Oddział Armii Krajowej dowodzony przez Zbigniewa Czarnockiego „Czarnego” po walkach z Niemcami w okolicach Orechwicz zatrzymał się 20.09.1943 r. na nocny odpoczynek w przysiółku Kopno pod Stryjówką. Niestety, o pobycie partyzantów poinformował Niemców miejscowy donosiciel. Niemcy od dawna tropili ten oddział partyzancki i do rozprawy z nim zgromadzili znaczne siły wojskowe. Otoczony oddział zdołał przebić się przez pierwszą linię obławy, ale zepchnięty na odkryte pola, został doszczętnie rozbity. W tej walce zginęło ok. 20 partyzantów AK. Straty niemieckie wyniosły ok. 20 zabitych i ponad 40 rannych. Z tragicznego boju uratował się dowódca polskiego oddziału, który wraz z dwoma partyzantami zdołał przebić się do Puszczy Grodzieńskiej.

Ciała poległych Polaków pochowano we wspólnej mogile na miejscu walki. Po zakończeniu II wojny światowej, grób ten został zniszczony przez kołchozowe pługi. W czasach komunistycznych nie wolno było postawić tu nawet krzyża. W końcu lat 80. XX wieku osoba z Polski (o nieustalonych personaliach) ustawiła w tym miejscu prosty drewniany krzyż. W 1991 r. z inicjatywy mieszkańców Stryjówki wystawiono obok wysoki czterometrowy krzyż, a mogiłę zabezpieczono drewnianym ogrodzeniem. Grobem zainteresowano proboszcza z pobliskiej Przewałki, opiekującego się różnymi miejscami, w których spoczywają ofiary wojny.

W 1992 r. wystawiono tu okazały pomnik, którego fundatorem była Fundacja Ochrony Zabytków. Uroczystość zgromadziła wiele osób, w tym towarzyszy broni poległych żołnierzy, delegację Marynarki Wojennej RP, delegację Warszawskiego Okręgu Wojskowego, ambasadora RP na Białorusi i przedstawicieli polskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Inskrypcja głosi: „Żołnierzom Armii Krajowej VIII Uderzeniowego Batalionu Kadrowego por. Zbigniewa Czarnockiego „Czarnego” poległym w boju pod Stryjówką 20 IX 1943 r.”.

W 2022 r., po agresji Rosji na Ukrainę, mogiła ta została całkowicie zniszczona ciężkim sprzętem budowlanym. Obecna sytuacja polityczna uniemożliwia jakiekolwiek działania strony polskiej zmierzające do odtworzenia zniszczonego obiektu.



Opracowała T. Zachara / MKiDN, VI 2025