Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia, fot. Stanisław Kosiedowski, 2005 (data pierwszego przesłania pliku)
Licencja: CC BY 3.0, Źródło: Wikimedia Commons, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002026-P/162205

Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia

Identyfikator: POL-002026-P/162205

Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia

31 lipca 1847 r., decyzją władz austriackich, dokonano egzekucji galicyjskich powstańców Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego. Wywieziono ich na Górę Stracenia położoną opodal ul. Kleparowskiej i Złotej we Lwowie. Po zdjęciu z szubienicy ciała skazańców wrzucone zostały do znajdującego się w pobliżu dołu z niegaszonym wapnem. Nigdy ich nie odnaleziono. Góra Stracenia stała się dla lwowian miejscem uświęconym śmiercią bohaterów i celem patriotycznych pielgrzymek, których nie mogły powstrzymać władze.

Po wprowadzeniu autonomii w Galicji i rozszerzeniu praw narodowych Polaków, lwowianie już bez większych przeszkód mogli czcić pamięć powstańców. Gdy 16 maja 1869 r. zmarła w swym dworze w Majdanie Górnym Kornelia Wiśniowska, wdowa po Teofilu, postanowiono uczcić pamięć bohatera. Sprawy tej ostatecznie podjął się Michał Michalski, wówczas wiceprezydent Lwowa. Zakupił Wzgórze Kleparskie oraz rozpoczął zbieranie funduszy przeznaczonych na wykonanie upamiętnienia.

Obelisk z orłem
Na Górze Stracenia stanął obelisk zwieńczony zrywającym się do lotu orłem, z pamiątkowym napisem: „Teofilowi Wiśniowskiemu, straconemu na tem miejscu dnia 31 lipca 1847 r., za wolność ojczyzny, mieszczaństwo lwowskie 1895”. Obelisk ustawiono na kopcu umocnionym kamieniami. Pomnik zaprojektował znany lwowski rzeźbiarz, właściciel pracowni kamieniarskiej, Julian Markowski.

W pięćdziesiątą rocznicę stracenia Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na frontowej stronie kopczyka umieszczono kolejną tablicę. Wtedy też utworzono park na zboczach Góry Straceń, który otrzymał nazwę Parku Wiśniowskiego. Uroczystości szczegółowo opisało lwowskie „Słowo Polskie” (1 sierpnia 1897, nr 177, wydanie popołudniowe). Relacja ta znakomicie oddaje atmosferę patriotycznej manifestacji, w której uczestniczyli mieszkańcy Lwowa i liczne delegacje.

Relacja lwowskiego dziennikarza
W pięćdziesiątą rocznicę stracenia świętej pamięci Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego odbyło się dziś uroczyste nabożeństwo żałobne w kościele OO. Dominikanów. Nacisk publiczności był olbrzymi, kościół nie mógł pomieścić wszystkich, którzy w dniu tym pragnęli złożyć hołd męczennikom za wolność, toż tłumy cisnęły się w ulicy, zaległy cały plac przed kościołem i ulicę Dominikańską. W kościele, przed wielkim ołtarzem wzniesiono katafalk. Wokoło niego gorzały światła, piętrzyły się stosy kwiecia i wieńce. Cechy i korporacye wystąpiły ze sztandarami, których powiewało kilkanaście, reprezentacya miasta stała w grupie z wiceprezydentem panami Schayerem i Michalskim na czele, dalej wystąpiły delegacye „Sokoła” i „Ochotniczej straży ogniowej” w mundurach, delegacya „Tow. Strzeleckiego”, „Skały”, „Gwiazdy” i innych towarzystw. W czasie nabożeństwa śpiewał chór połączonych towarzystw. Po nabożeństwie rozległ się śpiew uroczysty „Boże coś Polskę”. Głosy wszystkich złączyły się w jedną wielką, olbrzymią harmonię, która płynęła ku niebu błagalnem: „Ojczyznę wolność, racz nam wrócić Panie!”

Po odśpiewaniu drugiej pieśni „Boże Ojcze” - tłumy wyległy na ulicę i ruszyły na wzgórze Kleparowskie, gdzie miało się odbyć uroczyste złożenie wieńców i odsłonięcie tablicy pamiątkowej, umieszczonej na pomniku Wiśniowskiego. Pochód z wieńcami otwierała delegacya Rady miejskiej, odwożąca na miejsce stracenia wieniec żelazny, ofiarowany przez Radę miejską. Za tym powozem ruszyły inne. Na górze stracenia, pod pomnikiem zebrały się olbrzymie tłumy. Pomnik ubrano wieńcami, pomiędzy tymi naczelne miejsce zajmował wieniec żelazny od Rady miejskiej, ułożony z cierni, zwieszały się zaś z niego naturalniej wielkości kajdany. Na czarnych wstęgach widniał napis: „Bohaterom i Męczennikom - Rada król. stoł. Miasta Lwowa”. Wieniec ten ma być złożony w muzeum i używany w czasie dorocznych uroczystości. Drugi, imponujący wielkością, był wieniec od korporacyj i stowarzyszeń ułożony z biletów. Widniał na nim napis: „Teofilowi Wiśniowskiemu i Józefowi Kapuścińskiemu dnia 31 lipca 1897 roku, w 50 tą rocznicę męczeńskiej śmierci - Cech szewski, Czyt. akad., Czyt. kobiet., Czyt. kolejowa, Drukarze lwowscy, Korporacye rękodzielnicze, Tow. ręk. „Gwiazda”, Tow. im. Kilińskiego, Tow. Wzaj. pom. mieszczan lwowskich, Tow. „Ogniwo”, Tow. mł. ręk. „Skała”, Tow. Straży ochotn. ,,Sokół”, „Grono obywateli i dziatwa polska”.

Tow. strzeleckie złożyło wieniec z dedykacją: „Męczennikowi za wolność”, dalej następowały wieńce z dedykacyami: „Polki trzech zaborów, Męczennikom za wolność” - ostatnie słowa wyszyte haftem na szarfach o barwie narodowej, Stowarzyszenie chrześcijańskich rzemieślników „Postęp”, „Obrońcom praw ludu, Włościaństwo polskie”. Wieniec z biletów zostanie odwieziony do Raperswylu, i złożony na wieczną pamiątkę 50 ej rocznicy stracenia bohaterów. W krótkich słowach przemówił do zebranych reprezentant młodzieży rzemieślniczej p. Józef Baczyński. Na tablicy, wmurowanej w pomnik, znajduje się napis: „Teofilowi Wiśniowskiemu i Józefowi Kapuścińskiemu w 50 tą rocznicę stracenia tablicę tę wmurowali Rodacy”. (...) poczem odśpiewano „W mogile ciemnej” i kilka patryotycznych pieśni. Fotograf Wybranowski zrobił zdjęcie fotograficzne pomnika okolonego wieńcami”.

Góra Stracenia
Z Górą Stracenia wiąże się jeszcze jeden ważny epizod w historii Lwowa. Od 1 listopada 1918 r., podczas wojny polsko-ukraińskiej, była ona strategicznym punktem w centrum miasta. Dowódcą tego sektora został Roman Abraham, który stworzył własny oddział, zwany później od nazwy odcinka, a także z racji odwagi żołnierzy - Straceńcami. Z powodzeniem walczyli oni na różnych odcinkach obrony Lwowa. Na kilka dni przed zdobyciem miasta Naczelne Dowództwo nadało oddziałom odznaczenia. Straceńcy mogli odtąd nosić na lewym ramieniu opaski z wyobrażeniem trupiej czaszki i liter G. S. (Góra Stracenia).

Dewastacja i rekonstrukcja pomnika
Po II wojnie światowej pomnik oraz jego otoczenie zostały zdewastowane. Zmieniono kształt kopca, zniszczono medalion oraz tablice pamiątkowe, a ze szczytu pomnika zniknął orzeł.

Pomnik był przedmiotem prac konserwatorskich prowadzonych przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego w drugiej połowie 2015 r. Objęły m.in. rekonstrukcję tablic pamiątkowych, medalionu i wieńczącego obelisk orła. Fundusze na realizację projektu przyznała Fundacji Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a prace konserwatorskie zrealizował polsko-ukraiński zespół w składzie: Anna Sztymelska-Karczewska - kierownik, Orest Dzyndra i Piotr Maślanka.

Czas powstania:

1894

Twórcy:

Julian Markowski (rzeźbiarz; Lwów)(podgląd)

Słowa kluczowe:

Publikacja:

13.07.2024

Ostatnia aktualizacja:

14.11.2024

Opracowanie:

Dorota Janiszewska-Jakubiak
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia
Pomnik Teofila Wiśniowskiego i Józefa Kapuścińskiego na Górze Stracenia, fot. Stanisław Kosiedowski, 2005 (data pierwszego przesłania pliku)

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz