Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002065-P/162365

Kościół filialny w Neudorfie

Nowa Wieś | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Nowe Seło (Нове Село)
Identyfikator: POL-002065-P/162365

Kościół filialny w Neudorfie

Nowa Wieś | Ukraina | obwód lwowski | rejon lwowski
ukr. Nowe Seło (Нове Село)

Warianty nazwy:

Cerkiew św. Jurija w Neudorfie

Zarys historyczny
Nazwa miejscowości Neudorf nie brzmi ani po polsku, ani po ukraińsku. Brzmi za to bardzo niemiecko i właśnie w tym języku oznacza nic innego jak „Nowa Wieś”. Tym tropem należy dziś szukać lokalizacji (ukr. Нове Село), choć drohobyczanie raczej doskonale kojarzą, gdzie jest dawny Neudorf. Ta obco prezentująca się dla słowiańskich oczu nazwa wiąże się z historyczną kolonią założoną przez rząd austriacki w roku 1783 około 5 km na wschód od Drohobycza. Sprowadzeni ludzie pochodzili m.in. z Palatynatu, a wśród nich byli zarówno katolicy jak i ewangelicy.

Pod koniec XIX wieku część Niemców z Neudorfu wyemigrowała do Ameryki, a do miejscowości stopniowo wprowadzali się Polacy i Ukraińcy. Wioska stała się czymś w rodzaju tygla kulturowo-religijno-etnicznego. Już w roku 1903 katoliccy mieszkańcy zaczęli zbierać fundusze na budowę kaplicy. Nie wiadomo jednak na czym owe starania stanęły. Po drodze Neudorf zmienił nazwę na „Nowa Wieś Drohobycka”.

Przez cały ten czas wioska podlegała pod parafię w Drohobyczu, jednak gdy w latach 30. przyłączona została do parafii w Gajach Wyżnych właściwie natychmiast podjęto decyzję o budowie kościoła filialnego w dawnym Neudorfie. Miał on służyć nie tylko mieszkańcom, ale również pracownikom rafinerii „Polmin” odległej o 3 km na zachód. Patronat nad budową objął dyrektor zakładów przy wsparciu komitetu złożonego z pracowników. Inżynierowie z „Polminu” wykonali projekt. Najprawdopodobniej największy wpływ na ostateczny kształt obiektu miał architekt Konrad Murzyński. „Polmin” ufundował także sporą część niezbędnego wyposażenia takiego jak: ołtarz, ambona, szaty liturgiczne oraz trzy dzwony. Konsekracja miała miejsce 9 października 1938 roku.

W roku 1939 miejscowość zmieniła nazwę na Polminowice i nie był to przypadek. Rafineria „Polmin” wrosła na dobre w lokalny krajobraz. Niestety, dosłownie chwilę później nastała II wojna światowa. W roku 1943 niemiecki okupant dokonał wysiedlenia Polaków i Ukraińców, umieszczając w miejscowości swoich obywateli mieszkających dotąd w Ukrainie wschodniej, których jednak po roku ewakuowano na zachód. Co ciekawe, kościół działał przez cały czas, aż do 31 marca 1945 r.

Pod koniec dekady obiekt zamieniono na magazyn zbożowy, a w roku 1965 na piekarnię. Obecnie budynek jest odnowiony i przekonwertowany na cerkiew.

Architektura
Budynek został mocno zniekształcony przez historię. Nie tylko rozebrano wieżę, ale również zniszczono pierwotną bryłę i zamurowano niektóre otwory okienne. Obiekt w jego pierwotnym kształcie można rozpatrywać jedynie na podstawie nielicznych dokumentów oraz domysłów. Fizycznie mury nadal istnieją, ale zgubiły swoją modernistyczną formę, która stanowiła bardzo udany projekt. Prawosławni wprawdzie częściowo „oczyścili” teren z przybudówek, wracając w jakimś stopniu do tego, co było, ale z drugiej strony dodali sporo elementów charakterystycznych dla kościołów wschodnich.

Kościół znajduje się w samym centrum miejscowości. Składa się z prostokątnej nawy i mniejszego oraz zwężonego prezbiterium. Zakrystia mieści się na osi. Po bokach budowli towarzyszą dwa niewielkie aneksy. Elewacje zewnętrzne nie posiadają żadnych artykulacji ani celowych artystycznych podziałów. Innymi słowy mamy do czynienia z prostą wyjściowo formą. Wzmocniona jest ona dodatkowo przez prostokątne okna, które (w różnych wielkościach) zostały umieszczone po bokach nawy i w aneksach.

W pierwotnym wyglądzie kościoła, który zachował się na nielicznych zdjęciach i szkicach warto zwrócić uwagę na wieżę, zbudowaną na planie kwadratu. Wychodziła ona z połaci dachowej. Była dwukondygnacyjna i w połowie wysokości obwiedziona krótkim daszkiem. Kondygnacja dolna częściowo została „przyklejona” do dachu. Wyższa kondygnacja wybijała się już ponad bryłę i zwieńczona była ostrym hełmem z gałką i iglicą. Poza tą częścią wszystkie dachy pokryte były dachówką.

Współcześnie funkcjonująca wieża została już mocniej wkomponowana w bryłę i dodano do niej cebulastą kopułę charakterystyczną dla kościołów wschodnich. W ten sposób smukły kształt pierwowzoru został zatarty.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1938

Twórcy:

Konrad Murzyński (architekt; obwód Lwowski)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Rafał Quirini-Popławski „Kościół filialny pw. Podwyższenia św. Krzyża w Neudorfie. W: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej.” Cz. 1: „Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego” T. 6. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1998, 137-139.

Publikacja:

19.07.2024

Ostatnia aktualizacja:

19.07.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz