Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym, fot. Rada OPWiM, 2016
Licencja: wszystkie prawa zastrzeżone
Fotografia przedstawiająca Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym
Pomnik upamiętniający polskich żołnierzy w Haviku, fot. Agnieszka Sławińska, 2023
Licencja: CC BY-SA 4.0, Źródło: Instytut Polonika, Warunki licencji
Fotografia przedstawiająca Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym
 Prześlij dodatkowe informacje
Identyfikator: WOJ-000167-W/90351 (NO-0009)

Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym

Identyfikator: WOJ-000167-W/90351 (NO-0009)

Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym

Na cmentarzu komunalnym w Hakvik znajduje się mogiła 84 żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich (SBSP). Brygada ta utworzona została we Francji w lutym 1940 r. w liczbie blisko 5 tys. żołnierzy pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza w celu udzielenia wsparcia Finlandii w tzw. "wojnie zimowej" z Sowietami. Wojna ta jednak wkrótce się zakończyła (13.02.1940 r.). Po zaatakowaniu przez Niemcy Norwegii 9.04.1940 r. i zajęciu przez agresora większej części kraju, utworzony został aliancki korpus ekspedycyjny, do którego włączono polską brygadę. Wylądowała ona 9 maja w Harstad, w nocy z 27 na 28 maja uczestniczyła w walkach na półwyspie Ankenes, uderzając na Ankenes, Nyborg i Beisfiord. 28 maja aliantom udało się po ciężkich walkach zdobyć Narwik. Wobec inwazji Niemiec na Francję, Belgię, Holandię i Luksemburg (10.05.1940 r.) sojusznicze siły wojskowe zostały wycofane z Norwegii. Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich opuściła półwysep 8.06.1940 r. pozostawiając groby 97 żołnierzy, którzy zginęli w walkach. Narwik 9 czerwca ponownie został zajęty przez Niemców. Na mogile żołnierzy pochowanych w Hakvik towarzysze broni ustawili drewniany krzyż z tablicą. W czasie II wojny światowej na obszarze Norwegii zostało zatrudnionych około 7100 Polaków sprowadzonych przez organizację Todt oraz około 1800 Polaków-jeńców wojennych przywiezionych z terenów Rzeszy Niemieckiej wiosną 1942 r. Pracowali oni przy budowie fortyfikacji, bunkrów, baz dla okrętów podwodnych i innych elementów infrastruktury wojskowej. Niektórzy spośród nich zmarli lub zginęli m.in. w trakcie ucieczek z obozów. Po wojnie władze norweskie podjęły decyzję o komasacji grobów obcokrajowców na obszarze Norwegii. Groby żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Podhalańskich spoczywających w Hakvik i w Narwiku pozostawiono na miejscu na życzenie strony polskiej, jednak w 1953 r. do Hakvik przeniesiono dodatkowo szczątki 20 żołnierzy, którzy dostali się do niewoli niemieckiej i zmarli w obozach jenieckich, wśród nich siedmiu w obozie Mo i Rana (Nordland), oraz 11 robotników organizacji Todt, między nimi ośmiu zastrzelonych 31 maja 1945 r. w czasie ucieczki z obozu Organizacji Todt w Torkilseng k. Fauske. Wśród zabitych w trakcie tej ucieczki było 2 braci – Wojciech i Zbigniew Branecki, Marian Jaworski, Michał Matczak, Marian Murawiński, Zbigniew Różycki, a także Witold Pławski - syn byłego attache morskiego w Szwecji komandora Eugeniusza Pławskiego i 17-letni Janusz Staniak, którego ojciec Tomasz został wówczas ranny i przeżył. Wszyscy pochodzili z Warszawy. W Hakvik spoczął również Józef Klukowski, szofer. W następstwie przeprowadzonej komasacji utworzono też w Norwegii 3 inne zbiorowe groby Polaków – w Narwiku, Moholt k. Trondheim oraz na cmentarzu Vestre Gravlund w Oslo. Norwegowie mieli duże trudności z ustaleniem kształtu upamiętnienia wobec sprzecznych wymagań kombatantów i władz PRL - polskich stron sporu dotyczącego istotnych elementów architektury pomników nagrobnych. Ostatecznie po 1956 r. ustawiono neutralnie udekorowany pomnik wykorzystując motyw znajdujący się często na norweskich grobach w postaci płonących pochodni. Uroczystości odsłonięcia pomników na polskich grobach wojennych odbyły się centralnie na cmentarzu w Hakvik w dniu 28 lipca 1957 r. Teren mogiły zbiorowej (w kształcie litery "T"), ogrodzony jest kamiennymi słupkami połączonymi łańcuchami. Centralny kamienny pomnik ma kształt bryły od frontu zbliżonej do prostokąta, znajduje się na nim relief (wieniec z wawrzynu i płonąca pochodnia) i inskrypcja w jęz. polskim i norweskim. Do pomnika prowadzi ścieżka wyłożona kamieniem łamanym. Przy dojściu do pomnika leżą po obu stronach ścieżki po dwie tablice z nazwiskami pochowanych. U jego stóp złożono w 1957 r. urnę z brązu z ziemią z miejsc bitew stoczonych przez SBSP Inskrypcja na pomniku (w języku polskim i norweskim) zawiera pewne nieścisłości w stosunku do późniejszych ustaleń: "PAMIĘCI 66 POLSKICH ŻOŁNIERZY / POLEGŁYCH W WALCE O WOLNOŚĆ NORWEGII I POLSKI / PAMIĘCI 31 POLSKICH OBYWATELI / KTÓRZY STRACILI ŻYCIE W NORWEGII / W LATACH WOJNY 1940-1945 / I ZOSTALI TUTAJ POCHOWANI". Przy wejściu na kwaterę umieszczona jest kamienna tablica informująca o tym, że drugi cmentarz z grobami oficerów i żołnierzy polskich poległych w bitwie o Narwik znajduje się w Narwiku. W 2022 r. ustawiono dodatkową tablicę informacyjną nt. SBSP. W 2017 r. Fundacja Mosty wykonała prace konserwacyjne na tym cmentarzu w ramach zadania finansowanego z programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego „Miejsca pamięci narodowej za Granicą”. W ramach tego samego zadania, po uzyskaniu odpowiednich zgód, wymieniono płyty z nazwiskami spoczywających tu żołnierzy i cywili na nowe z danymi zweryfikowanymi przez pracowników Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Prace te wykonano z uwagi na błędy w danych osobowych i brak stopni wojskowych żołnierzy na dotychczasowym upamiętnieniu. Na nowych tablicach z nazwiskami wyryto krzyże, przy nazwiskach osób wyznania mojżeszowego – gwiazdę Dawida. Nie udało się ustalić danych 10 spośród pochowanych jeńców wojennych. W przypadku jednego z nich znana jest jedynie data urodzenia (1.06.1920 r.) i śmierci (22.02.1943 r.).

Publikacja:

17.05.2024
rozwiń
Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym Fotografia przedstawiająca Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym Galeria obiektu +1
Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym, fot. Rada OPWiM, 2016
Fotografia przedstawiająca Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym Fotografia przedstawiająca Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym Galeria obiektu +1
Pomnik upamiętniający polskich żołnierzy w Haviku, fot. Agnieszka Sławińska, 2023

Projekty powiązane

1
  • Zbiorowa mogiła polskich żołnierzy oraz jeńców wojennych i robotników przymusowych na cmentarzu komunalnym
    Katalog cmentarzy wojennych MKiDN Zobacz