Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002072-P/162375

Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach

Identyfikator: POL-002072-P/162375

Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach

Warianty nazwy:

Cerkiew greckokatolicka pw. Przemienienia Pańskiego

Zarys historyczny
Miejscowość Rychcice leży 8 km na północny wschód od Drohobycza. Zapisy o tej wsi sięgają XV wieku. Wówczas należała do rodziny Korytków (herbu Jelita), która w komitywie z Michałem Korawą ufundowała pierwszy kościół parafialny pod wezwaniem św. Krzyża, św. Michała Archanioła i św. Mikołaja. Parafia została założona w roku 1434. W kolejnych wiekach właściciele Rychcic zmieniali się dość często. Fluktuacja owa miała miejsce aż do drugiej połowy XVIII wieku, kiedy przeszły w ręce Bielskich. W ich władaniu miejscowość znajdowała się aż do II wojny światowej. Z chwilą przejęcia Rychcic przez Bielskich parafia obejmowała takie wsie jak: Bojary, Delawa, Gaje Wyżne i Niżne, Lipowiec, Michałowice, Poczajowice, Rolów, Rychcice, Słońsko, Śniatynka, Wacowice, Wola Jakubowa i Wróblewice.

W XIX wieku jej zasięg rozszerzono na kolejne osady, a dotychczas funkcjonujący obiekt sakralny został konsekrowany pod nowym wezwaniem. Niektóre źródła podają, że w międzyczasie kościół nosił wezwanie Matki Boskiej Różańcowej. Wraz z rozwojem niektórych miejscowości, wpływ rychcickiej parafii się zmniejszał, ale jej ważność samą w sobie przypieczętowało ukończenie murowanej świątyni. Po drodze wielokrotnie próbowano naprawiać starą drewnianą, przebudowując ją, wzmacniając i ratując od rozpadu, ale na początku XX wieku jej stan był tak zły, że podjęto decyzję o budowie całkiem nowego obiektu i tak też uczyniono. Realizację projektu zakończono w roku 1909. Konsekracja miała miejsce rok później.

Obie wojny światowe kościół przetrwał we względnie dobrej kondycji. Podczas pierwszej jedynie zarekwirowano dzwony na cele wojskowe. W czasie II wojny światowej miały miejsce trzy istotne grabieże. Zrabowano między innymi sprzęty i ubrania z plebanii, a także obrusy i świece z ołtarzy bocznych.

W roku 1945 kościół zamieniona na cerkiew greckokatolicką. Później obiekt przekazano prawosławnym. W latach 1960-1990 Sowieci urządzili w budynku magazyn. Od roku 1990 świątynia znów jest w rękach grekokatolików.

Architektura
Stylistycznie mamy tu do czynienia z łagodną syntezą stylu neoromańskiego i neogotyckiego. Tego typu pomysły charakterystyczne były dla pracowni lwowskiego architekta Juliana Zacharewicza. Istnieją więc dość uzasadnione domysły, że projekt musiał wyjść z jego środowiska. Być może autorem był jeden z uczniów mistrza.

Kościół postawiony został na wzgórzu znajdującym się na skraju wsi. Prezbiterium skierowano na północny wschód. Obiekt wzniesiono z cegły i otynkowano, osadzając go na kamiennym cokole. Zbudowany na planie krzyża kościół składa się z trójprzęsłowego korpusu przypominającego układ bazylikowy, jednoprzęsłowego prezbiterium, które jest nieco węższe i niższe od nawy głównej oraz transeptu nieznacznie wychodzącego poza korpus. Po bokach prezbiterium znajdują się zakrystia i skarbiec w kształcie prostokątów.

W pierwszej kolejności największą uwagę przykuwa fasada składająca się z trójkątnego zwieńczenia nawy głównej, w którego centralnym punkcie umieszczono okrągłe okno i dwóch kwadratowych (na rzucie) wież postawionych symetrycznie po obu stronach. Obie wieże są trójkondygnacyjne i wychodzące poza ramę głównego korpusu. Zostały postawione na wysokich cokołach i zwieńczone namiotowymi dachami. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż ich bryła zmienia się wraz z wysokością. U dołu są na rzucie kwadratu. Od połowy wysokości mają wydatnie ścięte narożniki. Kolejne partie podzielone są przez gzyms. Nad osią wież znajdują się maleńkie arkady stanowiące bardzo ciekawą ozdobę. W pierwszych kondygnacjach umieszczono prostokątne okna zwieńczone okrągłymi łukami.

W przyziemiu znajduje się klatka schodowa prowadząca na chór muzyczny. Otwór wejściowy zbudowano w okrągłołukowej wnęce. Nawy boczne przedzielone zostały lizeną, zwieńczone fryzem arkadowym i profilowanym gzymsem. Bardzo podobnym do tego, który wieńczy wąski pas elewacji nawy głównej. Transept jest spójny ze środkową częścią fasady.

Dachy nad nawą i transeptem są dwuspadowe. Podobnie nad prezbiterium, ale gdy przechodzi ono w absydę dach staje się wielospadowy. Nad nawami bocznymi pulpitowe, a nad zakrystią i skarbcem stożkowe. Wszystkie pokryte blachą i dachówką. Ponad skrzyżowaniem naw znajduje się wieżyczka na sygnaturkę. Została ona zbudowana na rzucie kwadratu, obita blachą, z okrągłołukowymi prześwitami. Wieńczy ją gzyms, na którym wsparto namiotowy daszek zakończony krzyżem na kuli.

W środku warto zwrócić uwagę na niezwykłą dekorację malarską. Ściany i sklepienie zostały pokryte motywami floralnymi. Malowidła pochodzą z lat 30. XX wieku. Z kolei na sklepieniach naw i prezbiterium oraz w podłuczach arkad międzynawowych znajdują się kompozycje zbliżone do arabeski. Na filarach międzynawowych uwagę zwraca dekoracja z elementami rocaille, czyli zdobień charakterystycznych dla rokoko.

Do najważniejszych elementów powiązanych z wystrojem, wyposażeniem i otoczeniem kościoła należą także między innymi:
• Zespół trzech drewnianych ołtarzy, autorstwa Jana Wojtowicza z lat 30. XX wieku,
• Pomnik Chrystusa Króla, 1936 znajdujący się w bliskim otoczeniu kościoła,
• Klasycyzująca kaplica murowana znajdująca się na cmentarzu (XIX w.),
• Dzwon z r. 1929, z napisami: DZWON TEN DAR PARAFII W MIEJSCE ZABRANYCH NA WOJNĘ ŚWIATOWĄ 1914-1918 PRZELANY W ROKU 1929| ZA RZĄDÓW PAPIEŻA PIUSA XI| PREZYDENTA RZECZYPOSPOLITEJ IGNACEGO MOŚCICKIEGO — KSIĘDZA BISKUPA DIEC(EZJI) PRZEM(YSKIEJ) ANATOŁA NOWAKA ZA PROBOSZCZA KSIĘDZA LUDWIKA PALUCHA | ZA WÓJTA JÓZEFA MACAŁY | ZA STARANIEM DOKTORA TADEUSZA TARGOWSKIEGO, oraz NAJSWIĘTSZE SERCE JEZUSA ZMIŁUJ SIĘ NAD NAMI.

Osoby powiązane:

Czas powstania:

1909

Twórcy:

Jan Wojtowicz (rzeźbiarz; Polska)(podgląd)

Bibliografia i archiwalia:

  • Światosław Lenartowicz „Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach”. W: „Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego” T. 6. Kraków: Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie, 1998, s. 155-1666.

Bibliografia uzupełniająca:

Publikacja:

20.07.2024

Ostatnia aktualizacja:

20.07.2024

Opracowanie:

Michał Dziadosz
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach
Kościół parafialny pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Rychcicach

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz