Portret konny przedstawiający króla Jana III Sobieskiego (1629-1696) w rynsztunku, gromiącego wojska ottomańskie podczas bitwy pod Wiedniem w 1683 r., w zbiorach Nowego Pałacu w Schleißheim należy do najcenniejszych wizerunków władców polskich w niemieckich zbiorach muzealnych.

Dla kolekcji Nowego Pałacu w Schleißheim ma on szczególne znaczenie nie tylko z uwagi na to, że obraz prawdopodobnie wyszedł spod pędzla uznanego malarza francuskiego scen historycznych, Pierre'a Denisa Martina [znanego także jako Martin Młodszy albo Martin Gobelins (1663-1742)], ale także ze względu na historię stojącą za znalezieniem się królewskiego wizerunku w kolekcji elektora bawarskiego, Maksymiliana Emanuela Wittelsbacha. Barokowy pałac, w którego zbiorach dziś znajduje się obraz, mimo że nie został ukończony zgodnie z projektem rezydencji i ostatecznie zrealizowano wyłącznie zaledwie jedno jego skrzydło, ma monumentalny charakter, a jego wnętrze odzwierciedla zainteresowania właściciela. Dowodem na to są liczne obrazy batalistyczne w kolekcji.

Podarunek królowej

Wykonany techniką olejną portret konny Jana III Sobieskiego na tle bitwy wiedeńskiej powstał w latach 90. XVII wieku. Do zbiorów trafił po śmierci polskiego władcy jako prezent dla zięcia, Maksymiliana Emanuela Wittelsbacha, od królowej Marii Kazimiery. Obraz był jednym z ośmiu płócien przesłanych wówczas mężowi Teresy Kunegundy, które miały przypominać o przyjaźni nawiązanej przez niego i Jana III Sobieskiego na polu walki pod Wiedniem.

Opis portretu

Jan III Sobieski został przedstawiony na obrazie w złoto-czerwonej karacenie (typ zbroi), ze skórą lamparcią zarzuconą na plecy, z buławą pod prawym kolanem i regimentem w prawej dłoni. Rumak, na którym siedzi, stoi na tylnych nogach, z przednimi uniesionymi w górę w nieco cyrkowej pozie. Pod kopytami konia widnieją porozrzucane atrybuty pokonanego wroga: splątana turecka chorągiew, tarcza oraz turban. Monumentalny wizerunek władcy na pierwszym planie kontrastuje z tragiczną sceną rozgrywającą się w tle, gdzie można dostrzec dramat żołnierzy, sterroryzowanych jeńców i jasyrów.

Obraz stanowi przykład wizerunku Jan III Sobieskiego jako triumfującego herosa, akcentującego jego militarne sukcesy i chwałę. W prawym górnym rogu płótna widnieje postać dmącej w trąbę Sławy, fragmentarycznie wychylającej się z chmur z tarczą sobieskich, co dodatkowo wzmacnia przesłanie glorii władcy.

Poszukiwania archetypu tego przedstawienia trwają

Niesygnowana praca ze zbiorów Nowego Pałacu w Schleißheim posiada analogie z realizacjami Jerzego Eleutera Siemiginowskiego z Muzeum Narodowego oraz Grzegorza Filipa Rugendasa z Muzeum Narodowego w Krakowie. Dotychczas nie ustalono, kto był autorem archetypu wizerunków Jana III Sobieskiego jako antycznego herosa na tle bitwy pod Wiedniem.