Położony na Wyspie św. Ludwika w Paryżu Hôtel Lambert to nie tylko legendarny salon intelektualny, kulturalny i polityczny Wielkiej Emigracji, nierozerwalnie złączony z postacią Adama Jerzego ks. Czartoryskiego. To także arcydzieło architektury.

Twórcy Hôtelu Lambert

Hôtel Lambert został zaprojektowany przez architekta Louisa Le Vau (jednego z głównych przedstawicieli barokowego klasycyzmu epoki Ludwika XIV) i zbudowany w latach 1640‒1644, pierwotnie dla finansisty Jean-Baptiste Lamberta (zm. 1644), który posiadał wiele podobnych rezydencji.

Z hotelami w sensie współczesnym budynek nie miał nic wspólnego. Powstał jako tzw. Hôtel particulier , czyli ekskluzywna siedziba, demonstracja możliwości finansowych właściciela. W Polsce taką budowlę nazwalibyśmy miejskim pałacem.

Wnętrza zdobili sławni ówcześni projektanci i sztukatorzy Charles Le Brun, François Perrier i Eustache Le Sueur, tworząc jeden z najpiękniejszych, najbardziej innowacyjnych i spójnych ikonograficznie przykładów malarstwa dekoracyjnego we Francji połowy XVII w. Freski i sztukaterie wewnętrzne powstawały przez niemal pięć lat. Efektem były między innymi spektakularne i odważne alegorie związane z mitem Heraklesa.

Niektóre dzieła sztuki znajdujące się pierwotnie w Hôtel Lambert trafiły do kolekcji królewskiej, a następnie do Luwru, gdzie pozostają do dziś. Wyjątkowym miejscem był Cabinet de l’Amour (Gabinet Miłości), który w swojej pierwotnej konfiguracji posiadał wnękę na łóżko z baldachimem.

W latach czterdziestych XVIII w. markiza du Châtelet i jej kochanek Voltaire korzystali z Hôtel Lambert jako ze swojej paryskiej rezydencji. Markiz du Châtelet sprzedał budynek Claude'owi Dupinowi i jego żonie Louise-Marie, którzy kontynuowali tradycję salonu. Dupinowie byli krewnymi pisarki George Sand, która bywała częstym gościem w rezydencji. Jej związek z Fryderykiem Chopinem zapoczątkował polski etap w historii Hôtelu Lambert, który trwał przez ponad 130 lat.

Hôtel Lambert i jego właściciele – Czartoryscy

Adam Jerzy ks. Czartoryski, zwany „niekorowanym królem Polski”, kupił nieruchomość w 1842 r. Za transakcją mieli stać Chopin i Delacroix, którzy tak naprawdę namówili do tego żonę księcia, Annę z Sapiehów. Małżonek nie mógł odmówić. Według historyka Rafała Habielskiego, ówczesna IV dzielnica należała do najgorszych w Paryżu, więc nabywca z pewnością nie przepłacił.

Nowy właściciel był postacią wybitną na tle swojej epoki. W młodości związany z dworem carskim, orędownik reform i niepodległości Polski pod berłem Romanowów, piastował funkcję ministra spraw zagranicznych Imperium Rosyjskiego oraz był osobistym doradcą cara Aleksandra I. Podczas Kongresu Wiedeńskiego (1815) zasłynął jako jeden z architektów Królestwa Polskiego. W okresie powstania listopadowego (1830–1831) przystąpił do władz powstańczych (m.in. był prezesem Rządu Narodowego). Jako senator podpisał akt detronizacji Mikołaja I Romanowa, za co car skazał go zaocznie na karę śmierci przez ścięcie toporem. Po upadku powstania zbiegł do Francji, gdzie rozpoczął emigracyjny etap swego życia.

Hôtel Lambert – centrum polskości w Paryżu

Paryska rezydencja Hôtel Lambert stała się centrum polskości nad Sekwaną, pełniła funkcję głównego ogniska Wielkiej Emigracji oraz ambasady nieistniejącego na mapie kraju – Polski. Stąd promieniowała idea niepodległości Polski, o której niestrudzony Adam Czartoryski nie pozwalał zapomnieć władcom i społeczeństwom ówczesnego świata.

Hôtel Lambert był też placówką polskiego wywiadu zarządzaną przez zaufanego człowieka księcia, Karola Sienkiewicza, który jako osobisty sekretarz Adama Czartoryskiego nadzorował siatkę agentów i informatorów w Europie i poza nią. Hôtel Lambert przeszedł do historii nie tylko jako nieruchomość, lecz także jako obóz polityczny zabiegający o wyzwolenie Polski.

Rezydencja pozostawała jednocześnie salonem kulturalnym i klubem dyskusyjnym. Gościli tutaj: Fryderyk Chopin (skomponował słynnego poloneza z myślą o corocznych balach urządzanych w Hôtelu Lambert), Cyprian Kamil Norwid (podobno nie odmawiano mu tutaj wina), Julian Ursyn Niemcewicz, Adam Mickiewicz, Zygmunt Krasiński, Józef Bem – by wymienić tylko największych. Bywała tu także śmietanka francuska i światowa: Eugène Delacroix, Honoré de Balzac, Franz Liszt. Bez cienia przesady można powiedzieć, że ten na wskroś polski dom był jednym z salonów ówczesnej Europy.

Hôtel Lambert i jego kolejni właściciele

Po śmierci księcia w 1861 r. budynek pozostawał w rękach jego spadkobierców. Na przełomie wieków Hôtel Lambert dyskretnie podzielono na kilka luksusowych apartamentów na wynajem. Stał się domem wpływowych i zamożnych osób, w tym barona de Redé, który od 1947 r. wynajmował parter budynku. De Redé spędzał tu czas ze swym kochankiem Arturo López- Willshaw’em, który formalnie był żonaty. Przyjęcia Redé i Lopez-Willshaw należały do najbardziej celebrowanych w całym Paryżu. W 1969 r. de Redé wyprawił tutaj swój najsłynniejszy Bal Oriental, którego gośćmi byli m.in.: Guy de Rothschild, Salvador Dalí, Brigitte Bardot czy Małgorzata II, królowa Danii.

W 1975 r. spadkobiercy Czartoryskich sprzedali Hôtel Lambert baronowi Guy de Rothschild, którego żona Marie-Hélène de Rothschild była bliską przyjaciółką barona de Redé. Była to wówczas jedna z najsłynniejszych transakcji na europejskim rynku nieruchomości. Suma sprzedaży wyniosła 6 mln ówczesnych dolarów. We wrześniu 2007 r. Hôtel Lambert znowu zmienił właścicieli, został sprzedany Abdullahowi bin Khalifa al-Thani, bratu emira Kataru, za rzekomą sumę 80 milionów euro.

Budynek wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO wymagał gruntownej renowacji, ponieważ elementy jego drewnianej konstrukcji spróchniały. Nowy plan dotyczący remontu i modernizacji budynku (m.in. planowano montaż wind, klimatyzacji, budowę parkingu podziemnego) wywołał kontrowersje oraz protesty historyków i konserwatorów. Jeden z zabytkoznawców stwierdził, że projekt przywołuje „estetykę willi Jamesa Bonda”. Była lokatorka Michèle Morgan, ikona francuskiego kina, sugerowała, że zamożni klienci, którzy pragną luksusowej, nowoczesnej rezydencji „szytej na miarę”, powinni rozważyć większy teren na obrzeżach Paryża a nie zabytkową lokalizację ograniczoną ze wszystkich stron przez Sekwanę. Jednak Alain-Charles Perrot, architekt odpowiedzialny za projekt, zasugerował, że obiekcje wobec przebudowy miały kontekst rasistowski.

Po kilku latach sporów zawarto ugodę między właścicielami a Ministerstwem Kultury i paryskim ratuszem i zezwolono na remont pod nadzorem Bâtiments de France – urzędu konserwatorskiego. Prace rozpoczęły się w 2010 r. Niestety, 10 lipca 2013 r. część budynku została poważnie uszkodzona przez pożar, który wybuchł na dachu podczas prac remontowych. Łazienka z uważanymi za arcydzieło freskami sufitowymi została całkowicie zniszczona podczas akcji strażaków. Mocno uszkodzone zostały także freski w Sali Herkulesa.

Krążyły pogłoski, że w latach 70. XX w. rodzina Czartoryskich złożyła rządowi PRL korzystną propozycję nabycia nieruchomości. Ofertę podobno jednak odrzucono. Nie udało się jednak odnaleźć dokumentów potwierdzających fakt, że takie rozmowy rzeczywiście miały miejsce. Szkoda, ponieważ ambasada niepodległej Rzeczpospolitej w Hôtel Lambert byłaby ziszczeniem wielkiego marzenia Adama ks. Czartoryskiego.