Praca Macieja Szańkowskiego „Okno” została wykonana podczas pleneru rzeźby w Mariborze w ramach sympozjum Forma Viva. Szańkowski zgłosił się na sympozjum Forma Viva wskazując dwie możliwe realizacje - właśnie Maribor, a jako alternatywę także Sečę (gdzie w ramach Forma Viva wykonywano prace kamieniarskie) oraz załączył szkice zarówno dla Mariboru, jak i Sečy. „Okno jest znakomitym przykładem harmonijnego połączenia dzieła sztuki z naturalnym otoczeniem. Rzeźba zatytułowana „Okno”, datowana na rok 1977, stanowi wyjątkowe połączenie elementów konstruktywistycznych z organiczną formą, wtapiając się w malowniczy krajobraz górski Mariboru.

Szańkowski, eksplorując relacje między rzeźbą a przestrzenią, umieścił kamienną strukturę w sposób, który naturalnie koresponduje z otaczającą ją naturą. „W rzeźbie tej pragnąłem ukazać pewną, zastygłą dynamikę; ruch otwartych – jakby siłą woli – masywnych ram-płaszczyzn” – wyjaśnił artysta, podkreślając swoje dążenie do uchwycenia i wyrażenia ruchu oraz dynamiki, pomimo niezmiennej, kamiennej formy dzieła.

Twórczość Macieja Szańkowskiego, ilustrowana przez projekt „Okno” w Mariborze, wyróżnia się unikalną zdolnością do łączenia sztuki z otoczeniem przyrodniczym, tworząc dzieła, które harmonijnie współistnieją z krajobrazem. „Okno”, będące efektem sympozjum Forma Viva, ukazuje zamiłowanie artysty do eksploracji i interpretacji przestrzeni w kontekście naturalnym, gdzie kamień i otaczająca go natura tworzą spójną całość.

Szańkowski, w swojej pracy nad „Oknem”, dążył do uchwycenia "zastygłej dynamiki", co może wydawać się paradoksem – dynamika kojarzy się z ruchem, zmiennością, podczas gdy zastygnięcie wiąże się ze stałością, niezmiennością. Jednak to właśnie ta z pozoru sprzeczna koncepcja staje się kluczem do zrozumienia jego artystycznych intencji. Artysta, wykorzystując masywne kamienne płaszczyzny, stworzył wrażenie otwierania się – jakby owe „ramy” były w stanie przesunąć się, zmienić konfigurację, pomimo swojej niezachwianej, monolitycznej formy.

Tym samym, Szańkowski nie tylko odnosi się do konstruktywistycznych korzeni, ale również poszerza granice tego ruchu, wprowadzając do niego elementy zaczerpnięte z natury i organiki. „Okno” staje się metaforą perspektywy, widzenia, otwarcia na otaczający świat, jednocześnie będąc integralną częścią tego świata – nie zakłóca krajobrazu, lecz wzbogaca go, tworząc punkt, w którym sztuka i natura wchodzą w bezpośredni dialog.

Lokalizacja „Okna” na przedmieściach Mariboru, w Bresternicy, nie jest przypadkowa. Wybór tego miejsca podkreśla zamiar artysty, by jego dzieło wtapiało się w kontekst naturalny, stając się częścią większej całości. W ten sposób rzeźba Szańkowskiego przekracza tradycyjne pojęcie sztuki jako obiektu izolowanego, stając się żywym elementem krajobrazu, który zaprasza do interakcji, do doświadczania sztuki w sposób bezpośredni i intymny.

Praca Szańkowskiego, reprezentowana przez „Okno”, jest wyrazem głębokiego przekonania, że sztuka ma moc tworzenia nowych kontekstów i znaczeń w otoczeniu, w którym funkcjonuje. Nie tylko wpływa na percepcję przestrzeni przez odbiorców, ale również staje się świadkiem i uczestnikiem przemian zachodzących w krajobrazie. „Okno” Szańkowskiego, będące zarówno dosłownym, jak i metaforycznym otwarciem na świat, stanowi ważny głos w dyskusji o roli i miejscu sztuki w kontekście współczesności, wskazując na jej potencjał w budowaniu mostów między człowiekiem a naturą.

W 2014 podczas prac renowacyjnych zmieniona została pierwotna kolorystyka rzeźb, która pierwotnie była pokryta warstwą farby o kolorze ochry, co nadawało jej ciepły, ziemisty odcień, wpisujący się w naturalny krajobraz. Jednakże, podczas renowacji przeprowadzonej w 2014 roku, podjęto decyzję o zmianie kolorystyki rzeźby. Przemalowano ją na śnieżnobiały kolor, który z czasem uległ zatarciu, co stanowiło znaczący zwrot w percepcji i prezentacji pracy. Biała farba, choć różni się od pierwotnej ochry, wniosła nowy wymiar do interpretacji rzeźby, podkreślając jej formę i strukturę, a także wyróżniając ją na tle naturalnego krajobrazu. Ta zmiana z jednej strony sprawia, że rzeźba staje się bardziej widoczna, przyciągając uwagę i stając się punktem orientacyjnym w przestrzeni. Z drugiej strony, może to być odebrane jako oderwanie jej od pierwotnego kontekstu, nadając bardziej abstrakcyjny charakter. Niewątpliwie jednak takie działania konserwatorskie wpisują się debatę na temat wierności pierwotnym intencjom artysty wobec potrzeby adaptacji i ewolucji pracy w zmieniającym się środowisku i kontekście kulturowym. 

Okno jest jedyną pracą Forma Viva z Mariboru, która została umieszczona poza miastem i znajduje się w Bresternicy.

Wymiary: wysokość 650 cm × długość 500 cm × szerokość 680 cm, żelazobeton, 1977, wykonawca firma Stavba

Instytut Polonika nie dysponuje prawami autorskimi do zdjęć pracy - dostępne są m.in. na stronach - https://formaviva-maribor.si/en/okno oraz http://www.mariborart.si/spomenik/-/article-display/forma-viva-maciej-szankowski

„Projekt”, 1978, t. 23, nr 2 (123) s. 74-75, 81-82.