Polski Cmentarz Wojenny, fot. BUDMEX Barcice, 2021
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Polski Cmentarz Wojenny
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000074-W (UZ-0011)

Polski Cmentarz Wojenny

Identyfikator: WOJ-000074-W (UZ-0011)

Polski Cmentarz Wojenny

W styczniu/lutym 1942 r. miało miejsce przesunięcie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR (Armii gen. Andersa) z sowieckiej republiki rosyjskiej do republik środkowoazjatyckich. W latach 1942–1945 w gmachu szkoły średniej im. Walerego Czkałowa (obecnie im. Aliszer Nawoi) mieścił się szpital wojskowy, do którego kierowano chorych żołnierzy armii gen. Andersa z Ośrodka Organizacji Armii i 6 Dywizji Piechoty. Prawdopodobnie był to szpital sowiecki nr 2952. Z chorób i wycieńczenia zmarło w Kitab w okresie lipiec-wrzesień 1942 co najmniej 207 żołnierzy (tyle nazwisk udało się ustalić) oraz nieznana liczba osób cywilnych przybyłych do miejsc formowania jednostek polskich w następstwie ogłoszonego 12.08.1941 r. dekretu Prezydium Rady Najwyższej ZSRR o tzw. „amnestii dla obywateli polskich”. Utworzony w Kitab Polski Cmentarz Wojenny przetrwał czasy sowieckie jako porośnięty trawą teren. W 1989 r. został uporządkowany przez miejscowych pionierów i otoczony przez nich drewnianym ogrodzeniem. Nad bramą widniał napis w języku uzbeckim: „Braterska mogiła” oraz tabliczka drewniana z tekstem: „Nigdy nie zapomnieć”. Na działce o rozmiarach 50 x 15 m znajdowało się 125 kopczyków grobowych. Pionierzy ustawili marmurową tablicę z 86 nazwiskami zapisanymi cyrylicą (brzmienie ich zostało bardzo zniekształcone). Kolejne zmiany przeprowadziły miejscowe władze w 1998 r. - wymieniono wówczas ogrodzenie na betonowe z metalową bramą i wybetonowano ścieżki. Ustawiono betonowe nagrobki, każdy z indywidualną tabliczką z nazwiskiem zapisanym cyrylicą i z małym krzyżykiem. Lista nazwisk została ustalona w trakcie kwerendy archiwalnej w Petersburgu (nazwiska w dużym stopniu zniekształcono). Wokół mogił posadzono kwiaty. W ramach prac, przeprowadzonych przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 2001 roku, na osi wejścia stanął nowy pomnik- słup milowy o charakterystycznym, jednolitym dla wszystkich odbudowanych cmentarzy w Azji Centralnej, prostopadłościennym kształcie, zwieńczony płaskorzeźbą orła. Po obu jego stronach umieszczono tablice z 207 nazwiskami ustalonymi na podstawie polskich źródeł. Istniejące zniszczone nagrobki zostały zastąpione płytami nagrobnymi z reliefem krzyża. Przy wejściu na cmentarz umieszczono tabliczki informującej o opiece nad cmentarzem, którą po likwidacji Rady OPWiM finansuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego: "POLSKI / CMENTARZ WOJENNY / KITAB / OBJĘTY OPIEKĄ / MINISTERSTWA KULTURY I DZIEDZICTWA / NARODOWEGO / ODBUDOWANY W 2001 ROKU / STARANIEM RADY OCHRONY PAMIĘCI / WALK I MĘCZEŃSTWA". MKiDN prowadzi prace badawcze w celu ustalenia spisu osób cywilnych pochowanych na cmentarzach w Azji Środkowej.
Publikacja:
22.06.2022
rozwiń

Projekty powiązane

1
  • Polski Cmentarz Wojenny
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz