W dwudziestoleciu międzywojennym Państwowa Szkoła Techniczna w Wilnie była jedyną na Kresach północno-wschodnich średnią szkołą zawodową kształcącą techników różnych specjalności. Inicjatorem jej powołania było Stowarzyszenie Techników Polskich działające w Wilnie od 1913 r., które prowadziło szeroką akcję oświatową propagującą nowoczesną wiedzę techniczną. Wzorcem dla planowanej wileńskiej szkoły miała być Szkoła Mechaniczno-Techniczna Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda w Warszawie – najstarsza placówka edukacyjna tego typu. 

Historia 

Projekt powołania Państwowej Szkoły Technicznej w Wilnie powstał już w 1920 roku, jednak jego realizację uniemożliwił wybuch wojny polsko-sowieckiej. Powrócono do niego po kilku latach: w 1922 r., w czasie pobytu w Wilnie Naczelnika Państwa, marszałka Józefa Piłsudskiego oraz premiera Antoniego Ponikowskiego, przedstawiciele Stowarzyszenia złożyli memoriał w sprawie otwarcia szkoły. Jeszcze w tym samym roku przygotowany w Stowarzyszeniu program nauczania został zaakceptowany przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, które wydało dekret o otwarciu placówki w roku szkolnym 1922/23. Szkoła rozpoczęła swoją działalność 2 października 1922 r., początkowo w systemie wieczorowym, korzystając z udostępnionych pomieszczeń w gimnazjum im. Zygmunta Augusta przy ul. Mała Pohulanka. W kolejnych latach nauka odbywała się  w zaadaptowanym i rozbudowanym budynku pofabrycznym przy ul. Ponarskiej 63, należącym do Monopolu Spirytusowego.  

Szkoła rozwijała się dynamicznie, stale wzrastała liczba uczniów, organizowano nowe kierunki kształcenia, lecz ograniczenia lokalowe znacznie utrudniały prawidłowe jej funkcjonowanie; wobec konieczności zwrotu zajmowanych dotychczas pomieszczeń, zapadła decyzja o budowie własnej siedziby. W 1925 roku powołano Komitet Budowy, a dzięki wsparciu rządowemu i otrzymanej subwencji z Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego można było rozpocząć realizację  ambitnego zamierzenia. Plac pod budowę gmachu, zlokalizowany przy ul. Holendernia na Antokolu, przekazała nieodpłatnie Dyrekcja Lasów Państwowych. Opracowanie projektu powierzono prof. Ludwikowi Sokołowskiemu, znanemu i cenionemu architektowi, który od 1921 roku kierował pracownią projektowania architektonicznego na reaktywowanym Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego.   

Projekt zatwierdzony przez Ministerstwo Robót Publicznych w 1926 r., zakładał budowę rozległego kompleksu obiektów, złożonego z gmachu głównego z wolnostojącym, wydzielonym skrzydłem mieszczącym pracownie i laboratoria fizyczne, chemiczne i elektrotechniczne, oraz usytuowanymi nieopodal budynkami warsztatów, odlewni, kuźni i kotłowni. Gmach zaprojektowany został na regularnym rzucie, z wyeksponowanym korpusem głównym z wypiętrzoną częścią środkową i krótkimi skrzydłami bocznymi dostawionymi pod kątem prostym. Od frontu skrzydła zostały połączone niższym o jedną kondygnację budynkiem zamykającym całe założenie – dwa arkadowe przejazdy bramne prowadziły na utworzony w ten sposób czworoboczny dziedziniec. 

Imponujące założenie wymagało dużych nakładów finansowych.  Realizację  inwestycji  prowadzono stopniowo, rozpoczynając od lewego skrzydła. Kamień węgielny pod budowę położono 20 czerwca 1926 r. – pół roku później, w dniu 9 stycznia 1927 r., odbyło się  uroczyste poświęcenie obiektu. Budowę  kontynuowano w kolejnych latach: 9 kwietnia 1928 r. oddano do użytku drugą część – lewą połowę korpusu głównego; w1930 roku został ukończony budynek warsztatów, do którego przeniesiono warsztaty i laboratorium elektrotechniczne z ul. Ponarskiej. Od tego roku szkoła – pomimo wciąż niezrealizowanego w całości projektu – mogła funkcjonować już  w jednym miejscu, w swej własnej siedzibie. Całości założenia nie udało się jednak zrealizować  do wybuchu II wojny światowej. Drugą część korpusu głównego i prawe skrzydło dokończono zgodnie z pierwotną dokumentacją projektową dopiero w 1965 r. Poszerzenie ulicy spowodowało, że nie zbudowano frontowego łącznika między skrzydłami. 

W 1929 roku szkoła otrzymała imię  Marszałka Józefa Piłsudskiego; w tym samym roku wizytował ją Prezydent Rzeczpospolitej Ignacy Mościcki. 19 marca 1931 r., w dzień uroczyście obchodzonych imienin patrona szkoły, został poświęcony nowy sztandar; aktu tego dokonał w bazylice katedralnej arcybiskup wileński Romuald Jałbrzykowski. 

W latach 1939-1944 szkoła prowadziła działalność w nowych, zmiennych realiach politycznych, przy częściowo wymienionej kadrze dydaktycznej i kilkakrotnie modyfikowanym profilu nauczania. Gmach szkoły nie uległ zniszczeniu w czasie działań wojennych, zdewastowaniu uległy natomiast wnętrza po przejściu frontu w 1944 r., kiedy ulokowano tu rosyjski szpital wojskowy.  

Dzieje szkoły po zakończeniu II wojny światowej stanowią już nowy odrębny rozdział. W historycznym gmachu pod adresem Olandų g. 16 mieści się  obecnie jeden z wydziałów Vilniaus technologijų ir dizajno kolegija.  

Tradycję Wileńskiej Szkoły Technicznej im. Józefa Piłsudskiego kontynuowano w Gdańsku, w utworzonej w 1947 r. nowej placówce edukacyjnej: Gdańskich Technicznych Zakładach Naukowych, w której dyrektor i większość kadry pedagogicznej stanowili nauczyciele tej szkoły repatriowani z Wilna po 1945 r.  

Program nauczania i wykładowcy 

Państwowa Szkoła Techniczna w Wilnie została otwarta z dwoma wydziałami o czteroletnim kursie nauczania: mechaniczno-przemysłowym i budowlano-drogowym. W pierwszych latach dynamicznego rozwoju poszerzono zakres działalności – w 1930 r. było już sześć wydziałów czteroletnich: budowlany, drogowo-wodny, kolejowy, mechaniczno-przemysłowy, melioracyjny i mierniczy oraz jeden trzyletni wydział elektryczny. Po reformie szkolnictwa zawodowego w 1932 r. struktura ta przeszła stopniową  reorganizację i od roku szkolnego 1937/38 funkcjonowały w ramach szkoły cztery trzyletnie licea przemysłowe: budowlane, elektryczne, mechaniczne i miernicze. 

W programach nauczania uwzględniano zarówno wiedzę  teoretyczną (ogólną  i zawodową), jak i praktyczną – zdobywaną na zajęciach w warsztatach i laboratoriach oraz na praktykach zawodowych. Każdy etap nauki był zakończony ustnym egzaminem, złożeniem prac warsztatowych, laboratoryjnych i graficznych, a także zaliczeniem obowiązkowych praktyk. Po ukończeniu szkoły absolwent otrzymywał świadectwo i tytuł w określonej specjalności. 

Poziom nauczania w wileńskiej szkole technicznej był bardzo wysoki. Osiągnięte zostało to dzięki dobrej organizacji procesu dydaktycznego, starannie dobranemu gronu wykładowców, rygorystycznym wymogom stawianym uczniom oraz znakomitym warunkom do nauki, a w tym szczególnie dzięki wzorowo urządzonym i wyposażonym warsztatom szkolnym.  

Nauczyciele Szkoły Technicznej wywodzili się  z doświadczonych inżynierów praktyków, początkowo w większości absolwentów petersburskich i moskiewskich instytutów politechnicznych i uniwersytetów, a od połowy lat trzydziestych –- Politechniki Warszawskiej i Politechniki Lwowskiej oraz Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Wielu z nich prowadziło bogatą praktykę  zawodową i aktywnie udzielało się  w życiu społecznym międzywojennego Wilna, wśród nich: architekt i konserwator zabytków Jan Borowski – wykładowca historii architektury na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego, zasłużony dla ochrony zabytków Wilna i Wileńszczyzny oraz architekt i rzeźbiarz Otton Krasnopolski –- w latach 1921-27 wykładowca i kierownik katedry budownictwa na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego.  

Wśród wielu zasłużonych absolwentów Państwowej Szkoły Technicznej w Wilnie był wybitny architekt Oskar Hansen, który ukończył Wydział Mechaniczny w 1942 r. 

Architektura 

Gmach dawnej Państwowej Szkoły Technicznej w Wilnie tworzy malowniczy zespół architektoniczny, znakomicie wykorzystujący walory lokalizacji i specyfiki miejsca. Usytuowany na łagodnym wzniesieniu, porośniętym wysoką zielenią tworzy harmonijną  kompozycję z malowniczym krajobrazem Antokola. Monumentalna bryła gmachu zrealizowanego niemal w całości według projektu Ludwika Sokołowskiego, nawiązująca wprost do barokowych założeń pałacowych, wpisuje się w nurt rodzimego tradycjonalizmu lat 20. XX w. W międzywojennej architekturze Wilna nurt ten był trwale i mocno obecny – nawiązując do nowożytnej świetności i wielkoksiążęcej tradycji, odbudowywał historyczną tożsamość przestrzeni miejskiej.