Popiersie Jana Kazimierza, Giovanni Francesco de Rossi, 1651, zbiory Muzeum Narodowego w Sztokholmie, fot. 2019, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii
Popiersie Ludwiki Marii, Giovanni Francesco de Rossi, 1651, zbiory Muzeum Narodowego w Sztokholmie, fot. 2019, wszelkie prawa zastrzeżone
Źródło: Instytut Polonika
Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-002457-P/170374

Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii

Identyfikator: POL-002457-P/170374

Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii

Zwiedzając wystawy w szwedzkich muzeów, zwłaszcza w Sztokholmie czy Uppsali, można natrafić na obiekty polskiej proweniencji. W wielu przypadkach będą to militaria, lecz w Muzeum Narodowym ekspozycję sztuki XVII w. uzupełniają dwa popiersia zrabowane z warszawskiego Pałacu Kazimierzowskiego.

Popiersia pary królewskiej - Jana Kazimierza Wazy i Ludwiki Marii Gonzagi - zostały wykonane przez pochodzącego z Rzymu rzeźbiarza Giovanniego Francesco de Rossi, zw. La Vecchietta (zm. po 1680), ucznia wybitnego włoskiego rzeźbiarza, Alessandra Algardiego. Rossi został sprowadzony do Rzeczpospolitej Obojga Narodów w celu zrealizowania królewskich zamówień, m.in. dekoracji rzeźbiarskiej Villa Regia, zw. pałacem Kazimierzowskim, a więc prywatnej rezydencji położonej na ówczesnych przedmieściach Warszawy (gmach jest obecnie siedzibą rektoratu Uniwersytetu Warszawskiego na kampusie głównym) przy Krakowskim Przedmieściu. Między 1651 a 1655 r. rzeźbiarz zrealizował także zamówienia dla innych zleceniodawców, m.in. popiersie Piotra Gembickiego, biskupa krakowskiego.

W rachunkach dworu królewskiego z 8 października 1651 r. odnotowano zapłatę dla artysty za wykonanie marmurowego popiersia króla oraz dwóch glinianych modeli, z których jeden zapewne przedstawiał Ludwikę Marię: „Skulptorowi kamiennikowi Włochowi za konterfekt kamienny Króla JMci i dwie sztuce gliniane fl. 300” (Tomkiewicz 1957). Prace te zostały prawdopodobnie wykonane poza Warszawą, o czym świadczy kolejna notatka, mówiąca, że rzeźbiarz otrzymał dodatkową zapłatę za ich transport do miasta: „Temuż na drogę do Warszawy fl. 150. Facit fl. 450” (Tomkiewicz 1957). Najbardziej prawdopodobne, że powstały one w Gdańsku, gdzie Jan Kazimierz przebywał wczesną jesienią 1651 r. Rossi wykonał swoje prace z najdroższych i najlepszych marmurów z Carrary, wykorzystywanych także w Rzymie, a więc z „marmo bianco statuario”. Każde z nich liczy 62 cm wysokości, a ich całkowite wymiary to 121,5 x 34 x 31 cm (Jan Kazimierz) i 122 x 34 x 32 cm (Ludwika Maria). Są też sygnowane przez rzeźbiarza: GIO: FRAco: ROSSI (król) i G-Fco ROSSI (królowa).

Jan Kazimierz został przedstawiony w zbroi płytowej, przewiązanej szarfą, z Orderem Złotego Runa, zawieszonym na łańcuchu. Na głowie ma perukę „à la lion”, nawiązującą do sztychu Hondiusa i zaginionego portretu Schultza. Twarz została przedstawiona realistycznie, z widocznymi zmarszczkami, co pozwala podejrzewać, że popiersie mogło powstać „ad vivum”. Ludwika Maria została przedstawiona w sukni z głębokim dekoltem, podpiętym broszką z trzema perłami, co stanowi motyw powtarzający się w przedstawieniach królowej, podobnie jak gładko zaczesane włosy z opadającymi na ramiona lokami. Rossi pominął sznur pereł, okalający na innych przedstawieniach szyję królowej.

Rzeźby zdobiły królewską prywatną rezydencję, Villa Regia (pałac Kazimierzowski). Popiersia zostały zrabowane przez wojska szwedzkie w czasie „potopu” szwedzkiego i przetransportowane do Szwecji. Początkowo trafiły na sztokholmski zamek królewski, o czym wydaje się świadczyć rejestr przedmiotów zrabowanych z Rzeczpospolitej z 1656 r. Wspomniany rejestr to inwentarz przedmiotów wywiezionych z Warszawy jest przechowywany w Slottsarkivet w Sztokholmie w zespole „Inventarium öfwer Huusgerådz Cammaren pro Anno 1655”. Ma on postać sześciostronicowego rękopisu, przygotowanego w języku staroszwedzkim, wszytego do księgi, gromadzącej XVII- i XVIII-wieczne inwentarze sztokholmskiego Zamku Królewskiego. Inwentarz został przygotowany przez szwedzką administrację królewską a transportowane przedmioty trafiły na Zamek Królewski w Sztokholmie w czasie „potopu”. Interesującym punktem są dwie rzeźby „króla i królowej Polski w alabastrze”. Opisy zawarte w źródle są często enigmatyczne i nie zawsze pozwalają na identyfikację spisywanych przedmiotów, lecz w tym przypadku wydaje się prawdopodobne, choć potwierdzenie tego faktu wymaga pogłębionych badań archiwalnych, że mogą to być popiersia Ludwiki Marii i Jana II Kazimierza.

W 1953 r. rzeźby zostały przekazane do zamku Gripsholm. Obecnie są prezentowane na wystawie stałej Muzeum Narodowego w Sztokholmie w pokoju 1613, w którym jest pokazywana sztuka XVII w.

Czas powstania:

ok. 1651

Twórcy:

Giovanni Francesco de Rossi (rzeźbiarz; Włochy)

Bibliografia i archiwalia:

  • Fabiani Bożena, „Ludwika Maria Gonzaga. Szkic biograficzno-ikonograficzny 1645-1667”, „Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie”, 1973, nr XVII, s. 215-218..
  • Karlsson Eva-Lena, „Polish portraits in the Swedish National Portrait Collection at Gripsholm Castle”, in: „Stosunki polsko-szwedzkie w epoce nowożytnej. Materiały z sesji / Polish-Swedish relations from 16th to 18th centuries”, red. K. Połujan, Warszawa 2001.
  • „Narodziny stolicy. Warszawa w latach 1596-1668”, red. P. Mrozowski, M. Wrede, Warsaw 1996, nr XII 12, s. 373..
  • „Orzeł i trzy korony. Sąsiedztwo polsko-szwedzkie nad Bałtykiem w epoce nowożytnej (XVI-XVIII w.)”, red. K. Połujan, Warszawa 2002, nr II 67, s. 173-174..
  • Tomkiewicz Władysław, „Francesco Rossi i jego działalność rzeźbiarska w Polsce”, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1957, nr 1, s. 199-203..
  • Wardzyński Michał, „Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej. Stu-dium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku”, Warszawa 2015.

Słowa kluczowe:

Publikacja:

16.12.2024

Ostatnia aktualizacja:

18.12.2024

Opracowanie:

Katarzyna Wagner
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Galeria obiektu +1
Popiersie Jana Kazimierza, Giovanni Francesco de Rossi, 1651, zbiory Muzeum Narodowego w Sztokholmie, fot. 2019, wszelkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Fotografia przedstawiająca Popiersia Jana Kazimierza i Ludwiki Marii Galeria obiektu +1
Popiersie Ludwiki Marii, Giovanni Francesco de Rossi, 1651, zbiory Muzeum Narodowego w Sztokholmie, fot. 2019, wszelkie prawa zastrzeżone

Projekty powiązane

1
  • Katalog poloników Zobacz