Ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić, domena publiczna
Fotografia przedstawiająca Uchodząca za cudowną ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: POL-001842-P/150442

Uchodząca za cudowną ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić

Identyfikator: POL-001842-P/150442

Uchodząca za cudowną ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić

Skarbiec kościoła parafialnego Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Kaštel Štafilić jest miejscem przechowywania niezwykle ważnego dla wiernych obiektu kultu, mianowicie ikony Matki Boskiej z Dzieciątkiem, otoczonej opieką i uznawanej za obiekt cudowny.

Historia tej ikony jest ściśle powiązana z postacią Iwana Štafilicia (1473-1528), chorwackiego biskupa, który pochodził z rzemieślniczej rodziny. Ojciec Iwana, Stjepan Štafilić, zdobył majątek, który pozwolił na wybudowanie zamku w Kaštelu. Iwan Štafilić, będąc legatem papieskim, odbył służbę na Wawelu w Krakowie, gdzie nawiązał istotne dla historii relacje polsko-chorwackie. Przykładem tego jest nadanie mu przez Zygmunta I Starego (1467-1548) polskiego szlachectwa wraz z herbem w roku 1512, śladem tego jest pojawiający się w rodowym herbie Orzeł.

Według tradycji, przed wyjazdem z Krakowa Ivan Štafilić otrzymał w darze obra Matki Boskiej z Dzieciątkiem. To właśnie ten obraz, według legendy, miał ochronić Kaštel przed inwazją turecką.

Analizując aspekty artystyczne ikony, można zauważyć, że jej złocenia oraz sposób przedstawienia postaci sugerują powstanie w okresie późnego średniowiecza - między XIII a XV w. Na ikonie twarze Matki Boskiej i Dzieciątka zostały namalowane w sposób charakterystyczny dla tradycji bizantyńskiej. Ich oblicza wykazują cechy wyidealizowane, z długimi, delikatnie zarysowanymi nosami, powiekami i wąskimi ustami, co nadaje im wyrazisty, ale zarazem subtelny charakter. Twarz Maryi emanuje spokojem i majestatem. Oczy są duże i szeroko otwarte, co ma symbolizować jej wszechwidzącą naturę oraz duchową percepcję. Usta są zamknięte i wydają się cienkie, co może sugerować jej wewnętrzną kontemplację. Cera jest ciemna i nienaturalnie gładka, co wzmacnia wrażenie świętości. Dzieciątko Jezus jest przedstawione z charakterystycznymi cechami „małego dorosłego” - z proporcjonalnie małą głową i wyrazistymi rysami twarzy, co ma podkreślać Jego boskość i wszechwiedzę, a także mądrość przewyższającą wiek dziecięcy. Jego spojrzenie jest skierowane ku widzowi, co może być zaproszeniem do duchowego połączenia. Kolor skóry Dzieciątka jest podobny do karnacji Maryi. Obie twarze są modelowane za pomocą światłocienia, choć w sposób bardziej schematyczny niż w sztuce zachodniej renesansu, co jest typowe dla ikonografii wschodniej. Tło za postaciami jest pozłacane, co nie tylko wprowadza element bogactwa i splendoru, ale także ma symbolizować niebiański, boski wymiar przedstawionych postaci. Kontury są wyraźne, a detale twarzy - oczy, usta, brwi -  zaznaczone ciemnymi liniami, co nadaje kompozycji głębię i wyrazistość. Tradycyjne bizantyńskie tonacje czerwieni i złota są świadectwem konserwatywności ikonograficznej. Ikona zachowuje cechy charakterystyczne dla typu Eleusa, prezentując Maryję czule obejmującą Jezusa, który z kolei dotyka swoim policzkiem policzka Maryi. Ten typ przedstawień silnie oddziałuje na wiernych przez podkreślenie ludzkiego wymiaru inkarnacji Chrystusa oraz Jego przyszłego cierpienia i śmierci dla dobra ludzkości. Jest zatem nie tylko wyrazem uczuć między matką a synem, ale również teologicznym symbolem zbawienia i miłosierdzia. Przy czym, w odróżnieniu od większości przedstawień, na chorwackiej ikonie Dzieciątko nie obejmuje matki dłonią, lecz unosi palce w geście błogosławieństwa. Ten detal może być zaczerpnięty z popularnego typu ikony Hodegetria, w której Maryja wskazuje na Chrystusa jako ścieżkę do zbawienia, stanowiąc unikalną syntezę obu tradycji ikonograficznych.  

W październiku 2012 r. polska społeczność wraz z lokalnymi władzami i instytucjami kultury, uczciła 500-lecie nadania tytułu szlacheckiego Iwanowi Štafiliciowi, umieszczając w kościele tablicę pamiątkową. 

Czas powstania:

XIV -XV wiek (ikona), 2012 (tablica)

Publikacja:

31.08.2024

Ostatnia aktualizacja:

31.08.2024

Opracowanie:

Bartłomiej Gutowski
rozwiń
Fotografia przedstawiająca Uchodząca za cudowną ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić
Ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem z kościoła w Kaštel Štafilić, domena publiczna

Projekty powiązane

1
  • Dokumentacja poloników w Chorwacji Zobacz