Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarczyk, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Fotografia przedstawiająca Cmentarz Bajkowa

Brama części katolickiej cmentarza Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Brama prowadząca do części katolickiej cmentarza Bajkowa w Kijowie, fot. Bartłomiej Gutowski
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarczyk, 2021
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Cmentarz Bajkowa w Kijowie, fot. Norbert Piwowarcyk, 2921
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytuty Polonika

Prześlij dodatkowe informacje

Identyfikator: CM-000001-P

Cmentarz Bajkowa

Kijów | Ukraina | obwód kijowski
ukr. Київ

Zobacz mapę

Udostępnij

Identyfikator: CM-000001-P

Cmentarz Bajkowa

Kijów | Ukraina | obwód kijowski
ukr. Київ

Cmentarz Bajkowa jest jedną z 29 kijowskich nekropolii. Założony został wzdłuż rzeki Łybedź, od której obecnie oddzielony jest linią kolejową. Położony jest na wschodnim zboczu Góry Bajkowa. Obecnie znajduje się w przestrzeni zurbanizowanej, o niskiej, jednorodzinnej zabudowie od południa i zachodu. Od północy graniczy z kompleksem medycznym oraz budownictwem biurowym. Cmentarz podzielony jest na dwie części (stary cmentarz i nowy cmentarz), które przedzielone są ulicą Bajkowa (po 1917 nazwa ulicy zmieniona została na Szmidta, do pierwotnej wrócono między 1941 a 1943, za czasów niemieckich). Po obydwu stronach drogi znajdują się polskie (katolickie) kwatery, na których łącznie znajduje się około 650 nagrobków z napisami w języku polskim. Na nowym cmentarzu umiejscowiony jest również sąsiadujący z polską kwaterą kompleks kilkudziesięciu kaplic (50°25'03.2"N 30°30'29.2"E). W głębi cmentarza znajduje się kwatera, w której pochowani zostali polscy legioniści z 1920 roku (kwatera 47a, 50°25'01.0"N 30°30'00.7"E). Pojedyncze polskie groby znajdują się również w innych częściach cmentarza. Obecnie nagrobki współczesne są przemieszane z historycznymi, co powoduje zacierani się pierwotnego podziału na części luterańską, polską i prawosławną (na cmentarzu znajdują się również pochówki innych grób narodowych i etnicznych, jednak nie tworzą większych odrębnych stref), chociaż ogólny ich układ nadal pozostaje czytelny. Założenie nekropolii jest nieregularne, z częściowo czytelnym historycznym układem alej i wyznaczoną główną, reprezentacyjną w nowej części cmentarza, biegnącą od bramy. Jedynie w niektórych regionach cmentarza pojawia się układ regularny lub zbliżony do regularnego (np. w okolicy alei reprezentacyjnej, w części niemiecki nowego cmentarza). Po stronie zachodniej (na nowym cmentarzu) znajduje się krematorium i kolumbarium. Cmentarz jest silnie porośnięty zarówno starodrzewem, jak i późniejszymi samosiejkami. W niektórych miejscach również zarośnięty krzakami. Na cmentarzu znajdowały się drewniana kaplica prawosławna, (po wybudowaniu cerkwi została rozebrana), przypuszczalnie drewniana kaplica cmentarna w części katolickiej starego cmentarza, niezachowana. Istniała również kaplica cmentarna w części luterańskiej. Na temat kaplic polskiej i luterańskiej brak bliższych informacji. Podążając za informacjami w nekrologach stwierdzić można, że była, jednak dość sporadycznie, wykorzystywana przynajmniej do roku 1915.

Warianty nazwy:

cmentarz Nowostrojewski, cmentarz Na Bajkowej Górze, Байкове кладовище, Байковий цвинтар

Czas powstania:

1834

Powierzchnia:

ok. 17 ha

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek Teodozji Kolankowskiej

Historia:

1832–1833 – przygotowania do uruchomienia nowego cmentarza.
ok. 1834 – pierwsze pochówki na cmentarzu Nowostrojewskim (pierwotna nazwa cmentarza Bajkowa).
1841 – poświęcono drewnianą cerkiew pw. św. Dymitra z Rostowa.
1848 – w części luterańskiej wzniesiono kaplicę i niezachowany budynek przeznaczony na potrzeby pracowników cmentarza.
1876 – do cmentarza włączono tereny po drugiej stronie ulicy Bajkowa, znane jako nowy cmentarz. Wydzielono tu również części prawosławną, katolicką i luterańską.
1884–1889 – na nowym cmentarzu prawosławnym zbudowano murowany kościół Wniebowstąpienia Pańskiego w stylu neobizantyjskim według projektu Władimira Nikołajewa.
Lata 80. XIX wieku – wzniesiono mur z czerwonej cegły odgradzający cmentarz od ulicy Bajkowa.
1900 – administrujący częścią katolicką cmentarza ks. Piotr Żmigrodzki zwrócił się o dodatkowe 10 akrów ziemi, na co uzyskał zgodę w 1901 roku.
1935 – w kwaterze polskich żołnierzy poległych wiosną 1920 roku postawiono pomnik.
1971 – decyzją organu wykonawczego Rady Miejskiej Kijowa cmentarz Bajkowa został zamknięty dla nowych pochówków.
1975 – obok cmentarza zakończono budowę krematorium. Prowadzi do niego „Ściana pamięci”, wzdłuż której artyści Ada Rybaczuk (1931–2010) i Władimir Mielniczenko (ur. 1932) stworzyli betonowy mur o oryginalnej, monumentalnej kompozycji. Prace nad nim trwały blisko 13 lat, jednak w roku 1981 zostały przerwane i uznane za niezgodne z duchem socjalizmu. Mimo że licząca ok. 230 m2 płaskorzeźba była już prawie ukończona, w roku 1982 zdecydowano się na zalanie jej betonem.
2001 – cmentarz Bajkowa został uznany za wybitny zabytek historii Ukrainy.

Czynny:

Nie

Informacje dodatkowe:

Dla cmentarza wykonano spis pomników (obejmujący wszystkie nagrobki uznane za polskie, także powstałe po 1945 roku), łącznie 1342 kart).

Informacje o stanie zachowania i dotychczasowych renowacjach:

Na cmentarzu prowadzone są bieżące prace porządkowe organizowane zarówno przez polskie organizacje, jak i zarząd cmentarza.

Bibliografia i archiwalia:

Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, zasób przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
„Cmentarze polskie poza granicami kraju” , raport, oprac. B. Gutowski, Warszawa 2022 (maszynopis).
Zbigniew Hauser, „Podróże po cmentarzach Ukrainy”, t. I, „Dawna Małopolska Wschodnia. Województwo stanisławowskie", Warszawa 1998.

Data wykonania dokumentacji:

2021

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski

Opracowanie / zatwierdzenie:

Bartłomiej Gutowski

rozwiń