Na cmentarzu Southern Cemetery (Cmentarz Południowy) w Manchesterze, w dzielnicy Chorlton-cum-Hardy, znajdziemy kilka polskich śladów. Bez wątpienia stanowią one świadectwo obecności Polaków w Wielkiej Brytanii, choć nie tylko. Niektóre miejsca pamięci przypominają również wkład polskich żołnierzy w walki na drugowojennych frontach. 

Założony w 1879 roku cmentarz, jest największym cmentarzem komunalnym w Wielkiej Brytanii i drugim co do wielkości w Europie. W jego południowej części znajduje się specjalny fragment poświęcony żołnierzom Polskiego Lotnictwa i Polskiej Armii. Na pomniku z kamienia widnieją napisy: “POLEGLI ZA BOGA HONOR I OJCZYZNĘ/ 1939-1945/ POLISH ARMY/ POLISH AIR FORCE”. W miejscu tym pochowano lub upamiętniono łącznie siedemnastu polskich żołnierzy służących w czasie wojny na rzecz aliantów. Wymieniono ich nazwiska oraz podano datę śmierci. 

Nieopodal pomnika Polskich Lotników znajduje się grób “Ostatniego Tatarskiego Ułana”, Stefana Mustafy Abramowicza. Był on polskim Tatarem, ułanem 13. Pułku Ułanów Wileńskich, uczestnikiem kampanii z 1939 roku i bitwy o Monte Cassino w szeregach 2. Korpusu Polskiego. Po wojnie osiadł w Manchesterze, gdzie zmarł w 2018 roku.

Oprócz wojskowego fragmentu, na terenie cmentarza widoczne są groby Polaków i osób polskiego pochodzenia. Część z nich pochowano tu jeszcze przed 1939 rokiem. Innych w późniejszych latach. W przewodniku polskiej społeczności w Manchesterze podkreśla się, że: “spacerując po Southern Cemetery natrafić można na groby z polskimi nazwiskami”. To dowód to na trwałą obecność Polonii w regionie.

Wzdłuż drogi Princess Parkway, otoczonej grobami Polakówu, stawiono w 1990 roku pomnik poległych w zbrodni katyńskiej. Projektantem pomnika jest oficer okrętu “ORP Błyskawica”, Ś.P. Tadeusz Lesisz. Miejsce to ma przypominać o zbrodni, jakiej na polskiej elicie dopuścił się radziecki okupant.

Szukając polskich śladów na Southern Cemetery warto też wspomnieć postać Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej, polskiej artystki, pochowanej na w tym miejscu. Poetka i dramatopisarka trafiła do Manchesteru w czasie II wojny światowej. W 1945 roku przeszła operację w tamtejszym Christie Institute. Niestety, w szpitalu tym zmarła, 9 lipca 1945 roku. 

Cmentarz Południowy w Manchesterze to specyficzna “mapa polskości”. Groby i pomniki stały się miejscem pamięci dla polskiej społeczności w Wielkiej Brytanii, ale także świadectwem udziału obywateli polskich w światowych wydarzeniach oraz w brytyjskiej historii.