Cmentarz w Hranitne (d. Baranów), fot. Kamila Csernak, 2006
Licencja: CC BY-SA 4.0, Modyfikowane: tak
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Hranitne (d. Baranów)
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: CM-000004-P/1062

Cmentarz w Hranitne (d. Baranów)

Hranitne | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Hranitne (Гранітне); do roku 1964: Baranów
Identyfikator: CM-000004-P/1062

Cmentarz w Hranitne (d. Baranów)

Hranitne | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Hranitne (Гранітне); do roku 1964: Baranów
Cmentarz o nieregularnym planie położony jest w północnej części Baranowa, na wysokim wzgórzu tuż za cerkwią. U wejścia na czynną wciąż nekropolię znajduje się grobowiec Starzyńskich, a za nim 2 polskie nagrobki. Grobowiec dawnych właścicieli Baranowa wyróżnia się na tle pomników występujących na miejscowym cmentarzu monumentalnością oraz formą. Poprzez wykorzystanie usytuowanego na bardzo wysokim cokole klęczącego anioła gaszącego pochodnię odwołano się do starej tradycji symbolicznego obrazowania gasnącego życia. Figura ta z całą pewnością została zamówiona w większym ośrodku artystycznym, pośród których nie można wykluczyć warsztatów kamieniarskich czynnych we Lwowie. Forma anioła zbliża się bowiem do figur anielskich wykorzystywanych w nagrobkach autorstwa Abla Marii Periera (1822‒1881), które przejęły kolejne generacje kamieniarzy lwowskich, w tym jego syn Henryk Karol z powodzeniem prowadzący duży warsztat. Bliźniaczą kompozycję, ale w nieco mniejszej skali (wys. 230) oraz gorszego dłuta odnajdziemy natomiast na cmentarzu Tunickim w Krzemieńcu. Oznacza ona grób Marii Bondini (1798‒1871) oraz Emilii Jakubskiej (1834‒1864)7. O ile realizację krzemieniecką możemy wiązać z tamtejszymi warsztatami, o tyle figura anioła z Baranowa zdecydowanie została wykonana w większym ośrodku artystycznym. Obie rzeźby mają jednak wspólne źródło ikonograficzne.

Czas powstania:

ok. 1850

Powierzchnia:

ok. 0,5 ha (całość założenia)

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek rodziny Wiechowskich

Historia:

Wieś (od 1964 r. Гранітне) położona na urodzajnym obszarze nad rzeką Złota Lipa, oddalona od miasteczka Uście Zielone o 9 km, nad rzeką Złota Lipa. Ze skorowidzów z 1868 r. i 1872 r. oraz „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego” z 1880 r. wynika, że Baranów należał do Jana Starzyńskiego h. Doliwa. Według spisów z 1897 r. i 1909 r. oraz „Księgi Adresowej” z 1928 r. właścicielem wsi i majątku o powierzchni 220 ha był Julian Starzyński. O dziejach miejscowości wiadomo niewiele. W źródłach zaznaczyły się dramatyczne losy Baranowa oraz innych wsi i miast Podola podczas agresji wojsk tatarskich w XVII w. Tatarzy nie oszczędzili miejscowości w czasie najazdu pod dowództwem syna Kantymira w 1624 r., która co prawda zakończyła się klęską ordyńców pod Szmańkowcami, to jednak najeźdźcy dokonali ogromnych spustoszeń w ziemi halickiej. Zrujnowali m.in. dobytek chłopski w prywatnych wsiach, także w Baranowie. Miejscowość długo nie posiadała parafii. Rzymskokatolicka nie powstała nigdy, greckokatolicka dopiero w pierwszej ćwierci XX w.4, przy czym cerkiew św. Dymitra powstała w roku 1855. Wcześniej grekokatolicy należeli do parafii w Krasiejowie, katolicy związani byli z kościołem w Uściu Zielonym. Według „Słownika geograficznego” z 1880 r. Baranów zamieszkiwało 86 osób wyznania rzymskokatolickiego, 457 greckokatolickiego i 8 wyznania mojżeszowego. Według spisu ludności z 1921 r. we wsi żyło 81 katolików, 589 grekokatolików i 21 Żydów. W tym czasie zameldowanych było 225 Polaków i 466 Rusinów. W 1928 r. przynależność do wyznania rzymskokatolickiego deklarowało 88 osób. W Baranowie zachował się budynek drewnianej cerkwi greckokatolickiej. Zrujnowany jest natomiast skromny parterowy dworek i zabudowania folwarczne po Starzyńskich.

Czynny:

Nie

Bibliografia i archiwalia:

  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat buczacki, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
  • „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017.
  • „Cmentarze dawnego powiatu zaleszczyckiego, Kaplice, grobowce i nagrobki z inskrypcjami zapisanymi w alfabecie łacińskim (1790–1945)”, red. Anna Sylwia Czyż Bartłomiej Gutowski, Warszawa 2015.

Data wykonania dokumentacji:

2006

Publikacja:

31.01.2022

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski

Opracowanie / zatwierdzenie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Cmentarz w Hranitne (d. Baranów)
Cmentarz w Hranitne (d. Baranów), fot. Kamila Csernak, 2006

Lista obiektów na cmentarzu

2
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
  • Cmentarz w Hranitne (d. Baranów)
    Dokumentacja cmentarzy dawnego powiatu buczackiego Zobacz