Wiedeń to jedno z tych miast europejskich, które łączy z Polską wiele różnych historycznych wydarzeń i osobistości. W XVII w. na wzgórzu Kahlenberg był erem kamedułów, który swoje powstanie zawdzięczał inicjatywie i finansom polskiego marszałka koronnego Mikołaja Wolskiego.

Polskie ślady na wzgórzu Kahlenberg w Wiedniu związane są z marszałkiem nadwornym koronnym Zygmunta III Mikołajem Wolskim. Był on fundatorem pierwszego klasztoru kamedulskiego w Polsce w 1605 r. na Bielanach, dziś w granicach Krakowa. To jedno z najznamienitszych polskich założeń klasztornych epoki baroku. Regularnie rozmieszczone domki – bo tak wygląda klasztor kamedulski, gdzie każdy zakonnik mieszka we własnym domku i musi dbać o swój ogródek – zostały ulokowane na wzgórzu, nad wszystkim jednak góruje monumentalna bryła trójwieżowego kościoła.

Pustelnia kamedułów na wzgórzu Kahlenberg
Założenie kamedulskie na Kahlenbergu swoje powstanie zawdzięcza inicjatywie marszałka koronnego Mikołaja Wolskiego oraz jego wsparciu finansowemu. Wolski, bardzo oddany kamedułom, był przyjacielem Habsburgów. Prawie 10 lat spędził na praskim dworze Rudolfa II jako jego podczaszy. To Wolski nakłonił następcę Rudolfa II, cesarza Ferdynanda II do ufundowania w 1627 r. pustelni na wzgórzu Kahlenberg, dziś w Wiedniu.

Zrobił to, aby polscy kameduli podążający – zgodnie z zakonnymi regułami – raz na cztery lata na kongregację generalną do Monte Corona, nieopodal Perugii, mogli po dłuższej podróży zatrzymać się na odpoczynek w rodzimym klasztorze.

Bielany i Rytwiany wzorem dla eremu na Kahlenbergu
Mikołaj Wolski, aby zachęcić cesarza Ferdynanda II do fundacji, przesłał mu malarskie widoki eremów kamedulskich wykonane przez przeora kamedułów w Rytwianach (nieopodal Sandomierza), o. Wenantego de Subiaco. Nadto sam wspomógł cesarską fundację ze swojej szkatuły. Stąd w opublikowanych w 1670 r. regułach zakonnych Wiedeń jest wymieniony razem z Polską. Erem na Kahlenbergu należał wówczas do grupy polskich klasztorów!

Założenie to było niewątpliwie zrealizowane pod wpływem przestrzennego rozplanowania krakowskich Bielan i Rytwian. Wszak komisarzem tamtejszych robót budowlanych był o. Silvano Boselli, pierwszy przeor eremu w Rytwianach.

Wzgórze Kahlenberg i odsiecz wiedeńska
Kahlenberg i ówczesny erem kamedułów przez wiele lat były powiązane z polską prowincją tego zakonu. Nie jest zatem przypadkiem, że w tamtejszym kościele król Jan III Sobieski celebrował mszę przed zwycięską batalią wiedeńską nad armią turecką 12 września 1683 r. Wojsko polskie, przygotowując się do ataku, rozlokowało się na stokach wzgórz porośniętych Lasem Wiedeńskim, otaczających od północnego zachodu ówczesne miasto. Tego dnia, o czwartej rano król uczestniczył w mszy świętej, celebrowanej na ruinach kościoła św. Józefa, zniszczonego przez Turków. Co było później, powszechnie wiadomo.

Polskie ślady na Kahlenbergu
Późniejsze czasy nie były łaskawe dla tamtejszych zakonników. Klasztor został skasowany reformą józefińską w 1782 r. Kościół popadł w ruinę, a zabudowania eremu z czasem rozebrano. Zostało tylko kilka domków zakonników, lecz prawie wszystkie przekształcone. W 1906 r. kościółek został przejęty przez polskich księży zmartwychwstańców. Jego odbudowa trwała do 1912 r., a obecna forma różni się od pierwotnego wyglądu.

W 1930 r. znakomity twórca malarstwa religijnego Jan Henryk Rosen namalował w jednej z bocznych kaplic, pw. Aniołów Stróżów, cykl obrazów poświęconych wiktorii wiedeńskiej. Prezentują one postaci związane z tym wydarzeniem, między innymi papieża Innocentego XI, króla Jana III, księcia Karola Lotaryńskiego, a także świętych patronów: św. Józefa (patron kościoła), św. Leopolda (patron Austrii), św. Kapistrana (patron krucjat). Malowidła zachwycają perfekcyjnym połączeniem rysunku z wysmakowanym kolorytem i bijącym z nich dostojeństwem.

Kaplica Jana III Sobieskiego na Kalenbergu
Odwiedzając Wiedeń i mały kościółek na wzgórzu Kahlenberg, z którego rozciąga się piękny widok na stolicę Austrii, warto pamiętać nie tylko o królu Janie III Sobieskim i jego zwycięstwie, lecz także o tej niewidocznej już materialnej części historii związanej z polskimi kamedułami z podkrakowskich Bielan.