Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002470-P/170403

Dzwon Thornan w katedrze w Uppsali

Uppsala | Szwecja | region Uppsala | gmina Uppsala
dawn. Upsala; do XIII wieku Östra Aros
Identyfikator: POL-002470-P/170403

Dzwon Thornan w katedrze w Uppsali

Uppsala | Szwecja | region Uppsala | gmina Uppsala
dawn. Upsala; do XIII wieku Östra Aros

Zdemontowanie i wywiezienie ważącego ponad trzy tony dzwonu, nawet dzisiaj, stanowi wyzwanie. Jeszcze większym wyzwaniem było na początku XVIII w., podobnie zresztą jak jego ponowne zawieszenie.

W 1699 r. 17-letni wówczas Karol XII Wittelsbach, od dwóch lat król Szwecji, nie spodziewał się, że elektor saski Fryderyk August I, będący jednocześnie królem Polski (August II), król Danii Chrystian V i car Piotr I, zwany później Wielkim, zawarli sojusz, zwany w późniejszej historiografii Ligą Północną. Celem porozumienia było pokonanie Szwecji i pozyskanie nabytków terytorialnych - Skanię chciała odzyskać Dania, Ingrię i Karelię Rosja, a Inflanty - Fryderyk August I. Armia Karola XII pokonała jednak po kolei swoich przeciwników i szwedzki monarcha postanowił zdetronizować polskiego króla.

Pierwsze działania w czasie wojny polsko-szwedzkiej, nazywanej Wielką Wojną Północną (1700–1721), zaniepokoiły mieszkańców Torunia. Podskarbi ziem pruskich, Tomasz Działyński, apelował wówczas o uregulowanie zaległego od 1694 r. żołdu dla wojska koronnego. Nie spotkało się to jednak z poparciem ze strony władz Gdańska, Torunia czy Elbląga. Dopiero latem 1701 r., gdy zaistniało ryzyko, że w miastach tych będą stacjonować saskie wojska, powrócono do tematu zaległych podatków. Do konkluzji jednak nie doszło, więc i podatki nie zostały uregulowane. Pod koniec 1702 r. w Toruniu obradowała rada senatu, a więc w mieście przebywał także król August II, który otrzymał wówczas poparcie zwołanego gremium. Przez pewien czas Wettin zatrzymał się w mieście, w kamienicy na rogu Rynku Staromiejskiego i ul. Mariackiej (kamienica Wachschlagerów).

Na początku kolejnego roku, monarcha zdecydował o wzmocnieniu załogi toruńskiej o 2000, a następnie 5900 saskich żołnierzy, którzy mieli chronić miasto przed wojskami szwedzkimi. Mimo początkowych protestów władz miasta wojska zostały zaakceptowane i weszły do miasta. Wkrótce potem armia Karola XII rozpoczęła oblężenie Torunia a także jego ostrzelanie, w wyniku czego miasto poważnie ucierpiało. Dodatkowo przedłużająca się blokada doprowadziła do drożyzny w mieście, a z czasem także rozprzestrzeniającej się czerwonki i dezynterii. 14 października 1703 r. saski garnizon poddał się i wpuścił wojska szwedzkie w mury miasta. Karol XII nakazał wysadzenie miejskich obwarowań, by uniemożliwić w przyszłości kolejną saską blokadę, a na mieszkańców nałożył wysokie podatki wojenne. Z czasem pruska szlachta przechodziła na stronę szwedzką, deklarując antysaskie nastawienie, próbując w ten sposób uchronić swój majątek przed rabunkami i kolejnymi drenującymi kontrybucjami finansowymi.

Jednym z najbardziej spektakularnych przedmiotów wywiezionych z Torunia był gotycki dzwon o średnicy ponad 1,5 m i wadze przekraczającej trzy tony. Został on wywieziony z kościoła św. Jakuba przez szwedzkie wojska tuż po ich wkroczeniu do miasta. W 1702 r. miał miejsce pożar katedry w Uppsali, która ucierpiała z powodu pożaru; uszkodzeniu uległy wówczas także dotychczas użytkowane dzwony. Prawdopodobnie planowano przetopienie toruńskiego egzemplarza, lecz - zgodnie z legendą - księża przekonali jednego z dowódców, by przekazał sprawny dzwon do Uppsali, zaś w zamian oddano wojsku inne, zniszczone.

Nowy dzwon został nazwany „Toruńczykiem” (Thornan) i od ok. 1705 r. trafił do Uppsali, a cztery lata później został zawieszony w północnej wieży kościoła. W tym samym czasie zabrano także inne dzwony, lecz np. jeden odlany w XVII w. pękł i został najprawdopodobniej przetopiony. „Toruńczyk” ma na swojej powierzchni pieczęć miejską Chełmna (SIGILLUM BURGENSIUM IN COLMEN), co sugeruje miejsce jego odlania, a także odwołanie do św. Jakuba. Po wywiezieniu go przez szwedzkie wojska dodano również kolejną inskrypcję, mówiącą o tym, że został on wzięty z Bożą pomocą z Torunia przez króla Karola XII w październiku 1703 r.

Czas powstania:

1455

Bibliografia i archiwalia:

  • Achremczyk S., „Warmia i Prusy Książęce w dobie wielkiej wojny północnej”, „Czasy Nowożytne”, 2001, nr 10(11), s. 31-43..
  • Brzezińska A., „Tradycje muzyczne kościoła pw. św. Jakuba w Toruniu (do 1939 roku)”, [w:] Katarzyna (red.): „Dzieje i skarby Kościoła Świętojakubowskiego w Toruniu. Materiały z IV Sesji Naukowej Toruńskiego Oddziału Stowarzyszenia Historyków Sztuki”, red. K. Kluczwajd, Toruń 2010.
  • „Historia Torunia”, t. II, cz. III: „Między barokiem i oświeceniem” (1660-1793), opr. J. Dygda-ła, S. Salmonowicz, J. Wojtowicz, Toruń 1996.
  • Konopa B., „Zarys dziejów muzyki w Toruniu do 1920 r.”, „Rocznik Toruński”, 2018, t. 45, s. 79-104..

Słowa kluczowe:

Publikacja:

18.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

18.12.2024
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz