Przejdź do treści
Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Mościskach, fot. Klymenkoy, 2012
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Mościskach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002225-P

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Mościskach

Identyfikator: POL-002225-P

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Mościskach

Warianty nazwy:
Kościół parafialny Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Mościskach

Zarys historyczny
Początek parafii w Mościskach nie jest do końca jasny pod względem datowania. Przyjmuje się, że fara mogła tu powstać za czasów Władysława Jagiełły, a dokładniej jeszcze przed rokiem 1400. W pierwszych wiekach swojego istnienia parafia należała do dekanatu przemyskiego, ale w roku 1641 został utworzony osobny dekanat mościski, do którego włączono aż piętnaście sąsiednich miejscowości. Pierwszy drewniany kościół spłonął podczas najazdu turecko-wołoskiego w roku 1498. Kolejne, również drewniane wcielenie przetrwało do początku XVII w. Wtedy to zapadła decyzja o postawieniu obiektu murowanego, o którym tu mowa. Konsekrowany był on dwa lata przed ukończeniem budowy, którą zamknięto w roku 1606. Niestety, podczas powstania Chmielnickiego świątynia została zrabowana i zniszczona przez Kozaków. Paradoksalnie nie przetrwało do naszych czasów zbyt wiele informacji o tym, co działo się z kościołem przez kolejne stulecia. Wiadomo między innymi, że w roku 1883 poświęcono nowe organy. Gruntownego remontu dokonano w roku 1904. Wtedy to proboszcz ksiądz Alfred Białogłowski zainicjował budowę nowej plebani, odbudowę wielkiego ołtarza i konserwację takich elementów jak: ambona, organy i pozostałe ołtarze. Wykonano również kamienne ogrodzenie wokół obiektu, które otacza go do dziś. Niestety I wojna światowa przyniosła pewne zniszczenia oraz konfiskatę dzwonów w roku 1916.

Czas międzywojnia przyniósł kolejne drobne remonty, konserwacje i opiekę nad obiektem. Co ciekawe, nie ucierpiał on w czasie II wojny światowej, a co jeszcze ciekawsze po konflikcie nie został zamknięty przez Sowietów, co wcale nie było w tamtych czasach i tamtych stronach regułą. W roku 1989 do parafii dołączyło Zgromadzenie Małych Sióstr Niepokalanego Serca Maryi (honoratki). W roku 2024 kościół obchodził 420 lecie swojego istnienia. Obecnie pod terytorium parafii podlegają takie miejscowości jak: Twierdza, Zakościele, Hodynie, Czerniawa, Meleszków, Małnów, Małnowska Wola, Gostincewe, Arłamowska Wola, Sokola, Chorośnica, Słomianka, Berehowe, Wojkowice, Wierzbowce, Okno, Cucułowce-Вільхівці, Woronów, Głuszków, Horodnica, Przeodziewanie, Dubki, Daleszowo, Repużańce, Kolanki, Korzeniów, Kunisowce, Unisz, Kopaczyńce, Luka, Monastyrek, Michalcze, Biłka, Niezwiska, Olejewo-Korolejówka, Roginia, Potoszczyce, Siemakowce, Serafińce, Soroki, Słobódka, Strzelce, Probabyn, Tyszkowce, Władypol, Nowosiółka, Toporowce, Targowica, Czerniatyn, Czortowiec, Czernelica, Chmielowa, Jakubówka, Jasienów-Pilny.

Architektura
Murowany z cegły, otynkowany obiekt usytuowany jest na skraju starego miasta i otoczony murem z początków XX w. Kościół jest orientowany (czyli zwrócony w kierunku symbolicznego wschodu, w domyśle Jerozolimy) i składa się z trójnawowego i trójprzęsłowego korpusu w stylu bazylikowym oraz dwuprzęsłowego prezbiterium, które jest nieznacznie niższe od części głównej. Przy środkowym przęśle nawy południowej znajduje się prostokątna kruchta. Przy wschodnim przęśle nawy północnej umieszczono prostokątną, ale zamkniętą trójbocznie kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej. Obok niej przy prezbiterium znajduje się prostokątna zakrystia.

Nawa główna komunikuje się z bocznymi poprzez półkoliste arkady. Uwagę zwraca masywna arkada tęczowa o lekko zaostrzonym łuku. Elewacje wewnętrze zwracają uwagę brakiem artykulacji, ale posiadają dość bogatą dekorację malarską. W prezbiterium zastosowano sklepienie krzyżowo-żebrowe, a w nawie głównej sieciowe. Z kolei w nawach bocznych i zakrystii sklepienia kolebkowe z lunetami. Kruchtę przykryto sklepieniem krzyżowym, a kaplicę Matki Boskiej wielopolowym ze wspornikami ozdobionymi motywami roślinnymi. W pozostałych wnętrzach zdecydowano się na stropy.

Chór muzyczny murowany, wsparty na dwóch kwadratowych filarach i dwóch wtopionych w ścianę półfilarach. Dostęp do chóru możliwy jest przez murowaną klatkę schodową umieszczoną w północno-zachodnim narożniku kościoła pod którą znajduje się niewielki składzik.

Jak pisze Marek Walczak w swoim opracowaniu na temat obiektu, fasada kościoła odzwierciedla układ przestrzenny korpusu, czyli jest trójpolowa. Do tego jednokondygnacyjna, z trójkątnym szczytem, oddzielonym wydatnym gzymsem, który przedłużony jest przez całą część głównego korpusu, aż do prezbiterium. Najbardziej istotnym elementem ozdobnym fasady są sterczyny wędrujące w kierunku szczytu i otwierające część nawową. Gdy nawa się kończy, mamy do czynienia z dokładnie takim samym zabiegiem architektonicznym, który spina główną część swoistą klamrą. Natomiast artykulacja nawy i prezbiterium jest poprowadzona tak samo. Elewacje obu tych części opięto przyporami, które ustawiono na granicy przęseł.

Wszystkie okna w kościele są prostokątne, zamknięte lekko zaostrzonym łukiem i obustronnie rozglifione.

Nawa główna, prezbiterium oraz kruchta zostały nakryte dachami dwuspadowymi. Nad nawami bocznymi i zakrystią zastosowano dachy pulpitowe. Nad kaplicą Matki Boskiej Częstochowskiej, podobnie jak nad absydą umieszczono dach wielospadowy. Wszystkie dachy pokryte zostały blachą. Wieżyczka na sygnaturkę jest murowana.

Do najważniejszych elementów związanych z wyposażeniem i otoczeniem kościoła należą m.in.:

  • Ołtarz główny neogotycki, datowany prawdopodobnie na początek XX w.;
  • Bogato zdobiony, wypełniony motywami oraz postaciami biblijnymi neogotycki ołtarz z XIX w. Wśród rzeźb m.in. „Święty Jan Chrzciciel”, „Zachariasz i Święta Elżbieta”, „Chrystus i anioły”, „Święty Piotr i Święty Paweł”;
  • Ołtarz Najświętszego Serca Jezusa w stylu neogotyckim (datowany na początek XX w.);
  • Ołtarz Matki Boskiej przy łuku tęczowym;
  • Neogotycki ołtarz Św. Antoniego (datowany na początek XX w.);
  • Ołtarz Św. Trójcy;
  • Ołtarz Matki Boskiej (neogotycki, datowany na początek XX w.);
  • Neogotycka ambona z początków XX w.;
  • Dzwonnica znajdująca się w południowo-wschodniej części terenu przykościelnego, a w niej trzy dzwony, z których dwa pochodzą z lat 30. XX w., ale jeden (o wadze 202 kg) datowany jest na rok 1550.
Czas powstania:
konsekracja murowanego obiektu 1606
Bibliografia i archiwalia:
  • Marek Walczak, „Kościół parafialny pw. Św. Jana Chrzciciela w Mościskach”, w: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej”, cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego”, Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1999, ISBN 83-85739-66-1, t. 7, s. 165-192.
Bibliografia uzupełniająca:
Publikacja:
10.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
11.10.2024
Opracowanie:
Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz