Przez półtora wieku od założenia miasta na Wielkiej Newie nie było stałego mostu. Przeprawiano się mostami pontonowymi i drewnianymi. Niemal sto lat trwały prace nad kolejnymi projektami, które okazywały się jednak zbyt drogie i ryzykowne ze względu na charakter rzeki: szerokiej, o znacznej głębokości, silnym nurcie i mulistym dnie, z wstecznymi prądami morskimi, niosącej wiosną wielkie kry z Ładogi, a przy tym żeglownej.

Wyzwanie podjął polski inżynier Stanisław Kierbedź. Urodzony 210 lat temu, w 1810 r., w ówczesnej guberni wileńskiej, absolwent Uniwersytetu Wileńskiego i petersburskiego Instytutu Korpusu Inżynierów Komunikacji, w 1842 r. przedstawił projekt stałego żeliwnego mostu na kamiennych podporach. Koncepcję poddano licznym ekspertyzom. Mimo powszechnej niewiary w powodzenie, car Mikołaj I zaakceptował projekt. Polakowi powierzono dyrekcję budowy. Trwała dwa razy dłużej niż zakładano – niemal osiem lat ‒ i pochłonęła ogromne środki. Kierbedź osobiście nadzorował roboty i zakup ważniejszych elementów.

Architektura mostu Błagowieszczeńskiego
Przeprawa połączyła nabrzeże Uniwersyteckie na wyspie Wasiljewskiej z nabrzeżem Angielskim, w pobliżu którego wznosił się sobór Zwiastowania NMP (Błagowieszczenia). Stąd nazwa. Most miał osiem przęseł, z których konstrukcję siedmiu stanowiły żeliwne dźwigary łukowe, a ósme ‒ belkowe ‒ mogło być podnoszone. Szeroki na 20,3 m i długi na 298,2 m był wtedy najdłuższym mostem żeliwnym na świecie.
 
Podziw budziła nie tylko konstrukcja, lecz także artystyczna oprawa mostu podkreślająca morski charakter miasta. Żeliwne balustrady z motywami trójzębu Neptuna, muszli i hippokampów (koni morskich) były dziełem petersburskiego architekta Aleksandra Briułłowa. Według projektu architekta Andrieja Stackenschneidera na moście wzniesiono kaplicę św. Mikołaja Cudotwórcy, patrona marynarzy (została zburzona w 1930 r.). Pomysłu ozdobienia mostu rzeźbami autorstwa Piotra Klodta i Nikołaja Pimienowa nie udało się zrealizować ze względów finansowych.
 
Budowa była wyjątkowym wydarzeniem w życiu stolicy carów. Petersburżanie z niedowierzaniem, ale i niekłamanym podziwem obserwowali, jak wielkie maszyny parowe wbijają pale w dno rzeki, zmagając się z wartkim nurtem. Most Błagowieszczeński został otwarty 21 listopada 1850 r. W ceremonii wzięło udział ponad 50 tysięcy osób. Po nabożeństwie w cerkwi Mikołaj I ze świtą i pułkownikiem Kierbedziem przeszli pieszo przez most na wyspę Wasiljewską. Z tej okazji wybito pamiątkowy medal, a twórcy mostu car nadał stopień generała majora.

Dzieje mostu Błagowieszczeńskiego
Most wielokrotnie zmieniał nazwę. W fazie budowy nazywany był Newskim. Po śmierci imperatora w 1855 r. przemianowano go na Nikołajewski, a w 1918 r., dla uczczenia pamięci jednego z przywódców rewolucji 1905 r., nadano imię lejtnanta Szmidta. W latach 1936–1938 znacznie zmieniono konstrukcję mostu, łuki żeliwne (z czasem przeniesione do Tweru nad Wołgą) zastąpiono elementami stalowymi. Z mostu Kierbedzia zachowały się podpory i balustrady. Dawne latarnie do dziś zdobią Pole Marsowe.

W 1952 r. na mostowym pawilonie umieszczono potężną tablicę z napisem: Most imienia porucznika Szmidta, pierwszy stały most przez Newę, wzniesiony w latach 1842–1850, według projektu rosyjskiego (sic!) inżyniera S.W. Kierbedzia. W latach 1937–1938 most został na nowo wybudowany według projektu akademika G.P. Perederyja i architekta L.A. Noskowa.
 
Kolejnej gruntownej przebudowie most poddano w latach 2005–2007. W uroczystym otwarciu 15 sierpnia 2007 r. uczestniczyła prawnuczka Kierbedzia mieszkająca we Włoszech. Wówczas to przywrócono historyczną nazwę i wmurowano nową tablicę upamiętniającą twórców mostu. Obecnie jego makietę można oglądać w petersburskim Muzeum Mostów.

Stanisław Kierbedź w Petersburgu
Most Błagowieszczeński był wybitnym osiągnięciem technicznym. Ugruntował karierę inż. Kierbedzia, który był też twórcą pierwszego stałego mostu przez Wisłę w Warszawie i kierował budową m.in. Kolei Petersbursko-Warszawskiej. Ponadto pełnił wiele ważnych funkcji ministerialnych. Pracując w służbie carskiej, uznawany za rosyjskiego inżyniera, niezmiennie czuł się Polakiem. Był protektorem rodaków, wszędzie, gdzie mógł zatrudniał polskich inżynierów, pomagał polskim studentom. Przyczynił się do budowy rzymskokatolickiego kościoła pw. św. Stanisława w Petersburgu. Dom Kierbedzia, słynący ze staropolskiej gościnności, odegrał znaczącą rolę w życiu petersburskiej Polonii.

1842‒1850

Stanisław Kierbedź (architekt)(podgląd)

Ewa Ziółkowska