Podarowanie terenu pod budowę kościoła może być całkiem opłacalną inwestycją. Zapewne tak właśnie było na początku lat 90. XIX w. w przypadku osady „Sobieski”. Najpierw pojawili się w okolicy przyszłego miasta niemieccy przybysze. Pierwszym był w 1863 r. Hans Johann Schrum. Założył on spore i dochodowe przedsiębiorstwo. To zapewne wokół niego zaczęła powstawać pierwsza osada nazywana West Hammond. W 1891 r. powstał tam kościół luterański. Na południowe obrzeża miejscowości od połowy lat 80. zaczęli natomiast napływać Polacy, tworząc osiedle. W tej okolicy wolne tereny zostały wykupione przez agentów nieruchomości, którzy następnie część z nich przekazali pod budowę kościoła. Zapewne liczyli, że wokół niego będzie się rozwijało miasto, co pozwoli na korzystną sprzedaż pozostałych działek. W pobliżu znajdowały się również zakłady mięsne G.H. Meat Packing Company, które przyciągały możliwościami pracy.

Po przejęciu ziemi rozpoczęła się organizacja polskiej parafii, oficjalnie utworzonej w lutym 1892 r. Miesiąc później zakończono budowę pierwszego skromnego, drewnianego kościoła. Wspólnota była wówczas naprawdę niewielka – liczyła siedem rodzin. Zaledwie kilka miesięcy po zakończeniu wznoszenia, kościół został zmieciony przez burzę. Szybko przystąpiono do jego rekonstrukcji. Pierwszą mszę świętą odprawiono w Boże Narodzenie tego samego roku. Poświęcenie nastąpiło jednak dopiero wiosną 1893 r. Wystawiona wówczas jednowieżowa budowla, nawet jeżeli ustępowała chicagowskim kościołom, to niewątpliwie nie miała już charakteru tymczasowego. Jak tylko udało się zgromadzić fundusze, obok wzniesiono szkołę i drewnianą plebanię.

Liczna polska społeczność zmniejszyła się po przeniesieniu zakładów mięsnych, które spłonęły w 1901 r. Niemniej nadal stanowiła żywioł dominujący w mieście. Parafia wymagała dalszego rozwoju. Potrzebowano polskojęzycznych nauczycieli, czego chciała również lokalna społeczność. W 1908 r. sprowadzono w tym celu nazaretanki. Dom zakonny powstał trzy lata później, a w 1914 r. wystawiono nową murowaną plebanię.

Pomimo trudności, rozwój parafii był dynamiczny. Niestety w 1918 r. doszło w kościele do zwarcia instalacji elektrycznej i spalenia budynku, którego nie dało się już użytkować. Stało się to jednak impulsem do rozpoczęcia starań o nową świątynie. Problem polegał na braku funduszy. Póki nie udało się ich zgromadzić, msze święte odprawiano na terenie szkoły. Dopiero w 1929 r. sporządzono plany, a w kolejnym przystąpiono do budowy. Pomimo panującego kryzysu ukończono ją dość szybko. Koszty wyniosły ponad 250 000 dolarów. Dzisiaj to równowartość ponad trzech i pół miliona.

W kolejnych dekadach było tylko lepiej. Jeszcze w latach 60., kiedy w Chicago rozpoczynał się proces zamykania świątyń, wybudowano nową szkołę dla ponad 700 dzieci. Ostatecznie jednak i Calumet City nie oparło się zmianom. Polacy zaczęli się wyprowadzać. W 2008 r. zaprzestano duszpasterstwa w języku polskim, zaś w 2004 r. zamknięto szkołę. Nie oznaczało to jednak upadku parafii. W miejsce Polaków pojawili się bowiem nowi mieszkańcy, stanowiący dzisiaj lokalną wspólnotę.

Kościół z dwuwieżową fasadą, transeptem, oszczędną dekoracją architektoniczną i arkadkowymi fryzami, dobrze koresponduje z charakterem wznoszonych przez Polaków świątyń. Niemniej, biorąc pod uwagę późny czas jego wystawienia, jest mocno zachowawczą realizacją.

Trudno przejść obojętnie wobec wnętrza budynku. Pierwotnie było ono, jak możemy wnosić z zachowanych fotografii, dość niespójne i mało interesujące. Wykonywała je, silnie obecna na amerykańskim rynku, Daprato Statuary Company. Wystrój ten był kompromisem między ograniczeniami finansowymi a potrzebami. Zasobna już w latach 50. XX w. parafia mogła pozwolić sobie na gruntowne jego przekształcenie. Tym razem środków nie szczędzono. Koszty wyniosły ok. 300 000. Przed rozpoczęciem prac wewnątrz, zrekonstruowano wieże.

W świątyni pojawiły się bogate, wielokolorowe marmury, alabastrowe rzeźby, nowe witraże. Większość prac wykonywano w Europie. Marmury zamówiono we Włoszech, w Pietra Santa, brązy – w warsztacie pracującym dla Watykanu, zaś cztery figury we Florencji u prof. Alessandro Ciuffarelliego. Wystrój kaplicy dusz czyśćcowych przygotowali belgijscy artyści, na witraże złożono zapotrzebowanie bezpośrednio w Monachium, kolejne elementy sprowadzono z Francji. Całość stanowiła bardzo świadomą inwestycję proboszcza Josepha Sehnke’ego. Do jej realizacji duchowny zatrudnił przedsiębiorstwo W. A. Gieysztora, jednak proces wyboru odpowiednich wykonawców wspierał również ks. dr Jerzy Langman. Jednym z najwspanialszych obiektów, jakie się wówczas pojawiły w kościele, jest kopia XIX-wiecznej, pochodzącej z terenu Hiszpanii, figury Chrystusa złożonego do grobu. Umieszczono ją w stipes ołtarza bocznego. Podobnych, artystycznych cytatów znalazło się więcej w budynku. Warto też zauważyć, że w nadprożu jednego z portali kościoła powtórzony jest ornament roślinny znany z przedstawień Tomasza O. Sosnowskiego. Zamówienia poszczególnych elementów w Europie pozwalają przypuszczać, że i te prace wówczas zostały sprowadzone. Brak jednak jakichkolwiek informacji na ten temat.

Wnętrze, bogato zdobione marmurem, należy bez wątpienia do najciekawszych, spójnych koncepcyjnie realizacji. Jej wyróżnikiem jest różnorodność kolorystyki, właściwie niespotykana w innych polskich kościołach w Chicago. Niektóre elementy składają się nawet z kilkunastu odcieni i gatunków marmuru zestawionego z alabastrem. Kontrapunktem jest dla nich bardziej stonowana kolorystyka ołtarzy. Ich formy, inspirowane sztuką neoromańską, świetnie korespondują z surowością bryły. Całości dopełniają misterne brązowe kraty i detale. Wśród wyposażenia szczególną uwagę zwracają dwa popiersia umieszczone w kruchcie: Chrystusa i Matki Bożej. Na jednym z nich znajduje się sygnatura Tomasza O. Sosnowskiego. Był to rzeźbiarz pochodzący z Wołynia, kształcony w Krzemieńcu, Warszawie, Berlinie i Rzymie. Z ostatnim miastem związał się na stałe. Tam też powstało gros jego realizacji. Niektóre z nich trafiły do Polski, jak pomnik Jadwigi i Jagiełły na krakowskich plantach, czy słynna figura Matki Bożej Jazłowieckiej.

Kalendarium

1892 - erygowanie parafii św. Andrzeja i wybudowanie pierwszego drewnianego kościoła

1892 - zniszczenie budynku

1892 - wzniesienie drugiej świątyni

1893 - konsekracja nowego kościoła

1894 - zakończenie budowy szkoły 18

1914 - wystawienie domu zakonnego dla sióstr nazaretanek

1918 - pożar kościoła

1929 - sporządzenie planu i rozpoczęcie budowy nowej świątyni

1930 - zakończenie budowy

1931 - konsekracja kościoła

1947 - renowacja wież

1955 - redekoracja kościoła

1961 - budowa nowej szkoły

2004 - zamknięcie placówki edukacyjnej

Tekst pierwotnie opublikowany w książce wydanej przez Instytut Polonika 
Katarzyna Chrudzimska-Uhera, Anna Sylwia Czyż, Jacek Gołębiowski, Bartłomiej Gutowski, Parafie i kościoły polskie w Chicago, Warszawa 2019, s. 189-196.