Założenie rezydencjonalne w Jazłowcu na Wołyniu należy do obiektów architektury świeckiej, którą zaadaptowano na cele sakralne. Pałac pozostaje jednocześnie miejscem pamięci o właścicielach majątku w dobie nowożytnej, jak i ośrodkiem kultu zainicjowanego przez bł. Marcelinę Darowską.

Dzieje dóbr jazłowieckich
Historia Jazłowca sięga czasów średniowiecza. Do najważniejszych właścicieli dóbr należeli Buczaczcy, którzy przyjęły później nazwisko Jazłowieckich i wznieśli ufortyfikowany zamek górny. Znaczące przekształcenia urbanistyczno-architektoniczne nastąpiły w XVII stuleciu, gdy majątek znajdował się w ręku Koniecpolskich. Nabywcą klucza jazłowieckiego był hetman wielki koronny Stanisław Koniecpolski, zaś transakcję sfinalizowano w 1643 roku. Po śmierci wodza (a zarazem jednego z najzamożniejszych magnatów) w 1646 roku o rozwój ośrodka dbał jego syn, Aleksander, który wzmocnił obwarowania miasta zmagającego się między innymi z najazdami tureckimi. Wśród inicjatyw architektonicznych Koniecpolskich wyróżniają się przekształcenia rezydencji - prace dotyczyły zapewne starej siedziby (zamku górnego) jak i nowej, sąsiedniej części zabudowy, zwanej zamkiem dolnym. Prawdziwy rozkwit kompleksu mieszkalnego nastąpił jednak w kolejnym stuleciu.

XVIII-wieczna rezydencja Poniatowskich
Powstanie trójskrzydłowego pałacu wiązało się z aktywnością fundatorską królewskiego ojca, Stanisława Poniatowskiego, który zakupił dobra jazłowieckie w 1746 roku. Na miejscu dolnego zamku zbudowano rezydencję na planie litery U. Budowla posiada dwie kondygnacje - wyjątek stanowi podwyższona o dodatkowe piętro partia centralna, obejmująca po trzy środkowe osi os strony dziedzińca i ogrodu. Forma architektoniczna pałacu prezentuje się dość skromnie - zrezygnowano z artykulacji, a główny akcent stanowią elementy wprowadzone na osi, w obu elewacjach korpusu: trójkątne frontony z dekoracją heraldyczną w polach tympanonu oraz kamienne portale, prowadzące do przelotowej bramy. Oprawa wejścia pozostaje tym ciekawsza, że pochodzi z wcześniejszego okresu i być może została przeniesiona z dawnego zamku Koniecpolskich. XVII-wieczny portal ogrodowy utrzymany jest w manierystycznej stylistyce - na fryzie i na cokołach kolumn flankujących bramę wprowadzono motywy antropomorficzne (maski), zaś na trzonach umieszczono zdobienia ornamentalne. Od dziedzińca kamienną arkadę poprzedzono portykiem wspartym na filarach. Za pałacem najpewniej rozciągało się założenie ogrodowe.

Pałac klasztorny
Od 1863 roku rezydencja należała do Sióstr Niepokalanego Poczęcia NMP, dzięki którym przeprowadzono pilne prace restauracyjne. Zakonnice podjęły cenną inicjatywę związaną z uruchomieniem zakładu wychowawczego dla dzieci oraz gimnazjum z internatem dla dziewcząt. Placówka oferowała kształcenie na wysokim poziomie a zarazem nakierowana była na przekazywanie ideałów moralnych, które najpełniej sformułowała ówczesna przełożona zakonu, Marcelina Darowska - wiodącym celem miało być uczenie wiary, patriotyzmu, a także samodzielnego myślenia.

Bł. Marcelina Darowska pozostaje najsłynniejszą postacią związaną z Jazłowcem. Wśród jej zasług (poza rozwojem szkolnictwa) warto przywołać starania o wystawienia mauzoleum dla członkiń wspólnoty. Zabiegi zakończyły się sukcesem, czego efektem było powstanie grobowca, w którym pierwszego pochówki dokonano 31 sierpnia 1874 roku. Forma podziemnego mauzoleum (znajdującego się na terenie klasztornego parku, na krańcu wzgórza) stanowi świadome nawiązanie do rzymskiej katakumb. Zachowano jednocześnie architektoniczną prostotę: obiekt otrzymał obrys prostokąta, funkcjonalnie zbliżonego do planu krzyża, z niszą ołtarzową na osi. W grobowcu przewidziano 96 krypt, rozmieszczonych w trzech rzędach. Z inicjatyw artystycznych związanych z kultem religijnym, podejmowanych przez matkę Darowską, uwagę zwraca też zamówienie w 1882 roku neoklasycystycznej figury Matki Bożej Jazłowieckiej. Rzeźba została odkuta w Wiecznym Mieście przez Tomasza Oskara Sosnowskiego, profesora rzymskiej Akademii Świętego Łukasza. Do wykonania dzieła artysta wykorzystał szlachetny, kararyjski marmur. Wizerunek maryjny darzono ogromną estymą, czego świadectwem było między innymi zawierzenie się opiece Matki Boskiej Jazłowieckiej miejscowego Pułku Ułanów.

Niepokalanki gospodarowały kompleksem pałacowym do 1946 roku, gdy musiały opuścić klasztor przenosząc się do Polski - do Szymanowa - i zabierając ze sobą figurę Maryi. W późniejszym okresie dawną siedzibę Poniatowskich zaadaptowano na sanatorium dla gruźlików. Ważnym momentem w dziejach Jazłowca stał się powrót sióstr, które odzyskały połowę rezydencji i rozpoczęły starania związane z zachowaniem pamięci o przeszłości miejsca oraz z odrodzeniem życia religijnego.