Kościół Parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego w Białohorszczu (obecnie dzielnica Lwowa), fot. СЕРП75ДНІПРО, 2022
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół Parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego w Białohorszczu
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001986-P

Kościół Parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego w Białohorszczu

Identyfikator: POL-001986-P

Kościół Parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego w Białohorszczu

Historia
Niegdyś wieś Białohorszcze (dziś Biłohorszcze), obecnie dzielnica Lwowa, należała do parafii w Zimnejwodzie. W 1911 roku wieś otrzymała od gminy grunt „dla mającego się stworzyć probostwa rzymskokatolickiego (…)”. Przez następne lata trwały starania o wpisanie darowizny do księgi gruntowej. Ostatecznie sprawę uregulowano 1937 roku, wtedy też abp Bolesław Twardowski erygował samodzielną parafię w Biłohorszczu, która obejmowała także Rudno - obie miejscowości zostały automatycznie wykluczone z wcześniejszej parafii Zimnawoda.

Przed utworzeniem parafii, w latach 1911-1913 w Biłohorszczu powstała kaplica publiczna z inicjatywy gminy oraz księdza Huberta Wegmana, proboszcza w Zimnejwodzie. Budowa została sfinansowana z funduszy gminnych oraz składek parafian. Kaplicę poświęcono 13 czerwca 1919 roku pod wezwaniem Św. Antoniego Padewskiego. W 1934 roku do kaplicy zakupiono trzy dzwony z firmy Felczyńskich z Przemyśla, zamówione przez księdza Józefa Sadowskiego, proboszcza w Zimnejwodzie. W następnych latach kaplice podniesiono do rangi kościoła parafialnego, co stało się okazją do odnowienia budowli i uzupełnienia jej wyposażenia. W 1937 roku wybudowano oszklony przedsionek, odmalowano ściany i sklepienie, sprawiono nowy ołtarz główny i dodano znaczną część wyposażenia. Niestety w 1943 roku dzwony zostały zarekwirowane przez władze niemieckie.

W 1945 roku parafię opuścił ksiądz Czesław Tuzinkiewicz wraz z parafianami, zabierając ze sobą znaczną część wyposażenia kościoła. Część z niego trafiła do kościoła w Pielgrzymce na Dolnym Śląsku, także niektóre z akt zostały wywiezione przez księdza Tuzinkiewicza do Bobrowic. To także on w 1954 roku przeniósł obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z Pielgrzymki do kościoła ŚŚ. Stanisława, Doroty i Wacława we Wrocławiu, a dziesięć lat później odesłał akta parafialne, w tym część ksiąg metrykalnych, do Lubaczewa. Na początku lat dziewięćdziesiątych kościół w Biłohorszczu zamieniono na cerkiew prawosławną i wyremontowano.

Obecnie kościół w dobrym stanie.

Architektura
Murowany z cegły, tynkowany kościół położony jest przy drodze, na ogrodzonym placu. Prezbiterium skierowane na południe. Nawa jest czteroprzęsłowa, węższe od niej jest prezbiterium jednoprzęsłowe, zamknięte dwubocznie. Przy prezbiterium od wschodu znajduje się zakrystia na rzucie prostokątna, od zachodu mamy obszerną, prostokątną kaplicę. Po bokach północnych przęsła nawy dołączone są prostokątne aneksy, przy przęśle południowym od wschodu znajduje się imponująca wieża na rzucie kwadratu.

Przy ścianach nawy dodane zostały filary, które stanowią podstawę potężnych, zaostrzonych łuków rozdzielających przęsła sklepienia. Arkada jest w typie tęczy, ostrołukowa. W ścianach bocznych nawy i w zamknięciu prezbiterium prostokątne okna zamknięte ostrołukowo, podobne, lecz nieco szersze okno w ścianie północnej. W aneksach przy nawie po dwa wąskie okienka prostokątne. Otwory wejściowe również są prostokątne. Chór muzyczny wykonany z drewna, dostępny dzięki schodom w północno-zachodnim narożniku.

Fasada jest trójpolowa i jednokondygnacyjna, zwieńczona trójkątnym szczytem z krzyżem. Kruchta kościoła otwiera się od frontu szeroką, lekko zaostrzona arkadą, a na boki wąskimi otworami zamkniętymi ostrołukowo. Na jej górnej kondygnacji znajduje się balkon zabezpieczony balustradą. Ponad balkonem okno. W elewacjach bocznych niski cokół, elewacje nawy zaś artykułowane lizenami, które wspierają gzyms. Dach nad nawą dwuspadowy, nad prezbiterium i zakrystią wielospadowe, nad pozostałymi aneksami pulpitowe, na wieży wysoki dach namiotowy, wszystkie kryte blachą.

Na dawne wyposażenie kościoła dawniej składały się m.in: wykonany w 1937 przez Władysława Mielniczka ze Lwowa ołtarz główny, drewniany z pozłacanym ruchomym tronem eucharystycznym oraz wcześniej wspomnianym obrazem Matka Boska Nieustającej Pomocy, oraz z obrazem Św. Antoni na zasuwie. W kościele znajdował się także ołtarz boczny, fisharmonia dwugłoskową, drewniany i rzeźbiony konfesjonał, liczne drewniane rzeźby czy relikwiarz Krzyża Św. Stacje Drogi Krzyżowej, które należały do świątyni, można teraz odnaleźć w kościele w Pielgrzymce.

Kościół niedawno został odnowiony i otynkowany, w środku powstały także nowe malowidła. Zakupiono nowe wyposażenie, przystosowane do obrządku wschodniego.

W kwestii stylu kościół w Biłohorszczu stanowi przykład późnego, prowincjonalnego neogotyku, ale zostały także wplecione pewne elementy nowożytne, takie jak sklepienia kolebkowe czy lizeny. Najbardziej oryginalną częścią jest prawdopodobnie monumentalna wieża, zwieńczona charakterystyczną attyką. Jej oryginalność łączy się z tym, że takie rozwiązania niespecjalnie występują w architekturze wieku XV oraz XVI na Rusi i Małopolsce, co by sugerowało, że nieznany architekt kościoła w Biłohorszczu wykorzystał zapewne gotycko-renesansowe wzory z terenu Śląska, Czech lub Niemiec.

Warto też wspomnieć o obrazie „Matka Boska Nieustającej Pomocy”, który został namalowany przez siostrę Tadeę, felicjankę z Lwowa, która była sprawną malarką-amatorką.

Czas powstania:
1919
Bibliografia i archiwalia:
  • Joanna Wolańska, „Kościół Parafialny p.w. Św. Antoniego Padewskiego w Białohorszczu” [w:] „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego.” Cz. I. T. 8. Kraków 2000, 23-26.
Opracowanie:
Izabela Miecznikowska
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz