Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Modifié: oui, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Kościół w Siesikach
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Kościół w Siesikach
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Kościół w Siesikach
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Kościół w Siesikach
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Licence: CC BY-SA 4.0, Source: Instytut Polonika, Conditions d\'autorisation
Photo montrant Kościół w Siesikach
 Soumettre des informations supplémentaires
ID: POL-002766-P/193190

Kościół w Siesikach

ID: POL-002766-P/193190

Kościół w Siesikach

Kościół w Siesikach o ciężkiej, surowej bryle jest przykładem architektury, która powstawała w prowincjonalnych ośrodkach Wielkiego Księstwa Litewskiego. Jako murowana na terenie, gdzie dominowała zabudowa drewniana była jednak znakiem dominacji nie tylko Kościoła rzymsko-katolickiego, co swoich fundatorów rodu Dowmont-Siesickich z powiatu wiłkomierskiego.

W literaturze kościół pw. św. Bartłomieja (pierwotnie Zbawiciela) uchodzi za fundację Stanisława (ok. 1470-1561) i jego młodszych braci Michała (Melchiora) i Abrahama Siesickich herbu Bawola Głowa z 1537 r., synów Gabriela Dowmont-Siesickiego i Katarzyny z Połubińskich. Forma kościoła wskazuje jednak, że wzniesiono go sto lat później, a więc ok. 1630 r. lub jeszcze później (w rejestrze zabytków Litwy podawana jest data: 1662-1668, którą raczej należy odnieść do remontu i ponownej konsekracji po zniszczeniach potopu). Podobnie pojawia się informacja, że wieżę świątyni podwyższono o kondygnację w XVIII w. Bardziej prawdopodobne jest, że nadbudowano ją wkrótce po powstaniu świątyni, czyli jeszcze w XVII w. Kościół remontowano w latach 1818-1819, 1846 i w 1958 r. Na sklepieniu prezbiterium w XX w. wymalowano wówczas skromne freski. Jeszcze w XIX w. plac przy świątyni otoczono kamienno-ceglanym murem.

Opisywana świątynia w Siesikach jest zapewne trzecią z kolei. Pierwsza istniała przed 1441 r. skoro Bartłomiej Snukis Urbanowicz nadał parafii dobra Ponatery z obowiązkiem wystawienia tam kaplicy. Druga mogła rzeczywiście zostać wzniesiona w przywoływanym w przewodnikach roku 1537. Była to świątynia, która znalazła się w rękach kalwinów, jako że szlachta litewska masowo opowiadała się wówczas za prądami protestanckimi. Obecną świątynię wybudował Kacper, syn Melchiora, pisarz grodzki i podstoli powiatu wiłkomierskiego. Był to czas powrotu litewskich elit do Kościoła Rzymsko-Katolickiego.

Anonimowy warsztat murarski wzniósł budowlę na rzucie prostokąta, jako trójnawową halę z trójbocznie zamkniętym prezbiterium ujętym zakrystią i skarbczykiem oraz masywną, czterokondygnacyjną wieżą w fasadzie, do której doklejono dwie niewielkie klatki schodowe. Dolne kondygnacje wieży są czworoboczne, a ostatnia jest ośmioboczna. Jej kolejne części schodkowo zmniejszają się ku górze. Skromną - rytmiczną dekorację elewacji bocznych stanowią lizeny ujmujące okna zakończone półkoliście. Podtrzymują one gzyms obiegający budowlę. Główne wejście znajduje się w wieży, na osi budynku. Ciekawy jest kształt portalu, który ujmuje profilowany i przekształcony łuk w ośli grzbiet. Ponad nim jeszcze w połowie XIX w. znajdował się herb Domont-Siesickich.

Wnętrze kościoła nakrywają sklepienia krzyżowe wspierające się na masywnych filarach oraz służkach przy bocznych ścianach. Ich kapitele mają charakter uproszczonych form geometrycznych. Na sklepieniach ułożono szerokie listwy układające się w nawie głównej w malownicze formy liściaste i czworoboczne. Kościół jest podpiwniczony z obszernymi kryptami.

Najstarszym elementem wyposażeniem świątyni są dwie ławy kolatorskie, które powstały zapewne w pierwszej tercji XVII w. Wspomnieć trzeba też o krucyfiksie i licznych obrazach z XVIII-XIX w. Szczególnie ciekawy jest cykl dużych płócien ukazujący Czterech Ewangelistów, który powstał w związku z działalnością pierwszego na terenie dawnej Rzeczpospolitej Wydziału Sztuk Pięknych, który powołano w 1797 r. na Uniwersytecie Wileńskim. Niestety nie wiadomo, który z uczniów mógł wykonać te prace. Ponadto we wnętrzu zachowały się skromne, neogotyckie ołtarze. W wieży, co rzadkość, zachował się trzy stare dzwony z 1692 r., 1701 r. i XVIII w. Wspomnieć trzeba też o skromnych tablicach epitafijnych Konstantego Kamieńskiego (zm. 1830), sądowego granicznego oraz jego żony Marianny z Kossakowskich (zm. 1831), a przede wszystkim o epitafium Konstantyna Dowgiałły (zm. 1790) „dziedzic(a) majątku Siesik” z herbem Zadora. Kształt tego ostatniego wpisuje się w tablice wykonywane ok. 1800 r. przez wileńskich kamieniarzy, stąd można podejrzewać że zamówiono ją w którymś ze stołecznych warsztatów.

Unikatową historię mają organy. Pierwotnie znajdowały się one w cerkwi bazylianów w Baranach (okolice Wilna). Umowę na ich wykonanie zakonnicy podpisali w 1782 r. z organmistrzem Michaelem Zellem. W Siesikach znalazły się w 1847 r., co dokumentuje inskrypcja na mosiężnej tablicy z boku organów. Instrument na początku XX w. został gruntownie przebudowany przez mistrza Augustyna Montwiłła. Obecnie organy posiadają dwa manuały i pedały. Prospekt organowy jest natomiast typową formą architektoniczną stosowaną przez mistrzów wileńskiej szkoły późnego baroku. Jest to siedmioelementowa kompozycja składająca się z dwóch wysokich i wielobocznych wież, które ujmują niską, trójkątną wieżę, które połączone są zakrzywionymi gzymsami.

Time of construction:

lata 20.-50. XVII w., XVIII w.

Creator:

Augustyn Montwiłł (organmistrz), Michael Zelle (organmistrz)

Bibliography:

  • Baliński M., Lipiński T., „Starożytna polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana”. Warszawa 1845, s. 273-274.
  • B. Kviklys, „Lietuvos bažnyčios, vol. 3: Kauno arkivyskupija”, Čikaga 1983, s. 361.
  • J.K. Wilczyński, „Rodowód Dowmont-Siesickich”, Paryż [ok. 1860]

Publication:

21.08.2025

Last updated:

21.08.2025

Author:

dr hab. Anna Sylwia Czyż, prof. ucz.
voir plus Texte traduit automatiquement
L'église de Siesikai avec une structure massive et austère, dotée d'une tour à quatre étages surmontée d'une croix. La façade a des fenêtres en arc et une décoration simple. Arbres et ciel dégagé en arrière-plan. Photo montrant Kościół w Siesikach Galerie de l\'objet +4
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
L'église de Siesikai avec une structure massive et austère, comprenant une tour à quatre étages surmontée d'une croix. La façade présente des fenêtres cintrées et un mur en pierre et brique avec une porte voûtée. Photo montrant Kościół w Siesikach Galerie de l\'objet +4
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Porte en bois avec un arc pointu dans la façade de l'église de Siesikai. La porte est brun foncé avec des planches diagonales. Le mur environnant est blanc avec des fissures et de l'usure visibles. Photo montrant Kościół w Siesikach Galerie de l\'objet +4
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
L'église de Siesikai avec une structure massive et austère, dotée d'une tour à quatre étages avec un sommet octogonal et des fenêtres cintrées, entourée d'un mur en pierre et en brique. Photo montrant Kościół w Siesikach Galerie de l\'objet +4
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025
Vue de l'église de Siesikai avec sa structure massive, entourée d'arbres et de champs sous un ciel dégagé. Photo montrant Kościół w Siesikach Galerie de l\'objet +4
Kościół w Siesikach, lata 20.-50. XVII w., XVIII w., photo Anna Sylwia Czyż, 2025

Projets connexes

1
  • Kościół w Siesikach o masywnej, surowej bryle z czterokondygnacyjną wieżą zwieńczoną krzyżem. Fasada z łukowatymi oknami i prostą dekoracją. W tle drzewa i czyste niebo.
    Katalog poloników Afficher