Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. Bartłomiej Gutowski, 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. Bartłomiej Gutowski, 2007
Licencja: CC BY-SA 4.0
Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: CM-000042-P/1462

Cmentarz w Monasterzyskach

Monasterzyska | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Monastyrysʹka (Монастириська)
Identyfikator: CM-000042-P/1462

Cmentarz w Monasterzyskach

Monasterzyska | Ukraina | obwód tarnopolski | rejon czortkowski
ukr. Monastyrysʹka (Монастириська)
Cmentarz katolicki w Monasterzyskach leży w północnej części miasta przy drodze prowadzącej do Podhajec. Ta rozległa nekropolia jest wciąż czynna i dość dobrze utrzymana. Układ przestrzenny założenia został zatarty. Zachowały się jedynie dwie alejki: pierwsza prowadząca od bramy wejściowej do kaplicy i druga biegnąca wzdłuż muru. Najstarsza część cmentarza pochodzi z początku XIX w. i rozciąga się w pobliżu kaplicy, którą wznieśli Młodeccy . Drugą wyraźną część stanowi cmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej, gdzie znajdowała się zbiorowa mogiła z krzyżem upamiętniająca powstańców z 1863 r. Można tu też odnaleźć kwaterę kilkudziesięciu żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej. Składają się na nią proste krzyże z metalowymi tabliczkami o ściętych krawędziach. Niestety inskrypcje na tabliczkach nie są czytelne. Nowszą część cmentarza założono od strony Kowalówki . Wszystkie krzyże drewniane znajdujące się w tej części zostały zniszczone podczas II wojny światowej . Na cmentarzu znajduje się duża ilość destruktów. W starszych częściach cmentarza zniszczone nagrobki zastąpiono nowymi pochówkami ukraińskimi. Podczas inwentaryzacji odnaleziono w sumie 207 nagrobków z inskrypcją opartą na alfabecie łacińskim, 5 grobowców i 2 kapliczki. Najstarszy pochówek pochodzi z 1816 r. i upamiętnia Fransa Boworta Strallenbau. Jest to nagrobek w formie krzyża z inskrypcją rytą w języku niemieckim. Nagrobek Benedykta Breyera z 1833 r. charakteryzuje podobna forma, niskiego krzyża prostego. Jedyny odnaleziony pochówek duchownego to nagrobek ks. Jana Kolbaya (1804-1873), wyświęconego w 1828 r., który od 1863 r. był proboszczem w parafii w Monasterzyskach. Na cmentarzu znajduje się także prosta płyta nagrobna Franciszka Bieniasz (1861-1935) dyrektora dóbr. Pochowano tu również Tomasza Gadochę (1872-1904) wachmistrza 1. pułku ułanów, a także porucznika Wojska Polskiego, Eugeniusza Mariana Woronę (1890-1920), który zmarł prawdopodobnie podczas wojny polsko-bolszewickiej. Wysokiej klasy nagrobek w formie obelisku, wystawiono dla Juliana Motrycza (1836-1905) aptekarza i powstańca z 1863 r. Niedaleko znajduje się nagrobek Władysława Żarskiego (1803-1899), również aptekarza i mieszkańca Lwowa, oraz Zofii Szezuskiej z d. Hermanowskiej (1814-1889), właścicielki dóbr ziemskich. Z miejscową fabryką tytoniu związani byli Wawrzyniec Żankowski (1818-1881), dyrektor fabryki i Edward Fryderyk Hausner (1856-1907), pełniący w niej funkcję adiunkta. Spoczęli tu także Stanisław Waguła (1887-1928), oficjał sądowy, Wojciech Lechowski (1805-1884), kancelista sądowy i Władysław Klapkowski (1885-1912), respicjent skarbu. Zygmuntowi Szabowskiemu (1875-1921), radcy izby skarbu we Lwowie, wystawiono nagrobek analogiczny w formie do nagrobków rodziny Schneiderów: Ignacego (1861-1933) i Józefy z d. Radłowskiej. Jest tu również skromny nagrobek woźnego sądowego Marcelego Grigiela (1896-1921). Na cmentarzu w Monasterzyskach pochowany został poczmistrz Piotr Gabrysi (1831-1882) wraz z żoną Józefą (1839-1904). Znajduje się tu również nagrobek Józefa Sękacza (1851-1903), wachmistrza żandarmerii i Jana Kuka (1868-1924), inspektora policji miejscowej i komendanta żandarmerii. Na cmentarzu pochowano także kolejnych kierowników szkół w Monasterzyskach: Leona Schmolika (1835-1895), Teodora Sucharowskiego (1836-1900) oraz Józefa Wagnera (1883-1936) inspektora szkoły. Wysokiej klasy, nie sygnowany nagrobek wzniesiono dla Marii Żarskiej z d. Nieszkorowskiej. Jest to forma kapliczki z figurą Immaculaty. Znajdują się tu również trzy wykonane z czerwonego piaskowca obeliski upamiętniające członków rodziny Schwestka: Alojzego (1810-1887), Emilię (1818-1908) i Paulinę Wegemann (1846-1909). Na uwagę zasługuje także nie sygnowany nagrobek w formie kapliczki zwieńczonej krzyżem upamiętniający Helenę Lossgott (zm. 1896). Niewiele zachowało się na cmentarzu nagrobków z większych ośrodków. Do tych nielicznych zachowanych należy pomnik Ferdynanda Kaufmanna (1867-1900) wykonany zapewne we Lwowie. Większość nagrobków pochodzi z miejscowych zakładów kamieniarskich. Grobowiec Wilhelma Józefa Jacyszyna (1912-1930) został wykonany w warsztacie J. Wyrozumskiego w Trembowli. Z kolei nagrobek Antoniny Fidorowiczówny z figurą klęczącego anioła pochodzi z pracowni J. Mazurka z Buczacza. Również z Buczacza sprowadzono nagrobek Ewy Marii Sokołowskiej z d. Jaworskiej (1813-1898) wykonany w warsztacie Aleksandra Mrozowskiego . W pracowni Kazimierza Bębnowicza w Stanisławowie wykonano nagrobek Olgi Hausnerówny (1898-1907), a także Alojzy Lossgott (1870-1905), z których do dziś zachowały się tylko cokoły. Na cmentarzu odnaleziono ponadto wiele nagrobków sygnowanych przez Mariana Antoniaka ze Stanisławowa. Nagrobki te powstały pod koniec lat 20. i na początku 30. XX w. Większość z nich została wykonana w czerwonym piaskowcu: Marii Boruty z d. Chaszczewicz (1904-1931), Leona Chmielińskiego (1900-1934), Marii Ćwiakały z d. Szoszek (1911-1932), Rozalii Kindlarskiej (1864-1929), Karola Wustirgera (1841-1904). Do prac Mariana Antoniaka należą także grobowce: Cisakowski i Flintów, w którym spoczywają Katarzyna i Piotr Ciupik oraz Marcin Cisakowski (1868-1934), kierownik tutejszej szkoły, a także fundowany przez rodziców oraz rodziny Zielińskich. Oprócz typowych dla kamieniarza stanisławowskiego form można tu też odnaleźć przykład szczególny: nagrobek Marii Eugenii Brezwanówny (1895-1925) wykonany w betonie i odstający pod względem formalnym od pozostałych . Poza tym na terenie cmentarza można odnaleźć nagrobki z kręgu Mariana Antoniaka, lub wykonane przez jego naśladowców. Są to pomniki Jana Gadzińskiego (1871-1932) i Franciszki Turkiewicz z d. Łużnej (1845-1933), Franciszka Kutta (1865-1932) oraz Władysława Pieszchalskiego (1914-1935), który jest wzorowany na nagrobku Rozalii Kindlarskiej. Występuje tu również szczególny typ nagrobka pochodzący prawdopodobnie z miejscowego warsztatu. Jest to ścięty pień drzewa z korzeniami obejmującymi cokolik w formie skałek. Od frontu na pniu drzewa znajduje się wypukłorzeźbiony wieniec spięty u dołu kokardą, a w nim krzyż lub popiersie Chrystusa w koronie cierniowej. Wszystkie te nagrobki wykonano pod koniec XIX w. i w pierwszej ćwierci XX w. Upamiętniają one miejsce pochówku Karola Hausnera (zm. 1896), Tadeusza Cewe (zm. 1898), Jana i Natalii Bartosiewiczów (zmarli 1899), Piotra (zm. 1902) i Stanisława K[a/ą]dzielskich (zm. 1911). Warto także zwrócić uwagę, że na kilkudziesięciu nagrobkach występowały fotografie na porcelanie. Niestety większość z nich została zniszczona. Zachowała się fotografia kilkunastoletniego chłopca Wilhelma Józefa Jacyszyna (zm. 1930) oraz młodej kobiety Marii Eugenii Brezwan (zm. 1925). Na cmentarzu znajduje kwatera powstańców styczniowych oraz legionistów walk z lat 1914-1918.

Czas powstania:

ok. 1810

Powierzchnia:

ok. 4,8 ha (całość założenia)

Najstarszy nagrobek dla którego wykonano dokumentację:

Nagrobek Benedykta Beryera

Czynny:

Nie

Informacje dodatkowe:

opis cmentarza za U. Dragońska, w: „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017

Informacje o stanie zachowania i dotychczasowych renowacjach:

na cmentarzu prace porządkowa finansowane z programu Instytutu Polonika przeprowadzone zostały w roku 2019 przez Związek Harcerstwa Polskiego, Chorągiew Łódzka https://polonika.pl/programy/programy-grantowe/programy-grantowe-instytutu/322021029

Bibliografia i archiwalia:

  • Karta dokumentacyjna obiektu zabytkowego poza granicami kraju, powiat buczacki, zbiór przechowywany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa..
  • „Cmentarze dawnego powiatu buczackiego”, pod redakcją Anny Sylwii Czyż Bartłomieja Gutowskiego, Warszawa 2017, 391.

Data wykonania dokumentacji:

2007

Publikacja:

10.02.2022

Karta założona przez:

Bartłomiej Gutowski

Opracowanie / zatwierdzenie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. Bartłomiej Gutowski, 2007
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. 2007
Cmentarz w Monasterzsykach Fotografia przedstawiająca Cmentarz w Monasterzyskach Galeria obiektu +5
Cmentarz w Monasterzsykach, fot. Bartłomiej Gutowski, 2007

Lista obiektów na cmentarzu

210
Pokaż na stronie:

Projekty powiązane

1
  • Cmentarz w Monasterzsykach
    Dokumentacja cmentarzy dawnego powiatu buczackiego Zobacz