochowane osoby ale też i artystyczną jako obiekt warsztatowej maestrii sepulkralnej. Świadczą też o znajdowaniu się tego obszaru w sferze wpływów Uniwersytetu Wileńskiego i życia kulturalnego Grodna. 

Położenie i nazwa Druskienik
Miasteczko-zdrojowisko znajduje się w południowej części Republiki Litewskiej w pobliżu granicy z Białorusią. Położone jest na wysokim brzegu Niemna, ok. 95 m n.p.m., otoczone lasami. Znane z licznych słonych źródeł – stąd bierze się nazwa miejscowości, gdyż słowo „druska” znaczy w języku litewskim „sól”; 
lit. „druskeninkai” to warzelnicy soli lub miejsce, gdzie się ją pozyskuje.
Należy zaznaczyć, że prawidłowa polska nazwa to „Druskieniki” (przez jeno „n”, mimo rozpowszechnionej a błędnej przez dwa „n”).

Kilka słów z historii
Miejscowość do roku 1795 (III rozbiór) pozostawała w granicach Rzeczypospolitej, w jej województwie grodzieńskim. Następnie - w Cesarstwie Rosyjskim. Po zawarciu traktatu ryskiego w 1921 (kończącym wojnę polsko-bolszewicką) roku znalazło się w Polsce – w powiecie grodzieńskim województwa białostockiego.
Zwrócenie baczniejszej uwagi na występujące na tym obszarze słone źródła zainicjował uniwersał króla Stanisława Augusta z roku 1788. Natomiast status uzdrowiska został miejscowości nadany później, bo w 1837 roku przez cara Mikołaja I. W latach międzywojennych Druskieniki rozwinęły się jako nowoczesny kurort (nieustępujący Ciechocinkowi) przyciągający elitę kraju i licznych  kuracjuszy, także z zagranicy. Prominentnym jego gościem był Marszałek Józef Piłsudski.

Druskieniki położone są na pograniczu polsko-białorusko-litewskim - Polacy pojawiali się w większych miejscowościach, zaś Białorusini i Litwinie na terenach 

wiejskich. Przykładowo, w 1921 roku w Druskienikach, liczących niespełna tysiąc mieszkańców, 700 osób określiło się Polakami, 242 zadeklarowało przynależność do narodu żydowskiego, 20 - rosyjskiego, 19 litewskiego, 8 – białoruskiego. W kwestii wyznania 646 mieszkańców podało rzymskokatolickie (byli to Polacy i Litwini), 46 – prawosławne (byli tu także Polacy), 297 – mojżeszowe. Zasymilowani wyznawcy judaizmu podawali zwykle polską przynależność narodową.

Cmentarze w Druskienikach
Miejscowa nekropolia chrześcijańska – cmentarz katolicko-prawosławny, znajduje się tuż na południe od jeziora Druskonie, na lokalnym wzniesieniu obszernego zadrzewionego kompleksu leśnego. Z rzymskokatolicką częścią nekropolii, będącej w istocie oddzielnym cmentarzem, sąsiaduje od wschodu jej część prawosławna – brak ogrodzenia rozgraniczającego obie te części, granicę wyznacza wąska alejka.
Głębiej w lesie, w kierunku południowym, znajdował się cmentarz żydowski - obecnie zachowało się z niego zaledwie kilka macew.

Cmentarze w Druskienikach służyły nie tylko stałym mieszkańcom miasteczka, ale też osiadłym czy przebywającym dłużej przyjezdnym – organizatorom życia kuracyjnego, naukowego oraz kulturalnego zdrojowiska. Stąd na nagrobkach w części rzymskokatolickiej cmentarza napotkamy nazwiska miejscowego obywatelstwa ( ziemian), lekarzy, księży, książąt, hrabiów, sędziów, radców, inżynierów, studentów.

Cmentarz rzymskokatolicki
Cmentarz rzymskokatolicki w Druskienikach jest, jak wyżej wspomniano, częścią większej nekropolii założonej ok. połowy XIX w. Można dodać, że w początkach działalności uzdrowiska zmarłych grzebano w pobliskiej Rotnicy unikając pochowków na miejscu, by nie razić przybywających na kuracje gości (często poważnie chorych) przygnębiającym widokiem pogrzebów. Cmentarz druskienicki zajmował pierwotnie obszar ok. 0,9 ha w formie zbliżonej do trapezu, po 1945 r. powiększono go o teren ok. nieco ponad 0,5 ha położony niżej ku zachodowi.  Nekropolia jest ogrodzona sztachetowym płotem drewnianym wspartym na murowanych słupkach – w starszej części z cegły czerwonej, w nowszej – z białych bloczków wapiennych. W ogrodzeniu od frontu znajduje się masywna murowana tynkowana brama wejściowa z pokryciem blachą żelazną cynkowaną – z łukowym wejściem, sygnaturką umieszczoną w ostrołukowym prześwicie i trzema wieżyczkami (dwie boczne symetryczne wyższe) zwieńczonymi żelaznymi krzyżami; dwa skrzydła bramy drewniane.

Cmentarz nie posiada jako całość czytelnego układu alejek. Jedyna utwardzona (beton) prowadzi od bramy do cmentarnej kaplicy. Pozostałe, rozchodzące się przeciwlegle równolegle do ogrodzenia zaraz za wejściem, za kaplicą oraz na granicy z nową częścią cmentarza i cmentarzem prawosławnym mają charakter wyraźnych, niemniej gruntowych w zasadzie ścieżek ginących w głębi nekropolii wśród drzew i nagrobków. Cmentarz nie posiada wytyczonych kwater i tym samym czytelnych lokalnych dojść, z czego wynika chaotyczne rozmieszczenie pól grobowych czy samych nagrobków nieprzestrzegających w zdecydowanej większości liniowego rozmieszczenia wg założonego czytelnego planu. Jedyną prawidłowością jest ustawienie nagrobków z inskrypcjami skierowanymi ku północy.

W efekcie, dostęp do poszczególnych obiektów sepulkralnych jest utrudniony, dodatkowo także poprzez licznie występującą na cmentarzu wysoką zieleń (przede wszystkim liczne b. wysokie sosny, klony, miejscowo brzozy i osiki, także średniowysoka – żywotniki, bukszpany).
Cmentarz ogólnie zadbany.

Cmentarz rzymskokatolicki ma charakter polskolitewski, nagrobki z inskrypcjami polskojęzycznymi są przemieszane z litewskimi. Polskie nagrobki, zwłaszcza starsze, sprzed 1945 roku i wartościowsze architektonicznie, pojawiają się w starszej części cmentarza, zwłaszcza w pobliżu kaplicy – przed nią i z obu jej stron. Na pozostałym obszarze starszej części cmentarza można napotkać liczne skromniejsze polskie nagrobki. Występują także nowsze, z lat 50-tych XX w. i z 

kolejnych dziesięcioleci, także z początku XXI stulecia – zwykle upamiętniają pochówki właśnie z tego okresu, ale często wcześniejsze, o których istnieniu było  wiadomo z inskrypcji na dawniejszych nagrobkach w tym miejscu, już zniszczonych i zastąpionych później przez nowsze realizacje. Napotkano również jeden nagrobek z inskrypcją w języku niemieckim (płyta nagrobna – Katharine Weinhold geb. Gattenhof, 1827 - 1873).
W nowszej części cmentarza nagrobki polskie są spotykane sporadycznie.
Można szacunkowo ocenić liczbę polskich nagrobków na całym cmentarzu na ok. 200-250. 
Inwentaryzacja niniejsza (opisowa oraz fotograficzna), wykonana w dniach 26 sierpnia – 1 września 2024, obejmuje 102 z nich. Kryterium ich wyboru była występująca na nich data śmierci nieprzekraczająca lat 50. XX w. ale też w pojedynczych przypadkach, przekraczająca tę datę, gdy wzięto pod uwagę wartość artystyczno-kulturową nagrobków czy ich cechy charakterystyczne wskazujące na szerszy kontekst kulturowy.
Należy zwrócić uwagę, że polskie nagrobki na tym cmentarzu reprezentują szerokie spektrum w kwestii wartości historycznej, artystycznej i maestrii warsztatowej – od  krzyży na wyniosłych cokołach wykonanych ze szlachetnych granitów i z finezyjnym liternictwem inskrypcji po bardzo skromne żelazne krzyże z blaszanymi tabliczkami posiadającymi malowane przemyte napisy.

Cmentarz pozostaje pod zarządem władz samorządowych miasta Druskieniki.

Kaplica cmentarna
Została wzniesiona przez Kiersnowskich, najbardziej wpływowych i najzamożniejszych obywateli Druskienik, właścicieli tamtejszych nieruchomości (m.in. willi „Linksma”). Kaplicę zbudowano w 1899 roku wg projektu warszawskiego architekta J. Mazurkiewicza. Służyła, jak można sądzić, jedynie spotkaniom religijnym podczas np. dnia Wszystkich Świętych czy odprawianiu mszy pogrzebowych a nie celom grzebalnym (brak wejścia do podziemia świadczącego o istnieniu krypty).
Wzniesiono ją w stylu neogotyckim, na planie prostokąta 9,8 x 6,5 m, z czerwonej wypalanej cegły (o wymiarach 26 x 13 x 6,5 cm), na fundamencie z dwóch rzędów bloczków z granitu szarego i czerwonego, o fasadzie z trójkątnym schodkowym frontonem, zwieńczonym żelaznym krzyżem i dachu namiotowym dwuspadowym o połaciach pokrytych łupkiem kamiennym i miejscowo wtórnie żelazną cynkowaną blachą oraz eternitem. W narożach ścian cztery ceglane przypory. W ścianach bocznych przepruto 2 pary naprzemianległych ostrołukowych otworów okiennych, każdy z drewnianą stolarką o 30 polach; w szczytowym trójkącie ścianie tylnej – niewielkie okrągłe okno. W fasadzie półkolista wnęka nadprożowa nad drewnianymi wejściowymi odrzwiami dwuskrzydłowymi, portal wejścia z żelaznym krzyżem. Przed obiektem betonowe schodki.

Wnętrze kaplicy, jednoizbowe, ze ścianami pokrytymi białą i brązowa farbą oraz z sufitem z drewnianych malowanych desek, posiada otaczający je profilowany drewniany gzyms. Podłoga pokryta jest dwukolorowymi płytkami ceramicznymi. Do ściany tylnej przylega ołtarz z drewnianą neogotycką nastawą z fialami i centralnie ustawioną figurą Chrystusa; po bokach ołtarza obrazy: Matki Boskiej Ostrobramskiej i Św. Józefa z Dzieciątkiem. Przy lewej ścianie bocznej – fisharmonia. 

Obiekt, którego ściany zewnętrzne zachowane są w dobrym stanie, wymaga oczyszczenia pokrycia dachu z warstwy mchu i igliwia oraz naprawy jego pokrycia,  obecnie okazjonalnie reperowanego w przypadku zaciekania niepierwotnym materiałem. 
Kaplica jest zabytkiem architektury sakralnej o znaczeniu regionalnym – w 2018 r. została wpisana do Rejestru Wartości Kulturowych Republiki Litewskiej (U.K. 42462).

Typologia nagrobków
Liczne starsze, bardziej interesujące artystycznie nagrobki to pionowe konstrukcje (np. nr 47, nr 83) - krzyże na wyniosłych cokołach czy obeliski (nr 102) zwykle na wielostopniowych podstawach – materiałem jest tu zwykle granit o różnych gradacjach ziarna i odcieniach kolorystycznych (czarny, ciemnoszary, jasnoszary, szaro-czerwony, brązowy, różowy), jasny kamień wapienny (marmur), piaskowiec, sztuczny kamień, beton, fundamentem bywa mur ceglany lub kamienie i beton; krzyże niekiedy wykonano z żeliwa. Najstarsze, rzadziej spotykane to kamienne płyty nagrobne (nr 28, nr 44) lub płyty-oszlifowane jednostronnie głazy ustawione pulpitowo (nr 61, nr 96), krzyże w formie pnia drzewa na skałkach (nr 65, nr 77), nagrobki w formie pnia drzewa (nr 91, nr 100), krzyż na bloku (nr 64), kolumna z urną (nr 45), nagrobek z figurą skrzydlatego anioła (nr 30). Spotyka się też duże grobowce wykonane z betonu (nr  5, nr  6). Rzadkości są porcelanowe fotografie zmarłych umieszczane na elementach nagrobków (nr 97), spotyka się też nagrobki, gdy fotografia została zniszczona i pozostało po niej puste miejsce. Nowsze, prostsze upamiętnienia, z lat międzywojennych, wojennych czy tuż powojennych, to zwykle bardzo skromne krzyże z rur żelaznych lub kształtowników na betonowych postumentach, z tabliczkami z blachy żelaznej ocynkowanej (nr  37) lub też krzyże i ich cokoły wykonane ze sztucznego kamienia lub betonu (nr  56). Najnowsze, z ostatnich dziesięcioleci XX w. to zwykle granitowe płyty pionowe na betonowych postumentach (nr  29). Należy wreszcie zwrócić uwagę na wyjątkowo szlachetne w kroju i starannie wypracowane kute wgłębnie w kamieniu liternictwo najstarszych nagrobków.

Ogrodzenia pól grobowych i stan nagrobków
Starsze obiekty zwykle posiadają pole grobowe z ogrodzeniami żelaznymi z kutych prętów lub żeliwnymi odlewanymi (często uszkodzonymi lub niekompletnymi) lub też z granitowymi słupkami i rozpiętymi na nich żelaznymi łańcuchami. Nowsze – z niskimi ogrodzeniami z kształtowników lub rur żelaznych na betonowych słupkach albo z betonowymi ramami w polu grobowym. Zdarzają się też nagrobki, zwłaszcza starsze, z polem grobowym nieoznaczonym albo zajętym przez nowszy pochówek.

Starsze nagrobki bywają uszkodzone – krzyże żeliwne czy kamienne przełamane - zespojone i wtórnie osadzone, wyłamane, zwykle zachowane (niekiedy  rozczłonkowane), zwykle też miejscowo (lub na większej powierzchni) pokryte są glonami, porostami i mchem. Niekiedy nagrobki są przechylone a cokoły odspojone od podstaw.  Metalowe ogrodzenia zwykle silnie skorodowane, podobnie jak łańcuchy ogrodzeń, których słupki bywają niekompletne, spękane lub z odłamaną górną częścią. Sporadycznie zauważa się brak porcelanowej fotografii nagrobnej - widoczne puste po niej miejsce (Nr 66). 
Tak jest w przypadku nagrobków, które są pozbawione bieżącej opieki (zwykle wtedy, gdy następców nie ma już na miejscu).
Uszkodzenia nagrobków mogą być spowodowane upadającymi pniami drzew lub ich konarów, także rozrastającymi się korzeniami.

Warsztaty kamieniarskie
Nagrobki były wykonywane zwykle w lokalnych czy mniej odległych warsztatach, zdarzały się też odleglejsze importy. Niektóre nagrobki posiadają umieszczoną na nich sygnaturę wykonawcy-warsztatu kamieniarskiego (wykuty w kamieniu lub tabliczka firmowa): „Grodno” (nr 102), „Kaczan Grodno” (nr 27), „W. Kaczan Grodno” (nr 16), „J. Trydul, Wilno Połocka ul.” (nr 47, nr 85), „W. Osiński Warszawa Dzika 72” (nr 30).

Należy zwrócić uwagę na niezmiernie interesujący nagrobek Nr 6 pochodzący z nieznanego warsztatu kamieniarskiego . Wykonany został wg unikatowej XIX-wiecznej technologii, jest zapewne odleglejszym importem.

Według opinii prof. dr. hab. Janusza Smazy:
„Nagrobek wykonany prawdopodobnie z niskiej jakości piaskowca z dużą ilością żelaza lub w sztucznym kamieniu (odlew): wypełniacze z różnorodnych frakcji drobnego piasku w tym żelaza (?) oraz spoiwa z cementu portlandzkiego (?), o czym świadczą białe zacieki w podstawie krzyża. Tę formę krzyża pokryto czarną warstwą „uszlachetniającego” surowca. Warstwa ta prawdopodobnie jest grubości min. 2-3 mm do max 6-8 mm (w przypadku części z napisem). Warstwę wykonano z bardzo dobrych wypełniaczy, na przykład: piaski, granity, marmury (niemal pylastej granulacji) oraz czarnych pigmentów, których w XIX wieku wybór był ogromny. Spoiwem prawdopodobnie był cement portlandzki z dodatkami, które umożliwiły uzyskanie poleru a także spowodowały zabezpieczenie warstwy zewnętrznej. Interesujący sposób wykonania inskrypcji. Prawdopodobnie została „wycięta” i cyzelowana w odpowiednio grubej warstwie „uszlachetniającej” w celu uzyskania odpowiedniego tła fakturowanego. „Smaczkiem” napisu jest to, że autor nie użył litery „ł” a tylko literę „t”. Zaskakuje (na niekorzyść stanu zachowania) duża ilość przebarwień żelazistych, zwłaszcza w miejscu połączenia krzyża z podstawą. Jedną z przyczyn może być sposób połączenia tj. niewłaściwy (?) system mocujący z niskiej klasy stali. Nawarstwienia biologiczne (glony, porosty) i inne są wynikiem naturalnych procesów starzenia. Warsztat nagrobka jest unikalny, zwłaszcza że nagrobek funkcjonuje w bardzo trudnych warunkach klimatycznych. Zakres złuszczeń warstwy „uszlachetniającej” jest i tak niewielki”.

Nagrobki osób szczególnie zasłużonych dla Druskienik
Są to: doktor Jan Pilecki – zasłużony dla uzdrowiska lekarz (nr 8), doktor Ksawery Wolfgang – społecznik, założyciel i wydawca w latach 1844-1846 pierwszego druskiennickiego periodyku „Ondyna Druskiennickich źródeł” (nr 96), Henryka Wolfgangowa - główna fundatorka kościoła w Druskienikach (nr 19), ks. dr Bolesław Wołejko – fundator kościoła w Druskienikach (Nr 83) i Stanisław Grzegorzewski – autor pierwszego „Przewodnika po Druskienikach i okolicy” wyd. w 1908 r. (nr 66).

Inskrypcje nagrobne
Odczytanie nagrobnych inskrypcji pozwoliło wskazać nagrobek z najstarszą datą zgonu – rok 1862 (nr 78), kolejna to rok 1864 (nr 96) a także z najstarszą datą urodzenia – 1791 (nr 102), dalej – 1801, żył 105 lat (nr 86).
Niektóre ukazały zawód czy tytulaturę pochowanych– ksiądz (nr 33, nr 47), ksiądz- pleban i dziekan grodzieński-kapelan Druskienicki (nr 33), lekarz (nr 1, nr 8, nr 95, nr 96), radca stanu-kawaler orderów (nr 18), radca stanu (nr 26), rz.[ądowy] rad.[ca], st.[arszy] inżynier (nr 32), radca stanu, sędzia śledczy m. Saratowa (nr 44), radca kolegialny (nr 85), radca miasta, posłanka na sejmik grodzieński (nr 64), żona tytularnego sowietnika (nr 69), nadleśny (nr 64), student Politechniki Warszawskiej (nr 87), strzelec 2 kompanii 23 baonu KOP, księżna (nr 21), książę (nr 31), hrabia (nr 25). 

Interesujące są wskazania odległego wobec Druskienik miejsca urodzenia: Inflanty Polskie (nr 39) czy śmierci: Paryż (Nr 21), Odesa (nr 47) osoby pochowanej. Liczne są skromne nagrobki dzieci zmarłych w wieku kilku lat.

Inskrypcje nagrobne wskazują też rodzaj odejścia ze świata – w czasie wojny: „zmarł tragicznie (nr 51), „zginął tragicznie” (nr 83) czy „poległ za ojczyznę” (nr 51); dramatyczne okoliczności końca życia zdarzały się i w latach pokoju (w międzywojniu): „zmarł śmiercią tragiczną” (utonięcie? – nr 87) czy „zginął śmiercią tragiczną” zapewne podczas pełnienia służby wojskowej (nr 101).
Pojawiły się również poetyckie inskrypcje komemoratywne - epitafia (nr 8, nr 30, nr 81).

Zwraca tu uwagę poprawna gramatycznie i ortograficznie polszczyzna zapisów - raz jedynie napotkany zapis ortograficzny zapisu fonetycznego np. „pamątka ot”...zamiast „pamiątka od” (nr 53) a także występowanie na starszym nagrobku, jak w XIX stuleciu bywało, łacińskiej nazwy miesiąca – „august” zamiast sierpnia (nr 86). Dostrzeżone też odstępstwo od prawidłowości językowej w dedykacji „PO JCH DUSZY POMNIK” (nr 54) czy błędy występują w zapisie nazwy miasta – „DRUZGIENIKI” (nr 22) oraz Druskienniki (nr 31). Pojawił się też brak konsekwencji w zapisie nazwiska: Rejcherd (nr 55) i Rejchert (nr 56, nr 57).

Zauważono również lituanizowanie zapisu imion: np. Konstancija (nr 52), Marija (nr 76). Także w jednym polu grobowym napotykamy nazwiska polskie i litewskie - nagrobkom z polskimi inskrypcjami towarzyszy nowszy kamienna płyta pionowa z upamiętnieniem tych samych osób w języku litewskim (nr 37 i nr 38).

Interesujący jest przegląd nazwisk występujących w polskim zapisie na niezinwentaryzowanych nagrobkach na tym cmentarzu, także na tych nowszych i najnowszych, więc przykładowo: Bartoszewicz, Bielewicz, Bogoński, Cywiński, Juszkiewicz, Kamiński, Laskowski, Łukaszewicz, Markowski, Rutkowski, Sienkiewicz, Stankiewicz, Surowiec (liczne nagrobli), Szydłowski,  Ufnalewski, Zabielski; niektóre wskazują na litewskie pochodzenie – Butowt, Marcinanis czy Wazgird. 

Równie interesujące są występujące na nagrobkach litewskich przykłady lituanizacji imion: Jonas (Jan), Romas (Roman), Stanislavas (Stanisław), Tadeuš (Tadeusz), Vladas (Władysław) oraz nazwisk: Čepskis (Czepski), Gželevskis (Grzelewski), Staśinskas (Stasiński), Suraučius (Surowiec), Šatkauskas (Szatkowski), Vaitukevič (Wojtukiewicz), Žarnauskas (Żarnowski).

Uwagi końcowe
Cmentarz rzymskokatolicki w Druskienikach, ważny znak kulturowy na historycznej mapie uzdrowiska, jest świadectwem istnienia tam dominującego przez dziesięciolecia żywiołu polskiego i dokonań jego przedstawicieli w rozwoju kurortu.

Polskie nagrobki, zwłaszcza przedstawiające wartość historyczną i kulturową ze względu na pochowane osoby oraz artystyczną jako obiekt maestrii sepulkralnej  winny zostać otoczone opieką prowadzącą do ich oczyszczenia z nawarstwień biologicznych, uzupełnienia ubytków materiału i naprawy ewentualnych uszkodzeń. Także żeliwne i żelazne krzyże oraz ogrodzenia pól grobowych należałoby oczyścić z rdzy i zabezpieczyć pokryciem antykorozyjnym. Bieżąca troska o te nagrobki sprowadza się do odchwaszczenia niektórych pól grobowych czy usunięcia  z nich samosiejek krzewów lub drzew.
Także naprawy wymagają połacie dachu zabytkowej cmentarnej kaplicy – wpierw usunięcia grubej warstwy igliwia i mchu a następnie ujednolicenia materiału poszycia, być może nawet jego całkowitej wymiany. Należy też wstawić kilka wybitych szyb w oknach. Także wnętrze wymaga uporządkowania i odmalowania ścian oraz drewnianego sufitu. 

Istotne jest też ustawienie przy wejściu na cmentarz, nie tylko z powodu pochowanych tam wielu Polaków ale też i licznie odwiedzających go polskich turystów, niewielkiej tablicy ze zwięzłą informacją w języku polskim odnośnie jego historii i pochowanych tam najbardziej zasłużonych dla Druskienik osób – lekarzy Ksawerego Wolfganga i Jana Pileckiego, żony tego pierwszego – Henryki Wolfgangowej, głównej fundatorki tamtejszego kościoła oraz Stanisława Grzegorzewskiego (tabliczka z historią cmentarza w językach litewskim i angielskim już tam istnieje – w polskim wyraźnie jej brakuje).

Ta obszerna nekropolia, będąca ważną dla polskiego dziedzictwa kulturowego przestrzenią, winna zostać poddana dokładniejszym badaniom tak archiwalnym jak i w terenie, także wszystkie pozostałe polskojęzyczne nagrobki należałoby objąć inwentaryzacją.