Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piedrui (Przydrujsku), fot. Katarzyna Węglicka, 2020
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Modyfikowane: tak, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piedrui (Przydrujsku), fot. Katarzyna Węglicka, 2020
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piedrui (Przydrujsku), fot. Katarzyna Węglicka, 2020
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piedrui (Przydrujsku), fot. Katarzyna Węglicka, 2020
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )
Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Piedrui (Przydrujsku), fot. Katarzyna Węglicka, 2020
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002269-P

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )

Identyfikator: POL-002269-P

Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku (Piedrui) )

Przydrujsk (łot. Piedruja) znajduje się w granicach państwa łotewskiego. Jego historia jest nierozerwalnie związana z Drują, mimo że obydwie miejscowości, przedzielone rzeką Dźwiną, leżą w dwóch państwach (odpowiednio - na Łotwie i Białorusi). Przed 1500 r. tereny te należały do niezamożnych bojarów będących na usługach możnych panów służących właścicielom ziemi połockiej. W 1506 r. Druję wraz z okolicznymi ternami nadano Annie z Sapiehów księżnej Massalskiej, wdowie po Tymoteuszu poległym w bitwie pod Wiedroszą w 1499 r. i ich synom: Piotrowi, Jerzemu i Iwanowi. To samo nadanie uwalniało też drujskich ziemian od powinności na rzecz zamku połockiego. 11 stycznia 1611 r. prawnuczka Tymoteusza - Dorota wraz z małżonkiem sprzedała swoje włości księciu Lwowi Sapiesze (1557-1633), kanclerzowi wielkiemu litewskiemu, a w 1824 r. książę Franciszek Sapieha odsprzedał posiadłość Józefowi Miłoszowi, który najpierw sam, a po nim jego syn Eugeniusz, rządził tymi terenami. Dorota Janiszewska-Jakubiak rodzinną historię poety przytacza za autorem artykułu „Łotewskie ślady w rodzinie Czesława Miłosza” (Marek Głuszko):

„Wśród przodków Czesław Miłosz wymienia Józefa Miłosza, urodzonego prawdopodobnie około 1790 roku. Ów Józef Miłosz opuścił rodzinne strony w pobliżu Kiejdan i podjął służbę jako oficjalista dworski (zarządca majątku) w rezydencji książęcej Sapiehów w Drui nad Dźwiną. Jest to moment rozdzielenia się linii Miłoszów na dwie odrębne: litewską, ponieważ w Serbinach pozostali bracia Józefa Miłosza, i białoruską. Sapiehowie, zmuszeni zostali przez władze carskie do sprzedaży swoich majątków (wg tradycji rodzinnej odmówili oni przysięgi lojalności wobec cara). Znaczną część drujskiego majątku (30 tysięcy hektarów) zakupił właśnie ów Józef Miłosz, dotychczasowy jego zarządca. Zatem od 1824 roku rodzina Miłoszów stała się właścicielem sporego majątku, którego głównymi ośrodkami były Druja i Czereja. Dobra te rozciągały się również po drugiej, kurlandzkiej stronie Dźwiny, obejmując m.in. Przydrujsk (łot. Piedruja)”.

Książę Leon Sapieha, wojewoda wileński i hetman wielki litewski przed 1633 r. ufundował w Przydrujsku drewniany kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i nadał duchownym ziemię. Na jednym z dzwonów wyryto datę: 1619. Wiadomo, że już na początku XVIII w. była to świątynia parafialna. Dobra będące niegdyś uposażeniem parafii, pod koniec XIX w. należały do skarbu państwa. Murowany kościół został wzniesiony w latach 1759-1774 przez Karola Karpia, kanonika wileńskiego. Być może jego projektantem był znany architekt - Antonio Paracca. Świątynię konsekrował w 1760 r. miejscowy dziekan. Parafię katolicką utworzono tu na początku XVII w., kiedy nie było jeszcze świątyni.

W kościele zachował się ołtarz główny z XVIII w., który jest przykładem malarstwa iluzjonistycznego. Centrum kompozycji zajmuje kopia obrazu Bartolomeo Murillo wykonana w latach 30. XX w., architektoniczną część ołtarza wieńczą wykonane około 1900 r. przedstawienia malowane na blasze.

Kościół ucierpiał podczas I wojny światowej, kiedy to zniszczono hełmy na wieżach. Po zakończeniu wojny Przydrujsk znalazł się na terenie niepodległej Łotwy. Wówczas budowlę odnowił proboszcz tamtejszej parafii (1911-1940) - ks. Bronisław Stefanowicz (1876-1940), którego grób znajduje się przy świątyni. Po II wojnie światowej, w czasach radzieckich (Piedruja, jak i cała Łotwa, leżały w granicach Związku Radzieckiego), kościół był nieprzerwanie czynny.

Świątynia jest jednonawowa, fasadę od strony zachodniej flankują dwie wieże. Kościół otacza ogrodzenie z wysoką bramą, a od wewnątrz w czterech narożnikach usytuowano owalne kaplice.

W latach 2014-2018 i 2019 konserwatorzy Tomasz Dziurawiec i Agnieszka Chojkowska-Sawicka przeprowadzili konserwację kościoła. Pieniądze na prace Fundacja Dziedzictwa Kulturowego pozyskała w ramach konkursu Współpraca z Polonią i Polakami za Granicą (w 2015 r. koordynowanego przez MSZ, a od 2016 r. przez Senat RP).

W 2014 r. zbadano częściowo widoczne iluzjonistyczne dzieła zdobiące prezbiterium, wykonano również odkrywki w całej świątyni. Wynik przeprowadzonej analizy porównawczej pozwolił z dużym prawdopodobieństwem przypuszczać, że autorem dekoracji malarskiej w ołtarzu głównym był Filippo Castaldi, malarz związany z Platerami.

W 2015 r. przeprowadzono pierwszy etap prac konserwatorskich przy iluzjonistycznym ołtarzu głównym w świątyni. Dokonano rozpoznania prezbiterium świątyni, gdzie na ścianie wschodniej znajduje się cenne malowane al fresco architektoniczne retabulum, imitujące nastawę ołtarzową. Jego autorstwo jest wiązane z Kazimierzem Antoszewskim, działającym od wczesnych lat 80. XVIII w. do początku XIX stulecia na północno-wschodnim obszarze dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego, specjalizując się właśnie w tworzeniu iluzjonistycznych malowideł ściennych. W centralnej części fresku umieszczono wtórnie obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (olej na płótnie). Zwieńczenie ołtarza zdobi fresk z przedstawieniem Trójcy Świętej i dwóch par aniołów wśród obłoków. Rok później uzupełniono ubytki polichromii oraz złoceń w górnej części ołtarza, przeprowadzono również konserwację obrazu oraz ramy. W 2017 r. wykonano prace konserwatorskie dolnej części iluzjonistycznego ołtarza oraz dolnej, drewnianej części - mensy i tabernakulum. W 2019 r. pracowano przy stallach w prezbiterium.

Czas powstania:
kościół drewniany przed 1633; murowany 1759–1774
Twórcy:
Antonio Paracco (architekt; Inflanty), Kazimierz Antoszewski (malarz; Wielkie Księstwo Litewskie)
Bibliografia i archiwalia:
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, T. 7, 1886, s. 208.
Bibliografia uzupełniająca:

•    Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przydrujsku, https://www.dziedzictwo.org/projekty/kosciol-pod-wezwaniem-wniebowziecia-najswietszej-maryi-panny-w-przydrujsku/ [dostęp: 18.08.2024].

•    Przydrujsk (Piedruja) - kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, https://dzieje.pl/ochrona-zabytkow/przydrujsk [dostęp: 18.08.2024].

Publikacja:
13.10.2024
Ostatnia aktualizacja:
17.10.2024
Opracowanie:
Katarzyna Węglicka
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz