Sądownictwo Rzeczypospolitej kształtowało się przez wiele lat. Sądy najwyższych instancji umieszczano z reguły w reprezentacyjnych gmachach historycznych. Natomiast dla pozostałych sądów wybudowano co najmniej kilkanaście nowych siedzib. Do najbardziej reprezentacyjnych gmachów II Rzeczypospolitej zalicza się budynek dawnego Sądu Okręgowego w Pińsku.

Sądownictwo międzywojenne Rzeczypospolitej
Struktura sądownictwa w II Rzeczypospolitej ukształtowała się ostatecznie dopiero w 1929 r., kiedy weszło w życie prawo o ustroju sądów powszechnych. Sądownictwo powszechne składało się z sieci sądów grodzkich, wcześniej zwanych sądami pokoju lub powiatowymi (I instancja w drobnych sprawach cywilnych i karnych), 51 sądów okręgowych (I instancja w ważniejszych sprawach karnych i cywilnych oraz II instancja od orzeczeń sądów grodzkich), ośmiu apelacyjnych (II instancja od orzeczeń sądów okręgowych i I instancja w sprawach szczególnych, określonych przez ustawy, np. w sprawach o szpiegostwo) oraz Sądu Najwyższego, który rozpatrywał odwołania od orzeczeń sądów II instancji (kasacje).

Sądy najwyższych instancji umieszczano z reguły w reprezentacyjnych gmachach historycznych. Dla sądów okręgowych i grodzkich wybudowano natomiast co najmniej kilkanaście nowych siedzib. Należą one, szczególnie sądy okręgowe, do najbardziej reprezentacyjnych gmachów II Rzeczypospolitej. Jednym z nich był Sąd Okręgowy w Pińsku.

Kazimierz Tołłoczko ‒ architekt sądu pińskiego
Projekt architektoniczny sądu pińskiego wykonał Kazimierz Tołłoczko (1886–1960), znany architekt warszawski, absolwent Politechniki Lwowskiej. W latach międzywojennych pełnił funkcję naczelnika jednego z wydziałów w Ministerstwie Robót Publicznych, do 1930 r. wykładał na Politechnice Warszawskiej, a także prowadził prywatną praktykę.

Był autorem wielu realizacji warszawskich, m.in. budynków dla podoficerów przy ulicy Ułańskiej i oficerów przy ulicach Czerniakowskiej i Inżynierskiej, domów profesorskich przy ulicy Brzozowej, tzw. osiedla dziennikarskiego na Żoliborzu i Kolonii Akademickiej przy placu Narutowicza. Ponadto zaprojektował Sąd Okręgowy w Białymstoku i Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki w Łucku, a także typowe domy mieszkalne Funduszu Kwaterunku Wojskowego zrealizowane w Skierniewicach, Lidzie, Brześciu nad Bugiem, Grajewie, Suwałkach, Toruniu, Bydgoszczy i Jarosławiu.

W projektowaniu dużych gmachów użyteczności publicznej Tołłoczko był zwolennikiem łączenia cech monumentalnych z daleko idącą modernizacją, sięgającą nawet wzorów funkcjonalistycznych. Połączenie to jest wyraźnie widoczne w gmachu sądowym w Białymstoku (1929–1932), o symetrycznie, konwencjonalnie ukształtowanej fasadzie ze środkowym ryzalitem. Ryzalit to nowoczesny odpowiednik klasycznego portyku kolumnowego: został regularnie rozczłonkowany wąskimi płycinami w rodzaju lizen, natomiast partie boczne rozwiązano już na wzór corbusierowski, grupując otwory okienne w układach horyzontalnych. Skrajne osie zaakcentowano zaś pełnym murem z płycinami dekorowanymi płaskorzeźbą o tematyce antycznej (tablice z rzymską sentencją, ujęte rózgami liktorskimi).

Architektura gmachu sądu pińskiego
Koncepcja architektoniczna Sądu Okręgowego w Pińsku przeszła pewną ewolucję. Pierwszy projekt, wykonany w 1926 r., przewidywał bryłę założoną na rzucie litery E. Fasada miała nieco monotonny wyraz, była ożywiona jedynie poziomo boniowanym parterem i diamentowymi boniami w partii centralnej i narożnikach. Ta surowa, monumentalna propozycja z nieznanych przyczyn nie doczekała się realizacji.

Dwa lata później Tołłoczko wykonał kolejny projekt, pod względem formalnym pokrewny koncepcji białostockiej. Niezwykle wydłużona fasada miała się składać z kilku części. Lewa część, ograniczona po obu stronach pionami klatek schodowych, została opięta oknami w układach horyzontalnych. Prawą część rozwiązano podobnie do ryzalitu sądu białostockiego – opięto ją wąskimi płycinami, w osi umieszczając wejście, a nad nim antyczną płaskorzeźbę o rzymskiej symbolice sądowej (rózgi liktorskie).

Wersję realizacyjną, wykonaną około 1930 r., architekt zaprojektował jeszcze inaczej. Powrócił do koncepcji środkowego ryzalitu, tym razem opinając jego partię centralną wielkoporządkowymi kolumnami jońskimi, skrajne osie natomiast wyodrębnił poprzez lekkie wysunięcie i rezygnację z podziału pionowego. Boczne części fasady artykułował płaskimi lizenami. Całość, osadzona na cokole i zwieńczona belkowaniem z attyką, ma genezę klasycystyczną, ale o znacznym stopniu zmodernizowania. Świadczą o tym płaskie, rysunkowe wręcz podziały, brak jakiejkolwiek oprawy otworów okiennych, a nawet forma kolumn – są to raczej proste słupy, wyposażone w kapitele jońskie.

Obecnie budynek pełni funkcję siedziby Pińskiego Kolegium Przemysłowo-Pedagogicznego.